Metamfetamina (kryształ) – działanie, skutki odstawienia, jak leczyć uzależnienie?

Czym jest metamfetamina?

Metamfetamina to organiczny związek chemiczny, pochodna amfetaminy. Jest używana jako substancja psychoaktywna pobudzająca ośrodkowy układ nerwowy (tzw. recreational drug) oraz jako lek drugiego rzutu w leczeniu wybranych schorzeń, w tym otyłości oraz ADHD.

Po raz pierwszy substancja została odkryta pod koniec XIX w. Wyglądem przypomina ona biały, krystaliczny proszek o gorzkim smaku. Jest pozbawiona zapachu lub ma gorzko-cierpki aromat geranium.

Metamfetamina występuje pod dwiema postaciami:

• jako mieszanina racemiczna – o słabszym działaniu;
• jako krystaliczna metamfetamina, tzw. perwityna – o silniejszym działaniu.

Jako ciekawostkę można wskazać, że metamfetamina była szeroko wykorzystywana podczas II wojny światowej do wsparcia żołnierzy w okresach, kiedy wymagana była wzmożona czujność przez dłuższy czas.

Najnowsze dane pokazują, że Polska nadal należy do europejskiej czołówki krajów importujących oraz eksportujących amfetaminę i jej pochodne.

Jak działa metamfetamina?

Efekty psychotyczne zażywania metamfetaminy obejmują bardzo silną stymulację ośrodkowego układu nerwowego, w tym:

• silne pobudzenie psychoruchowe,
• uczucie przyjemności i euforii,
• silne pobudzenie seksualne,
• zwiększoną koncentrację.

Metamfetamina zmniejsza apetyt, dlatego wspiera procesy redukcji masy ciała. Euforyczny stan utrzymuje się od 2 do 4 godzin i trwa kilkukrotnie dłużej niż w przypadku zażycia kokainy.

Narkotyk może być przyjmowany doustnie, ale także wstrzykiwany dożylnie lub domięśniowo, palony oraz aplikowany doodbytniczo.

Czy metamfetamina uzależnia?

Metamfetamina działa silnie uzależniająco psychicznie i nieco słabiej fizycznie. Jednocześnie w literaturze wskazuje się, że jej przyjmowanie nie powoduje tzw. efektu sufitu (ang. drug ceiling effect). Oznacza to, że systematyczne zwiększanie dawek nie powoduje zmniejszania się efektu przyjmowania substancji. Może za to łatwo przyczynić się do przedawkowania.

Jednorazowe przyjęcie metamfetaminy wywołuje rozszerzenie źrenic, zwężenie naczyń krwionośnych, przyspieszenie tętna i zwiększenie częstotliwości oddechu, a także rozkurczenie mięśni gładkich. Po zażyciu metamfetaminy obserwuje się wzmożoną samoocenę, słowotok (tzw. wielomówność).

Do potencjalnych, doraźnych efektów ubocznych zalicza się:

• nudności i wymioty,
• szczękościsk,
• drżenie mięśni,
• zaburzenia rytmu serca.

Długotrwałe przyjmowanie metamfetaminy przyspiesza procesy starzenia, a także oddziałuje na układ nerwowy osoby uzależnionej, zwiększając ryzyko psychoz oraz wytwarzając mechanizm uzależnienia. Prowadzi również do:

• deficytów dopaminergicznych,
• zmian w kardiomiocytach,
• zmian w gęstości oraz strukturze istoty szarej i białej w mózgu oraz obumierania całych struktur nerwowych (zmiany mogą okazać się częściowo nieodwracalne).

U osób popadających w tzw. ciągi narkotykowe występuje wzmożony poziom lęku, drażliwość, bezsenność, depresja. Uzależnieni często deklarują anhedonię, czyli niemożność odczuwania radości, ale też pojawiające się myśli samobójcze. W przypadku zaawansowanego stadium uzależnienia u chorych pojawia się m.in. ziemisty odcień cery, nieświeży oddech.

W przypadku ostrego zatrucia u pacjentów występują silne zaburzenia psychoruchowe, tachykardia i podniesiona ciepłota ciała. Niekiedy towarzyszą im omamy i urojenia. W skrajnych przypadkach intoksykacja organizmu prowadzi do ostrej niewydolności nerek, krwotoku mózgu lub zawału mięśnia sercowego.

Warto zdawać sobie sprawę, że zmiany w układzie nerwowym to nie jedyne możliwe skutki przyjmowania metamfetaminy. Utrata kontroli nad zachowaniami seksualnymi, a także przyjmowanie substancji drogą dożylną sprzyja przenoszeniu wielu chorób, w tym HIV oraz zapaleniu wątroby typu B i C. Niekiedy u osób uzależnionych dochodzi nawet do ogólnoustrojowego stanu zapalnego (sepsy).

Skutki odstawienia metamfetaminy

Zespół abstynencyjny po odstawieniu metamfetaminy rozpoczyna się około 8 do 12 godzin od przyjęcia ostatniej dawki narkotyku. Do jego objawów zalicza się przede wszystkim:

• napady depresji,
• zaburzenia uwagi i pamięci,
• silne zmęczenie i senność,
• omamy oraz urojenia,
• niepokój ruchowy, czyli uporczywa potrzeba przebywania w ciągłym ruchu.

Z reguły objawy odstawienne zanikają samoistnie w ciągu kilku dni, choć u osób przyjmujących narkotyk w postaci dożylnej oraz stosujących go długotrwale mogą się one utrzymywać znacznie dłużej. Obecność narkotyku w organizmie można wykryć w badanym moczu (testy przesiewowe). W celu potwierdzenia wyniku dodatniego stosowana jest metoda chromatografii gazowej.

Jak leczyć uzależnienie od metamfetaminy?

Nagłe odstawienie narkotyku o silnym działaniu pobudzającym skutkuje wieloma negatywnymi objawami, dlatego leczenie uzależnienia należy rozpocząć od detoksykacji organizmu pod kontrolą lekarską. Dopiero oczyszczenie organizmu z substancji czynnej uzasadnia przejście do drugiego etapu leczenia, czyli terapii uzależnień (indywidualnej lub grupowej).

Polega ona na wypracowaniu osobniczych mechanizmów radzenia sobie z nałogiem, a także zrozumieniu przez osobę uzależnioną przyczyn i skutków uzależnienia zarówno dla niej samej, jak i dla jej bezpośredniego otoczenia.

W leczeniu uzależnienia od narkotyków istotną rolę odgrywa rodzina. Powinna ona okazać osobie chorej wsparcie w tym trudnym okresie oraz zaakceptować narkomanię jako chorobę, którą da się wyleczyć niezależnie od stadium jej zaawansowania.