Sepsa u dzieci – jakie są przyczyny, objawy i leczenie posocznicy u dzieci?

Sepsa – co to jest posocznica?

Posocznica (sepsa) to uogólnione zakażenie organizmu. Jest to poważna infekcja obarczona ryzykiem ciężkich powikłań, włącznie ze zgonem, dlatego konieczne jest jej szybkie rozpoznanie i leczenie. Związana jest z bakteriemią, czyli obecnością dużej ilości bakterii we krwi, które produkują toksyny.

Do posocznicy może dojść w przebiegu różnych infekcji, m.in. w przebiegu:

• zakażenia układu moczowego (urosepsa),
• zapalenia płuc,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci.

Wśród patogenów wywołujących posocznicę prym wiodą meningokoki i pneumokoki, czyli tzw. bakterie otoczkowe. Przebieg posocznicy meningokokowej i pneumokokowej nieco się różni.

Dla posocznicy meningokokowej charakterystyczna jest bardzo gwałtowna dynamika, szybko pogarszający się stan ogólny pacjenta, zaburzenia świadomości oraz obecność charakterystycznych wykwitów nieblednących pod uciskiem, zwanych „kwiatami śmierci” (jest to wysypka wybroczynowa).

Posocznica pneumokokowa natomiast z reguły ma mniejszą dynamikę narastania objawów.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Posocznica – jakie są objawy sepsy?

Objawy sepsy zaliczane są do obrazu SIRS, czyli zespołu uogólnionej odpowiedzi zapalnej. Ponadto w przebiegu sepsy obserwujemy szereg innych objawów (wymienionych w dalszej części artykułu), a także objawów charakterystycznych dla infekcji będącej punktem wyjścia sepsy (np. obecność bólu przy oddawaniu moczu przy urosepsie, czyli sepsie wywodzącej się z dróg moczowych) i znaczne podwyższenie innych wykładników stanu zapalnego (CRP, prokalcytonina, OB).

Objawy posocznicy to:

• zaburzenia ciepłoty ciała (temperatura powyżej 38°C lub poniżej 36°C),
• tachykardia,
• zwiększenie częstości oddechów lub odchylenia w gazometrii krwi,
• odchylenia w zakresie leukocytów (białych krwinek, które zaliczane są do wykładników stanu zapalnego) – podwyższone lub obniżone stężenie leukocytów we krwi lub też obecność ponad 10% niedojrzałych granulocytów obojętnochłonnych.

W przebiegu posocznicy może dojść do obniżenia ciśnienia krwi i niewydolności narządów i układów – mówimy wówczas o wstrząsie septycznym.

Objawy sepsy u dziecka – kiedy do szpitala?

Sepsa jest poważnym zakażeniem krwi, które może prowadzić do groźnych powikłań, włącznie ze zgonem, dlatego konieczne jest szybkie działanie. Objawy, które powinny zaniepokoić rodziców i skłonić do szybkiego udania się z dzieckiem do szpitala, to:

• szybkie pogarszanie się stanu ogólnego dziecka,
• wysoka gorączka u dziecka oporna na leki przeciwgorączkowe,
• zaburzenia świadomości,
• ospałość, apatia dziecka, brak reakcji na bodźce,
• sztywność karku, nudności, wymioty u dziecka, światłowstręt (czyli objawy neuroinfekcji).

Posocznica u dzieci wiąże się także z obecnością szybko rozszerzających się zmian skórnych u dziecka (wysypki wybroczynowej), nieblednących przy ucisku. Stan taki powinien skłonić do jak najszybszego działania.

Szczepionka na pneumokoki i meningokoki a sepsa

Metodą profilaktyki zachorowania na posocznicę są m.in. szczepienia ochronne. Wszystkie dzieci urodzone po 1 stycznia 2017 roku mają bezpłatne (wliczone do kalendarza szczepień obowiązkowych) szczepienia przeciwko pneumokokom.

Refundowane szczepienia przysługują także wcześniakom, dzieciom urodzonym z niską masą urodzeniową (poniżej 2,5 kg) i dzieciom obciążonym chorobami przewlekłymi. Dla pozostałych dzieci szczepienia przeciwko pneumokokom są płatne (należą do szczepień zalecanych).

Wśród szczepień zalecanych znajdują się także szczepienia przeciwko meningokokom – zarówno grupy B, jak i grupy C. Osoby, które miały kontakt z osobą chorą na posocznicę, powinny zostać poddane antybiotykoterapii profilaktycznej.

Sepsa u dzieci – jak leczyć?

Dziecko chore na sepsę bezwzględnie powinno znaleźć się w szpitalu. Konieczne jest wykonanie badań, włącznie z pobraniem posiewów i wymazów (m.in. badań krwi: posiewu krwi, posiewu moczu, wymazu z gardła, w przypadku towarzyszących objawów neuroinfekcji wykonuje się także badanie płynu mózgowo-rdzeniowego), które pozwolą na ustalenie punktu wyjścia zakażenia oraz wywołującej go bakterii i jej wrażliwości na antybiotyki.

Podstawą leczenia sepsy jest szybkie włączenie antybiotykoterapii (początkowo empirycznej, dostosowanej do wieku chorego i związanego z tym prawdopodobnego czynnika etiologicznego, a następnie, po uzyskaniu wyniku posiewów – celowanej).

Należy zapewnić odpowiednią podaż płynów (profilaktyka przeciwwstrząsowa) oraz postępowanie objawowe (np. zwalczanie gorączki). Jeżeli źródłem infekcji jest np. zakażony cewnik lub ropień, konieczne jest jego usunięcie.

Wstrząs septyczny powinien być leczony w Oddziale Intensywnej Terapii. Stan ten może wymagać, obok powyższego leczenia, stosowania leków obkurczających naczynia krwionośne (i tym samym podwyższających ciśnienie krwi), czyli glikokortykosteroidów.