Homocysteina – czym jest, jak ją zbadać, co oznacza jej wysoki i niski poziom

Co to jest i jaką rolę w naszym organizmie pełni homocysteina?

Homocysteina to aminokwas powstający w organizmie na skutek rozkładu białek zwierzęcych zawierających metioninę. Charakterystyczną cechą homocysteiny jest fakt, iż zawiera ona w swojej strukturze atom siarki.

W dużych ilościach jest toksyczna dla naszego organizmu, dlatego po przetransportowaniu z wnętrza komórek do krwioobiegu w dużym stopniu ulega filtracji w nerkach i wydaleniu wraz z moczem. Pozostała część homocysteiny, w wyniku dalszych przemian biochemicznych, ulega przekształceniu do cysteiny – aminokwasu niezbędnego do syntezy wielu białek w naszym organizmie. W razie konieczności, może ona zostać również ponownie przekształcona do metioniny. By te przemiany były jednak możliwe, konieczna jest obecność wielu enzymów, a także witamin z grupy B, w tym zwłaszcza witaminy B6, B9 i B12 .

Stężenie homocysteiny w osoczu krwi zależy więc od wielu czynników, w tym między innymi: wieku i płci pacjenta, kondycji jego wątroby i nerek oraz prowadzonego stylu życia (istotne są tu zarówno dieta, jak i aktywność fizyczna czy ewentualne używki).

Jak zbadać poziom homocysteiny we krwi?

W jakim celu wykonuje się badanie homocysteiny w osoczu? Nagromadzenie homocysteiny w organizmie może zaburzać wiele reakcji komórkowych, a także prowadzić do patologicznych zmian, takich jak uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych czy zwiększona synteza tromboksanu. Homocysteina wykazuje również działanie aterogenne.

Poziom homocysteiny oznacza się w próbce krwi żylnej (a dokładnie w osoczu krwi) pobranej na czczo, po całonocnym odpoczynku. Ze względu na fakt, iż homocysteina jest mało stabilnym związkiem chemicznym, zaleca się jak najszybsze jej oznaczenie po pobraniu.

Jakie jest prawidłowe stężenie homocysteiny we krwi?

• Powinno ono mieścić się w zakresie 5-15 μmol/L, choć normy te mogą różnić się nieznacznie w zależności od laboratorium.
• Wartości powyżej 15 μmol/L uznawane są za podwyższone, natomiast wyniki powyżej 30 μmol/L wymagają pilnej konsultacji z lekarzem, gdyż wiążą się z wysokim ryzykiem powikłań, m.in. ze strony układu sercowo-naczyniowego.

Oznacza się także homocysteinę w moczu. Natomiast badanie w kierunku mutacji MHTCR wykonać można z próbki krwi lub z wymazu z policzka.

Badanie poziomu homocysteiny nie jest rutynowym oznaczeniem laboratoryjnym, można je jednak bez problemu wykonać w większości laboratoriów medycznych. Jego cena mieści się zazwyczaj w granicach 70-100 złotych.

Badanie homocysteiny – kiedy warto je wykonać?

Jak już wspomnieliśmy, w warunkach fizjologicznych homocysteina jest naturalnym produktem ubocznym rozkładu białek, którego stężenie we krwi jest ściśle regulowane w organizmie człowieka. Niestety, w przebiegu niektórych schorzeń może dochodzić do nagromadzenie homocysteiny w naszym organizmie, co prowadzi do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia pacjenta i stanowi istotny czynnik ryzyka wielu chorób.

Z tego względu badanie to stanowi cenne narzędzie diagnostyczne w profilaktyce i leczeniu wielu chorób. Kontrolowanie poziomu homocysteiny zaleca się zwłaszcza w przypadku osób:

• z nadwagą,
• z wysokim ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca czy nadciśnienie,
• u których wystąpił incydent sercowo-naczyniowy (udar mózgu, zawał serca itp.), zwłaszcza gdy miał on miejsce przed 40. rokiem życia,
• chorych na niewydolność nerek,
• palących wyroby tytoniowe,
• z hipercholesterolemią,
• z wrodzonym niedoborem enzymów uczestniczących w szlaku przemian metioniny,
• z niedoborami witamin z grupy B,
• ze zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych,
• z problemami z płodnością.
• z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Homocysteina a cholesterol

Jaki jest związek między homocysteiną a cholesterolem? Zarówno jeden, jak i drugi są wyjątkowo ważnymi dla naszego układu sercowo-naczyniowego markerami. Mogą one wykazywać synergistyczne działanie, znacząco zwiększając ryzyko rozwoju chorób serca. W jaki sposób? Nadmiar homocysteiny prowadzi do zwiększenia podatności ścian naczyń krwionośnych na uszkodzenia, inicjując formowanie się blaszek miażdżycowych, a wysoki poziom cholesterolu LDL przyspiesza ich narastanie, znacząco zwężając światło naczyń krwionośnych.

Przyczyny nadmiernego stężenia homocysteiny we krwi

O hiperhomocysteinemii mówimy wtedy, kiedy wartości homocysteiny w osoczu krwi przekraczają 15 μmol/L. Jakie mogą być przyczyny nagromadzenia homocysteiny w naszym organizmie?

To między innymi:

• wada wrodzona (homocystynuria) polegająca na mutacji w genach odpowiedzialnych za enzymy biorące udział w łańcuchu przemian metioniny (mutacji genu MTHFR),
• przewlekła niewydolność nerek,
• niedobór witamin z grupy B (zwłaszcza B6, B9 i B12),
• choroba Addisona-Biermera,
• stosowanie niektórych leków (np. metotreksatu),
• niektóre nowotwory,
• łuszczyca.

Czym grozi podwyższony poziom homocysteiny?

Wysoki poziom homocysteiny to istotny czynnik ryzyka wielu stanów i chorób, w tym zwłaszcza:

• chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak: zawał serca, miażdżyca, udar mózgu czy choroba wieńcowa,
• zakrzepicy żylnej,
• zatorowości tętnicy płucnej,
• chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer,
• problemów z płodnością,
• poronienie.

Jakie objawy daje wysoki poziom homocysteiny? Często ma on charakter utajony i odkrywany jest w trakcie diagnostyki chorób sercowo-naczyniowych. Wśród symptomów, które może powodować nadmiar homocysteiny, są:

• bóle i zawroty głowy,
• uczucie przewlekłego zmęczenia,
• zaburzenia neurologiczne, takie jak zaburzenia widzenia czy mrowienie kończyn,
• zaburzenia funkcji poznawczych.

O czym świadczy i czym grozi zbyt niski poziomu homocysteiny we krwi?

Homocysteina to związek chemiczny, który w naturalnych warunkach występuje w organizmie na bardzo niskim poziomie. Dlatego mocno obniżone stężenie homocysteiny to zjawisko występujące stosunkowo rzadko i jeszcze nie do końca poznane. Spowodowane może być np. hiperwitaminozą witamin z grupy B.

Jak się objawia zbyt niski poziom homocysteiny? Zwykle nie daje on żadnych symptomów i wykrywany jest przypadkowo, przy okazji innych badań krwi.

Co powoduje obniżenie poziomu homocysteiny we krwi?

Zanim rozpoczniemy leczenie farmakologiczne, warto wiedzieć, że zbyt wysokie stężenie homocysteiny w organizmie można skutecznie obniżyć wprowadzając zmiany w zakresie prowadzonego stylu życia.

Najważniejszą rolę w tym przypadku odgrywają:

• dieta bogata w witaminy z grupy B, w tym zwłaszcza:

  • B12 – obecną w mięsie, produktach mlecznych, rybach i jajach,

  • B6 – znajdziesz ją w kaszy gryczanej, awokado, kurczaku i wątróbce,

  • B9, czyli kwas foliowy – obecny w dużych ilościach w soczewicy oraz w zielonych warzywach, takich jak brokuł czy szpinak,

• spożywanie produktów bogatych w naturalne antyoksydanty (zmniejszenie stresu oksydacyjnego korzystnie wpływa na poziomu homocysteiny),
• spożywanie dużych ilości czosnku lub stosowanie suplementów diety z wyciągiem z czosnku,
• ograniczenie spożycia produktów wysoko przetworzonych, obfitujących w tłuszcze nasycone,
• regularna aktywność fizyczna (minimum 2,5 h umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo),
• redukcja stresu,
• rezygnacja z używek, takich jak alkohol czy tytoń.

Oprócz powyższych zmian w stylu życia i diecie, korzystnie na podwyższony poziom homocysteiny wpływają suplementy diety zawierające tzw. modulatory homocysteiny. To substancje, w przypadku których są niezbędne do przekształcania homocysteiny do jej nieszkodliwych metabolitów. Zalicza się do nich:

• wspomniane już wcześniej witaminę B6 i B12,
• kwas foliowy, czyli witaminę B9,
• cholinę, czyli witaminę B4,
• trimetyloglicynę (TMG).

W ich przypadku niezwykle ważna jest systematyczność stosowania oraz przestrzeganie dawek zalecanych przez producentów.