Jeżyny – właściwości, wartości odżywcze i przetwory

Jeżyna – co to za owoc?

Jeżyny (ostrężyna) należą do rodziny Rubus. W Europie występuje kilka tysięcy gatunków jeżyny, natomiast w Polsce około 100. W poszczególnych częściach kraju dominują różne rodzaje. W kontekście właściwości zdrowotnych omawia się jeżynę fałdowaną (Rubus plicatus). Najczęściej można spotkać jej odmianę, tj. jeżynę bezkolcową – orkan. Inne odmiany to gaj, polar i ruczaj. Zbiór owoców zaczyna się w sierpniu.

Do celów leczniczych wykorzystywane są nie tylko owoce, ale także liście jeżyny. Owoce mogą być bezpiecznie spożywane przez wszystkich. Nie ma przeciwwskazań do stosowania ich nawet u kobiet w ciąży. Ostrężyna dostępna jest w sezonie w sklepach z warzywami, na targowiskach oraz w większych marketach. Koszt za 1 l to około 12 zł. Poza sezonem można kupić jeżyny mrożone. Średnia cena za 300 g to 9 zł.

Czy wiesz, jak jeść liczi (chińską śliwkę)?

Wartości odżywcze jeżyn

Jakie wartości odżywcze mają jeżyny? W 100 g (garść to około 65 g) dostarcza średnio 34 kcal. Energia pochodzi głównie z węglowodanów – 6,4 g/100 g produktu, a także z białka i tłuszczu, odpowiednio: 1,2 g i 0,4 g/100 g. Ostrężyna jest wielopestkowcem i dostarcza duże ilości (jak na owoc) błonnika pokarmowego – 5,3 g/100 g. Składnik ten pomaga regulować pasaż jelitowy, spowalnia wchłanianie glukozy do krwi, a także ogranicza przyswajanie kwasów tłuszczowych i cholesterolu.

Jeżyny zawierają witaminy antyoksydacyjne – witaminę C i E. Wspomagają one walkę organizmu z wolnymi rodnikami, które przyczyniają się do powstania nowotworów, chorób neurodegeneracyjnych i szybszego starzenia się. Roślina dostarcza nie tylko walorów smakowych. Właściwości lecznicze jeżyny wiążą się z obecnością związków takich jak flawonoidy (antocyjany, katechiny, kwercetyna, kemferol) oraz garbniki i kwasy organiczne.

Właściwości prozdrowotne jeżyny i jej zastosowanie

Roślina wykazuje właściwości przeciwzapalne i zmniejszające przepuszczalność naczyń włosowatych. Poprawia mikrokrążenie, szczególnie w gałce ocznej. Wpływa to na polepszenie ostrości widzenia. Jeżyna właściwości leczenie zawdzięcza antocyjanom. Również katechiny będą wykazywać korzystny wpływ. Działają przeciwpłytkowo, antyoksydacyjnie, hipotensyjnie, zmniejszają poziom cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji. Powyższe właściwości jeżyna zawdzięcza także kwercetynie i kemferolowi. Wymienione substancje mają wyższy potencjał przeciwutleniający niż inne owoce. Inna substancja – elagotanina – należąca do garbników może wpływać hamująco na rozwój komórek nowotworowych raka prostaty. Substancje z tej grupy będą działać dodatkowo ściągająco, antyseptycznie i przeciwbiegunkowo.

Właściwości jeżyny w postaci naparów z liści mogą być wykorzystane przy stanach zapalnych przewodu pokarmowego – żołądka i jelit. Niektóre badania wskazują, że ostrężyna jest pomocna w walce z bakteriami i grzybami. Szczególną uwagę zwraca się na jej działanie na gronkowca złocistego. Jeżyna czarna wpływa także hipoglikemicznie (obniża poziom glikemii we krwi) oraz delikatnie moczopędnie i napotnie, co może mieć zastosowanie w infekcjach.

Jeżyny – preparaty i przetwory

W zależności od użytego roztworu do wytrawiania surowca, gotowy produkt będzie zawierał większe stężenie niektórych substancji. Przy wodnych wyciągach ostrężyna ma wyższe zawartości antocyjanów i tanin. Herbatki, napary oraz sok z jeżyn sprawdzą się przy osłabionym mikrokrążeniu w oku, a także przy schorzeniach przewodu pokarmowego, np. biegunce. Napar należy wykonać zaparzając 1–2 łyżki suszonych liści wrzącą wodą przez około 15 minut.

Natomiast alkoholowe przetwory, jak nalewka z jeżyn będą zawierać wyższe stężenie flawonoidów, które działają wspomagająco na układ sercowo-naczyniowy. Ostrężyna może być użyta do wyrobu dżemu lub jako składnik deserów – lodów, galaretek. Poniżej kilka przepisów na przetwory z ostrężyny.

Sok z jeżyn

Składniki:

• 1 kg owoców,
• 70 dag cukru.

Przygotowanie: Owoce umyć, przenieść do dużego słoika, zasypać cukrem, przykryć gazą. Odstawić w ciepłe miejsce na około tydzień. Sok przecedzić do garnka i gotować 5–10 min. Przelać do czystych i wyparzonych słoików.

Nalewka z jeżyn

Składniki:

• 2 kg owoców,
• 1 kg cukru,
• 1 l spirytusu,
• ½ l wody.

Przygotowanie: Owoce umyć, przenieść do dużego słoika, zasypać cukrem, przykryć gazą, odstawić w ciepłe miejsce na około 5 dni. Zlać sok, dodać do niego spirytus i wymieszać, odstawić na 14 dni. Dodać wodę i przefiltrować przez gazę, przelać do czystych i wyparzonych butelek, zakręcić. Odstawić w chłodne i ciemne miejsce na minimum pół roku.