Na czym polega pozycja przeciwwstrząsowa?
Pozycja przeciwwstrząsowa to jedna z czynności wykonywanych w ramach procedury pierwszej pomocy. Polega ona na ułożeniu poszkodowanego w ten sposób, by jego nogi i głowa tworzyły kąt mniej więcej 30 stopni. Uzyskuje się go w następujący sposób:
Ciało osoby poszkodowanej należy ułożyć na płaskiej powierzchni – np. desce ratowniczej lub noszach – na wznak.
Głowa chorego powinna leżeć płasko.
Wyprostowane nogi poszkodowanego należy unieść tak, by jego stopy znajdowały się mniej więcej na wysokości jego twarzy.
Kończyny dolne osoby poszkodowanej należy na całej ich długości podeprzeć.
Jaki jest cel pozycji przeciwwstrząsowej? To przede wszystkim centralizacja krążenia, czyli zjawisko przemieszczenia krwi do obszarów, gdzie jej obecność jest najbardziej potrzebna w celu poprawy rokowania chorego. Przy takim ułożeniu ciała krew – zamiast gromadzić się w kończynach dolnych czy górnych częściach ciała – może dotrzeć do najważniejszych organów w naszym ciele, zapewniając ciągłość ich pracy.
Kiedy stosować pozycję przeciwwstrząsową?
Głównym wskazaniem do zastosowania pozycji przeciwwstrząsowej jest nagły spadek ciśnienia krwi osoby poszkodowanej. Zazwyczaj ma to miejsce przy omdleniu lub w przypadku podejrzenia wstrząsu krwotocznego, który jest wynikiem znacznego zmniejszenia ilości krwi krążącej w naczyniach krwionośnych w przebiegu krwotoku wewnętrznego lub zewnętrznego.
Jakie są objawy nadmiernego spadku ciśnienia tętniczego krwi? O tym, że w naczyniach chorego zaczyna krążyć coraz mniej krwi świadczyć mogą:
zaburzenia świadomości,
splątanie,
zaburzenia zachowania,
bladość powłok skórnych,
opóźniony powrót kapilarny,
przyspieszenie akcji serca,
zwiększenie liczby oddechów,
wychłodzenie.
By można było bezpiecznie zastosować ułożenie przeciwwstrząsowe, pacjent powinien być przytomny i nie mieć urazów kończyn dolnych ani kręgosłupa czy głowy. W przeciwnym razie decyzję o ułożeniu poszkodowanego w ten sposób powinien podjąć lekarz.
Kiedy nie stosować pozycji przeciwwstrząsowej?
Choć wydawać by się mogło, że w przypadku nadmiernego wynaczynienia krwi pozycja przeciwwstrząsowa powinna być standardowym postępowaniem, nie zawsze może być bezpiecznie stosowana. Wśród głównych przeciwwskazań wymienia się:
podejrzenie urazu kręgosłupa,
uraz głowy,
podejrzenie krwawienia śródczaszkowego,
utratę przytomności,
podejrzenie urazu kończyn dolnych lub miednicy,
problemy z oddychaniem.
Czy pozycja przeciwwstrząsowa jest bezpieczna i skuteczna?
Choć ułożenie przeciwwstrząsowe jest stosowane przez wielu pracowników służb medycznych, niektórzy kwestionują jego skuteczność.
Organizm ludzki w dużym stopniu bowiem – w przypadku wystąpienia spadku objętości krwi przepompowywanej w sercu – sam dąży do procesu centralizacji krążenia na drodze fizjologicznego wyrównania mechanizmów regulacyjnych.
Objawia się to głównie znacznym obkurczaniem obwodowych naczyń krwionośnych, tak by jak największa ilość krwi mogła pozostać w naczyniach centralnych. W przypadku pozycji przeciwwstrząsowej wykazano, że efekt wzrostu ciśnienia ma charakter chwilowy i już po kilku minutach wraca ono do pierwotnego stanu.
Warto również mieć na uwadze, że pozycja przeciwwstrząsowa niesie ze sobą ryzyko pewnych komplikacji. Jeżeli krwotok wewnętrzny ma miejsce w górnych partiach ciała poszkodowanego, ułożenie przeciwwstrząsowe może nasilić dalszy spadek przepływu krwi przez serce. Ponadto uniesienie kończyn dolnych powoduje przesunięcie się organów wewnętrznych znajdujących się w miednicy, co może prowadzić do wystąpienia zwiększonego ucisku na przeponę poszkodowanego i dodatkowo ograniczyć ruchy oddechowe.
Nie zawsze jesteśmy także w stanie prawidłowo rozróżnić pierwsze objawy wstrząsu krwotocznego od objawów innych urazów, dlatego decyzję u ułożeniu poszkodowanego w tej pozycji powinien podejmować lekarz lub ratownik medyczny.
