Biocenoza pochwy – wskazania, przeciwwskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Biocenoza pochwy – czym jest?

Pod pojęciem biocenozy rozumiemy w biologii zbiór organizmów żyjących na konkretnym obszarze, powiązanych ze sobą różnorodnymi zależnościami i tworzących funkcjonalną całość. Biocenoza pochwy jest synonimem mikrobiomu pochwy. Biocenoza jest to zatem zespół gatunków drobnoustrojów, które znajdują się w pochwie kobiety.

Biocenoza pochwy może zmieniać się w czasie – jest zależna od działania hormonów w organizmie kobiety, a także od jej wieku i wielu innych czynników.

Badanie biocenozy pochwy – na czym polega?

Badanie biocenozy pochwy opiera się na pobraniu z niej wymazu i oglądaniu go pod mikroskopem. Ilość prawidłowej i patologicznej flory bakteryjnej, obecność komórek zapalnych oraz obecność grzybów lub pasożytów stanowią podstawę do zaklasyfikowania wydzieliny do jednego z tzw. stopni czystości pochwy (stąd inna popularna nazwa biocenozy – badanie czystości pochwy).

Badanie polega na mikroskopowej obserwacji rozmazu materiału, który został pobrany przez lekarza. Pozwala ono na określenie wyglądu i ilości obecnych w preparacie bakterii oraz innych drobnoustrojów, a także nabłonków i leukocytów. Badanie to pozwala zatem określić nieprawidłowości w składzie mikroflory pochwy, co jest pomocne przy diagnostyce infekcji.

Czym charakteryzuje się prawidłowa flora bakteryjna pochwy i jakie czynniki mają na nią wpływ?

U kobiet w wieku rozrodczym dominującą florę stanowią pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus spp. Obecność tych bakterii w pochwie kobiety stanowi jeden z mechanizmów odporności. Zakwaszają one środowisko w obrębie pochwy, a także wytwarzają bakteriocyny (substancje o działaniu podobnym do antybiotyków), co stanowi barierę przed rozwijaniem się zakażeń.

Nie są to jednak jedyne drobnoustroje znajdujące się w pochwie – bytują tam również niewielkie ilości grzybów czy bakterii beztlenowych.

Środowisko pochwy kobiet zmienia się wraz z wiekiem, a jego dokładny skład jest zależny od wielu czynników, takich jak:

• ogólny stan zdrowia kobiety,
• równowaga hormonalna,
• ilość partnerów seksualnych i częstość współżycia,
• mechaniczne uszkodzenia nabłonka pochwy,
• ekspozycja na patogeny,
• przyjmowanie antybiotyków,
• palenie papierosów,
• przynależność etniczna.

Skąd biorą się zaburzenia biocenozy pochwy?

Drobnoustroje chorobotwórcze, które zakażają dolny odcinek pochwy, najczęściej są przenoszone drogą płciową, pochodzą z przewodu pokarmowego lub zakażonego układu moczowego. Flora fizjologiczna pochwy może zostać zachwiana nie tylko ilościowo, ale również jakościowo, np. podczas cyklu miesiączkowego, w ciąży czy podczas połogu.

Biocenoza pochwy – jaki jest cel badania?

Badanie czystości pochwy, czyli wymaz z pochwy, bada, jakie drobnoustroje znajdują się w obrębie pochwy, a także czy znajdują się tam komórki nabłonkowe lub leukocyty.

Podstawowe badanie jest wykonywane w kierunku obecności:

• bakterii beztlenowych (np. Escherichia coli ),
• paciorkowców z grupy B (Streptococcus agalactiae),
• drożdżaków ( Candida albicans ),
• rzęsistka pochwowego ( Trichomonas vaginalis ).

Jeśli lekarz uzna to za zasadne, może rozszerzyć badanie o posiew w kierunku innych, mniej typowych bakterii np. Mycoplasma .

Badanie biocenozy pochwy – jakie są wskazania do jego wykonania?

Podstawowym wskazaniem do wykonania badania biocenozy pochwy jest diagnostyka stanów zapalnych pochwy. Dzięki identyfikacji mikroorganizmów kolonizujących jej śluzówkę, możliwe jest określenie, czy objawy spowodowane są infekcją i jaki typ patogenu jest za nie odpowiedzialny. Najbardziej charakterystycznym dla bakteryjnego zakażenia pochwy objawem są białe lub szarawe upławy o silnym rybim zapachu, bez towarzyszącego świądu i pieczenia.

Wskazaniem do wykonania badania biocenozy pochwy jest zatem występowanie objawów, które mogą sugerować zakażenie bakteryjne. Są to objawy, takie jak:

• pieczenie i świąd w okolicy narządów rodnych,
• upławy,
• ból i pieczenie podczas oddawania moczu.

Upławy wywołane infekcją pasożytem Trichomonas vaginalis są intensywne, cuchnące i pieniste. W większości przypadków nie występuje świąd ani pieczenie, które z kolei mogą wystąpić w zakażeniach grzybiczych. Zdarza się również ból podczas stosunku płciowego.

Badanie biocenozy pochwy jest również wykonywane w ciąży.

Badanie biocenozy pochwy w ciąży – dlaczego jest tak istotne?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, wszystkie kobiety w ciąży powinny pomiędzy 35. a 37. tygodniem ciąży wykonać badanie na obecność paciorkowców z grupy B (GBS). Jest to spowodowane tym, że bakteria ta szybko się namnaża i grozi zakażeniem ciężarnej, które może mieć poważne konsekwencje dla dziecka, takie jak np. sepsa czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jeśli wyniki badania będą wskazywały na nosicielstwo tego paciorkowca, to lekarz podejmie decyzję o włączeniu profilaktyki antybiotykowej w okresie okołoporodowym.

Badanie biocenozy pochwy – jak się do niego przygotować?

1. Przygotowanie do badania biocenozy pochwy jest bardzo zbliżone do przygotowania do cytologii szyjki macicy.
2. Przez kilka dni poprzedzających wykonanie badania czystości pochwy nie należy stosować leków dopochwowych.
3. Na 48 godzin przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia, a dzień przed badaniem należy unikać wykonywania intensywnych zabiegów higienicznych, np. nie należy wykonywać irygacji pochwy.
4. W dniu, w którym planujesz wykonać badanie, należy dokładnie umyć okolicę narządów płciowych bez użycia mydła oraz środków higieny intymnej.
5. Ważne jest również, aby nie wykonywać badania w trakcie miesiączki oraz w czasie terapii antybiotykiem.

Badanie czystości pochwy – jaki jest przebieg badania?

Badanie biocenozy pochwy polega na pobraniu wymazu z tylnego sklepienia pochwy. Pacjentka siedzi na fotelu ginekologicznym, a lekarz za pomocą specjalnej wymazówki pobiera próbkę wydzieliny, pocierając ściany pochwy w okolicy jej sklepienia. Próbki przesyłane są następnie do laboratorium, gdzie badane są z użyciem różnego rodzaju metod mikrobiologicznych.

Pobrany materiał jest umieszczany na szkiełku laboratoryjnym. Następnie jest w odpowiedni sposób barwiony i analizowany pod mikroskopem. Wyniki badania dostępne są zazwyczaj w ciągu kilku dni.

Ile kosztuje badanie czystości pochwy?

Badanie to jest refundowane dla kobiet ciężarnych. Pozostałe pacjentki mogą wykonać to badanie bez skierowania, prywatnie. Cena badania biocenozy pochwy jest zależna od placówki, którą wybierze pacjentka i wynosi około 40 złotych.

Badanie biocenozy pochwy – co oznacza jego wynik?

Wynik badania biocenozy pochwy mówi o ilości i rodzaju bakterii znajdujących się w pochwie, a także o tym, czy znajdują się tam grzyby, leukocyty lub komórki nabłonkowe.

Jak wcześniej wspomniano, prawidłowa flora bakteryjna pochwy to pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus spp. W prawidłowym preparacie powinno nie być grzybów, leukocytów czy nabłonka pochwy (może znajdować się ich skąpa ilość). Taki wynik świadczy o zachowanej równowadze drobnoustrojów w obrębie pochwy.

Wynik badania biocenozy pochwy podawany jest najczęściej w tzw. stopniach czystości pochwy wg Kuczyńskiej. Skala ta bierze pod uwagę liczbę bakterii pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus, innych bakterii, leukocytów i ewentualnych komórek innych gatunków bakterii lub pasożytów. Składa się z czterech stopni, przy czym stopień I odpowiada warunkom prawidłowym (liczne pałeczki Lactobacillus, brak innych bakterii i leukocytów), podczas gdy stopień IV oznacza znacznego stopnia zaburzenie biocenozy.

Alternatywnym systemem oceny jest tzw. skala Nugenta, stosowana podczas diagnostyki zapaleń bakteryjnych. Opiera się ona na udziale liczby bakterii różnych gatunków w badanym preparacie. Skala składa się z dziesięciu stopni. Wynik 1–3 pkt. oznacza stan prawidłowy, 4–6 pkt. – wynik pośredni, natomiast 7–10 pkt. świadczy o bakteryjnym zapaleniu pochwy.

Prawidłowy wynik badania biocenozy pochwy świadczy o odpowiadającym normie środowisku mikrobiologicznym pochwy, utrzymującym jej optymalne pH, a tym samym zapewniającym ochronę przed inwazją flory patologicznej. Przy założeniu zachowania zasad pobierania próbki, wynik taki sugeruje brak zakażenia.

Wynik nieprawidłowy świadczy o zaburzeniu prawidłowej biocenozy pochwy. Należy przy tym pamiętać, że badanie to nie pozwala postawić rozpoznania zakażenia, a jedynie nasuwa jego podejrzenie. Środowisko mikrobiologiczne pochwy jest wrażliwe na wiele czynników, zarówno zewnętrznych, jak i spowodowanych zaburzeniami działania pewnych funkcji organizmu.

Można wśród nich wymienić stosowanie antybiotyków, niedostatki higieny, częste współżycie płciowe, jak również infekcje dolnej części układu moczowego, różnego rodzaju zaburzenia hormonalne, choroby prowadzące do osłabienia układu odpornościowego, a nawet ciążę.

Przywrócenie właściwej biocenozy jest o tyle istotne, że jej nieprawidłowości skutkować mogą zakażeniami wstępującymi narządów płciowych, nawrotowymi stanami zapalnymi pochwy, sromu i układu moczowego, a także bywają przyczyną niepowodzeń rozrodu i powikłań w czasie ciąży.

Należy pamiętać o tym, że nie należy samemu interpretować wyników badań – zawsze powinien dokonać tego lekarz.

współpraca: lek. Miłosz Turkowiak