Stymulanty – rodzaje. Jak środki stymulujące działają na organizm?

Czym są stymulanty?

Stymulanty stanowią grupę substancji psychoaktywnych, które wykazują właściwości aktywizujące. Działanie tych środków polega na pobudzeniu aktywności ośrodkowego lub współczulnego układu nerwowego, stawiając nas w stan czuwania. Substancje stymulujące najczęściej oddziałują na aktywność katecholamin (adrenalina, adrenalina, noradrenalina), zwiększając wyrzut do synaps lub hamując ich rozkład. Działanie popularnej kofeiny oparte jest o zahamowanie działania adenozyny, będącej neuroprzekaźnikiem hamującym.

Przyjmowane w rozsądnych dawkach stymulanty bądź suplementy diety ze stymulantami mają korzystny wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Po przyjęciu substancji stymulującej znika uczucie zmęczenia i senności, wyostrzają się zmysły. Ze względu na to specyficzne działanie, po stymulanty chętnie sięgają osoby narażone na wysiłek umysłowy: studenci, biznesmeni, osoby zajmujące wysokie stanowiska, ludzie pracujący w zawodach wymagających kreatywności, wytężonej pracy umysłowej. Niektóre substancje pobudzające są również popularne wśród sportowców jako składniki odżywek treningowych i środków redukujących tkankę tłuszczową.

Stymulanty z uwagi na swój potencjał uzależnienia są substancjami, których obrót podlega ścisłej kontroli państwa. W niektórych krajach metamfetamina i amfetamina są dostępne wyłącznie na receptę. W Polsce jedynymi stymulantami używanymi w medycynie są kofeina, efedryna, modafinil i metylofenidat.

Stymulanty – działanie

Poniżej prezentujemy najważniejsze właściwości substancji symulujących:

• poprawiają samopoczucie;
• polepszają zdolności wysiłkowe;
• wspomagają spalanie tkanki tłuszczowej podczas procesu odchudzania;
• niwelują uczucie zmęczenia;
• poprawiają zdolność koncentracji i sprawność psychiczną.

Czytaj również: Nutraceutyki – co to jest, jak działają, wskazania i przeciwwskazania

Stymulanty – rodzaje

• Kofeina – naturalnie występuje w kawie, kakao oraz herbacie. To legalna substancja, która pobudza ośrodkowy układ nerwowy, niweluje uczucie zmęczenia i senności oraz poprawia koncentrację;
• Guarana – wykazuje podobne działanie jak kofeina, jednak daje zastrzyk energii na dłuższy czas. Warto również dodać, że stosowanie guarany spowalnia procesy starzenia się organizmu;
• Żeń-szeń – posiada działanie termogenne i aktywizujące. Pobudza do zwiększonego wysiłku, jednocześnie uspokajając skołatane nerwy. Dzięki temu możliwe jest pełne skupienie uwagi na konkretnej czynności;
• Efedryna – substancja pochodzenia roślinnego, którą w medycynie stosuje się do leczenia astmy i nieżytu nosa. Podobnie jak amfetamina działa stymulująco na układ nerwowy, jednak ma znacznie słabsze działanie. Powoduje wzrost ciśnienia krwi, podwyższenie akcji serca i rozszerzenie oskrzeli, znacząco zwiększając przy tym wydajność fizyczną organizmu, dlatego jest uznawana za nielegalny środek dopingujący.
• Amfetamina – nielegalna substancja psychoaktywna, która uzależnia wyłącznie psychicznie. Działa poprzez stymulowanie przekazu impulsów między neuronami mózgu, zwiększając tym samym wytrzymałość i koncentrację. Ponadto podwyższa ciśnienie, powoduje silne pobudzenie psychomotoryczne oraz hamuje łaknienie.
• Metamfetamina – bardzo toksyczna, nielegalna substancja psychoaktywna, która jest pochodną amfetaminy. Daje efekt silnego pobudzenia psychoruchowego oraz seksualnego. Ponadto likwiduje uczucie zmęczenia oraz tłumi apetyt.
• Kokaina – silnie uzależniający, nielegalny narkotyk pozyskiwany z rośliny, która naturalnie występuje na terenie Boliwii, Kolumbii i Peru. Kokaina blokuje wychwyt zwrotny noradrenaliny, dopaminy i serotoniny, przedłużając w ten sposób działanie tych neuroprzekaźników na synapsę. Działa stymulująco na organizm, wywołuje uczucie euforii, pobudza wyobraźnię oraz zwiększa koncentrację.

Stymulanty – zastosowanie w medycynie

Poniżej prezentujemy przykłady zastosowania symulantów w medycynie:

• narkolepsja – niektóre stymulanty zapobiegają chorobowemu uczuciu senności;
• otyłość – substancje takie jak fentermina czy benzfetamina zmniejszają apetyt, co jest pomocne przy redukcji wagi;
• ADHD – stymulanty zwiększają zdolność skupienia i koncentracji.

Czytaj również: Adaptogeny – czym są i jak działają?

Uzależnienia od stymulantów – diagnoza

Za rozpoznanie uzależnienia od stymulantów odpowiedzialny jest lekarz lub terapeuta. W ramach diagnostyki konieczne potwierdzenie przyjmowania danej substancji np. przez dziecko, które się tego wypiera. W tym celu wykonuje się specjalne testy. Należy jednak dodać, że pozytywny wynik testu nie jest wyznacznikiem uzależnienia. Nałóg można zdiagnozować wyłącznie, gdy w ostatnich 12 miesiącach wystąpiły co najmniej 3 z następujących objawów:

• wzrost tolerancji na działanie substancji symulującej;
• niemożność przerwania przyjmowania substancji psychoaktywnej oraz utrata kontroli nad przyjmowanymi dawkami;
• używanie stymulantów pomimo świadomości, że działają szkodliwie;
• stosowanie danej substancji z powodu odczuwania silnego przymusu lub w przypadku pojawienia się objawów odstawiennych;
• występowanie zespołu abstynencyjnego;
• zaniedbanie z powodu uzależnienia dotychczasowych zainteresowań, stanowiących alternatywne źródło przyjemności.

Stosowanie stymulantów – powikłania

O ile kofeina, guarana czy żeń-szeń wykazują pewien potencjał uzależniający, to rzadko dochodzi do ich nadużywania. Inaczej jest w przypadku stymulantów typu efedryna, amfetamina, metamfetamina czy kokaina. To substancje, które łatwo prowadzą do uzależnienia oraz mają negatywny wpływ na zdrowie. Do najczęstszych skutków ubocznych ich zażywania należą:

• zaburzenia psychiczne (stany lękowe, depresja, zaburzenia afektywne, psychozy, zespoły abstynencyjne);
• problemy ze strony układu krążenia: niewydolność serca, tachykardia, palpitacja (kołatanie) serca, nadciśnienie tętnicze, itp.;
• napady drgawkowe;
• udar;
• uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, ryzyko utraty przytomności;
• śmierć (najczęściej na skutek przedawkowania, które skutkuje problemami z krążeniem).

Należy dodać, że stosowanie szkodliwych stymulantów wpływa destrukcyjnie również na inne aspekty życia osoby uzależnionej. Pojawiają się problemy w relacjach rodzinnych, kłopoty finansowe czy kłopoty w pracy.

Czytaj również: Superfoods – co to jest superżywność?