Hiperwitaminoza – przedawkowanie witamin. Objawy, skutki, zapobieganie

Czym jest hiperwitaminoza?

Nadmiarem witamin w organizmie, czyli hiperwitaminozą określa się wartości przekraczające zapotrzebowanie człowieka na określone witaminy. W konsekwencji magazynowane nadwyżki prowadzą do zaburzenia pracy poszczególnych narządów i szeregu negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak m.in.: bóle stawów, tworzenie się kamieni nerkowych, a nawet wpływ na układ nerwowy.

Czytaj również: Najlepsze źródła antyoksydantów – w czym są przeciwutleniacze?

Których witamin najczęściej dotyczy hiperwitaminoza?

Nadmiar witamin w organizmie dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli witamin: A, D, E oraz K, ponieważ są one magazynowane w ustroju człowieka. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie zostaje wydalony z organizmu z moczem i potem. Z tego względu hiperwitaminoza z ich udziałem występuje rzadko i jest związana przede wszystkim z nieprawidłowym funkcjonowaniem nerek.

Jakie są objawy hiperwitaminozy?

Objawy przedawkowania witamin są różne i zależą od tego, której witaminy jest w organizmie za dużo. Do hiperwitaminozy dochodzi w wyniku suplementacji syntetycznych witamin. Niemal nie zdarza się przedawkowanie witamin dostarczanych razem z pożywieniem.

Hiperwitaminoza witamin z grupy A

Do witamin grupy A należą witaminy A₁, czyli retinol oraz A₂, czyli 3-dehydroretinol oraz prowitaminy A, zwane retinoidami. Są one rozpuszczalne wyłącznie w tłuszczach. Odpowiadają m.in. za procesy budowy nowych komórek oraz tkanek wyścielających błony śluzowe. Z tego względu ich niedobór powoduje m.in. zakażenia dróg oddechowych czy wysychania rogówki, która prowadzi do zaburzenia widzenia i tzw. kurzej ślepoty.

Przeczytaj też: Jakie funkcje w organizmie pełni fosfor?

Witaminy z grupy A mają też właściwości przeciwutleniające i wspomagające odporność organizmu. Cechuje je wrażliwość na promieniowanie UV, przeróbkę cieplną oraz tlen i odczyny kwaśne, przy kontakcie z którymi ulegają rozkładowi. Produkty bogate w witaminy z grupy A to m.in.: żółtko jaja kurzego, wątróbka wieprzowa, marchew, szpinak i papryka, przy czym warzywa zawierają jedynie beta-karoten.

Nadmiar witaminy A u dzieci może skutkować:

• spadkiem masy ciała, prowadzącym w skrajnych przypadkach do anoreksji;
• groźnym wodogłowiem;
• bólami kości;
• zwiększeniem wartości ciśnienia śródczaszkowego;
• tzw. łuskowatą skórą.

Nadmiar witaminy A u dorosłych może powodować:

• zbytnią pobudliwość lub senność;
• wypadanie włosów;
• łamliwość paznokci;
• działanie teratogenne;
• anemię;
• złe samopoczucie;
• powiększenie wątroby oraz śledziony;
• bóle głowy;
• uczucie zmęczenia;
• biegunki;
• suchość i swędzenie skóry.

Przedawkowanie witamin z grupy A jest bardzo niebezpieczne. Może doprowadzić do toksycznego działania, czyli puchliny brzusznej, niewydolności nerek, zaburzeń neurologicznych oraz drgawek.

Zobacz też: Kanavit – lek na zaburzenia krzepnięcia krwi

Hiperwitaminoza witamin z grupy D

Do witamin grupy D o największym znaczeniu dla człowieka należą witaminy: D₂, czyli ergokalcyferol i D₃, czyli cholekalcyferol. Powstają one z przemian steroli pod wpływem promieniowania UV. Są rozpuszczalne w tłuszczach. Ich rola polega m.in. na: prawidłowym przebiegu procesu wapnienia w układzie kostnym, zapewnieniu lepszej wchłanialności fosforu oraz wapnia dostarczanego z jedzeniem, stymulacji przemiany materii, a także ochronie gruczołów przytarczycznych przed ich przerostem.

Trudno określić dzienne zapotrzebowanie na omawiane witaminy, ze względu na różnice w trybie życia, warunkach klimatycznych, wieku czy stanie zdrowia. Witaminy z grupy D trzeba jednak suplementować, ponieważ nawet zbilansowana dieta nie pokrywa pełnego zapotrzebowania na te witaminy. Wynika to ze znikomej zawartości witaminy D w produktach spożywczych.

Przedawkowanie witaminy D może skutkować zwiększeniem stężenia wapnia w krwi na skutek jego uwalniania z kości, a następnie osadzaniem się wapnia w narządach i ich wapnieniem. Zwapnieniu mogą ulec: nerki, skóra, naczynia krwionośne, mięsień sercowy, a także tkanka płucna. Ponadto przedawkowanie witaminy D predysponuje do miażdżycy oraz kamicy nerkowej.

Czytaj również: Ciąża biochemiczna – objawy, przyczyny, postępowanie

Do objawów hiperwitaminozy witaminy D należą:

• utrata łaknienia;
• bóle głowy oraz stawów;
• osłabienie mięśni;
• zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.

Hiperwitaminoza zespołu witamin z grupy E

Do witamin grupy E należą tokoferole oraz tokotrienole. Największą aktywność wykazują jednak homologi tokoferoli o znacznikach: α, β, γ oraz δ. Wszystkie one rozpuszczają się w tłuszczach. Główną rolą tokoferoli jest ochrona tkanek przed wolnymi rodnikami tlenowymi, czyli funkcja antyoksydacyjna. Ponadto wykazują one działanie:

• opóźniające procesy starzenia się organizmu;
• ochronne dla erytrocytów przed hemolizą oraz dla wątroby i nerek;
• zachowawcze dla właściwej funkcjonalności narządów rozrodczych;
• zapobiegające chorobom cywilizacyjnym;
• stabilizujące błony komórkowe.

Niedobór tokoferoli prowadzi m.in. do starzenia się skóry oraz całego organizmu, zaburzeń neurologicznych, bezpłodności, niedokrwistości u dzieci, a także do zaburzeń odporności i metabolizmu hormonów. Najwięcej α-tokoferolu znajduje się w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego, takich jak olej rzepakowy, oliwa z oliwek, kiełki pszenicy oraz orzechy laskowe.

Nadmiar witaminy E objawia się:

• bólami głowy;
• osłabieniem mięśni;
• zaburzeniami widzenia;
• przewlekłym zmęczeniem.

Hiperwitaminoza witamin z grupy K

Do zespołu witamin grupy K zalicza się najważniejszą witaminę K₁ czyli filochinon, a także witaminy K₂ i K₃. Rozpuszczają się one w tłuszczach. Wykazują przede wszystkim właściwości przeciwkrwotoczne, przeciwbakteryjne oraz oksydacyjno-redukcyjne. Niedobór tej grupy witamin prowadzi do zmniejszenia ilości trombiny, a tym samym do krwawień i wylewów krwi do organów ciała. Wywołuje też krwotoki z nosa. U noworodków jest odpowiedzialna za skazę krwotoczną.

Witaminy grupy K są dostarczane z pożywieniem i wytwarzane przez bakterie jelitowe, dlatego najczęściej nie potrzeba jej dodatkowo suplementować. Wyjątkiem jest dieta uboga w produkty roślinne, a także okres ciąży. Witaminę K w formie zastrzyków podaje się także noworodkom.

Nadmiar witaminy K powoduje przede wszystkim niedokrwistość hemolityczną oraz nieprawidłową pracę wątroby. Do objawów hiperwitaminozy witaminy K należą:

• uczucie gorąca;
• wzmożona potliwość;
• odczyny alergiczne (kiedy podawana jest w formie zastrzyku);
• skoki ciśnienia tętniczego.

Hiperwitaminoza witamin rozpuszczalnych w wodzie

Witaminy rozpuszczalne w wodzie to witaminy z grupy B oraz witamina C, czyli kwas askorbinowy.

Witamina C jest jedną z najbardziej znanych i lubianych witamin ze względu na właściwości przeciwutleniajace, stymulujące syntezę białek kolagenowych oraz udział w reakcjach odpornościowych organizmu. Jest też witaminą najmniej trwałą i narażoną na zniszczenie podczas obróbki żywności. Jej nadmiar nie jest niebezpieczny dla zdrowego człowieka, ponieważ po pierwsze – bardzo trudno ją przedawkować, a po drugie – zbędne ilości są wydalane z moczem, potem i kałem. Witaminę C można więc bezpiecznie przyjmować, zarówno z pożywieniem, jak i za pomocą suplementów diety. Rzadko spotykanymi konsekwencjami przyjmowania bardzo dużych dawek tej witaminy są: spadek odporności organizmu, zakwaszenie moczu, kamienie nerkowe oraz zaburzenia pracy układu pokarmowego.

Hiperwitaminoza witamin z grupy B powoduje głównie objawy uczuleniowe. Nadmierne ilości poszczególnych witamin tej grupy mogą zaburzyć też pracę układu nerwowego i pokarmowego.

Czytaj również: Suplementy diety na odchudzanie – jakie wybrać?

W jaki sposób można przedawkować witaminy?

Witaminy można przedawkować poprzez przyjmowanie suplementów witaminowych bez wcześniejszego zasięgnięcia porady lekarskiej. Należy pamiętać, że producenci suplementów nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z ich nieprawidłowego stosowania. Suplementy diety są dobrym, a często koniecznym sposobem dostarczenia do organizmu brakujących ilości witamin, dlatego warto je przyjmować z zastrzeżeniem ich rozsądnej dawki.

Jak można zapobiec wystąpieniu hiperwitaminozy?

Nie można leczyć się na własną rękę. Zapotrzebowanie na witaminy, których przedawkowanie może być groźne dla zdrowia, powinien określić lekarz po zapoznaniu się z dietą pacjenta oraz wykonaniu badań. Tylko on może wyznaczyć indywidualną bezpieczną dawkę poszczególnych witamin.

Czytaj również: Stymulanty – rodzaje. Jak środki stymulujące działają na organizm?