Medycyna naturalna od wieków bazuje na działaniu związków obecnych w różnego rodzaju roślinach. Jednym z gatunków, który w ostatnich latach budzi szczególne zainteresowanie badaczy są konopie siewne, czyli tzw. marihuana lecznicza. Swoje właściwości zawdzięcza ona m.in. THC oraz CBD, jednak coraz więcej mówi się również o dobroczynnym wpływie na zdrowie obecnych w konopiach terpenów. Czym właściwie są terpeny? Jakie mają właściwości? Jakie substancje zaliczamy do terpenów i w jakich przypadkach znajdują one zastosowanie? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule!
Terpeny – co to? Przykłady, właściwości, działanie, zastosowanie
Czym są terpeny?
Terpeny to naturalnie występujące w przyrodzie organiczne związki lotne o wzorze ogólnym (C5H8)n, które nadają roślinom smak i aromat. Ich nazwa pochodzi od terpentyny – lepkiego w dotyku składnika żywicy, będącej bogatym źródłem kwasów żywiczych i właśnie terpenów.
W zależności od gatunku rośliny, a także jej cech osobniczych, stężenie terpenów w niej zawartych może wahać się od 1% do nawet 10%. Oprócz wpływu na nasze zmysły, terpeny mogą również wykazywać m.in. właściwości prozdrowotne.
Czy terpeny i terpenoidy to to samo? Odpowiedź brzmi – NIE. Terpeny to substancje naturalnie występujące w roślinie. Terpenoidy to natomiast substancje, w przypadku których w procesie ekstrakcji oraz suszenia struktura chemiczna (a dokładnie zawartość tlenu) uległa modyfikacji.
Gdzie występują terpeny?
Dokładna ilość, występujących w roślinach terpenów, nie została dokładnie poznana. Zidentyfikowanych i opisanych zostało już ponad 20 tysięcy tego typu związków, które spotkać można w różnego rodzaju roślinach.
Ich największe stężenie i zróżnicowanie stwierdza się między innymi w:
- konopiach siewnych;
- chmielu;
- cynamonie;
- lawendzie;
- mięcie pieprzowej;
- cytrynie i innych owocach cytrusowych;
- drzewach iglastych;
- drzewach balsamicznych;
- fiołkach.
Udowodniono, że zawartości terpenów w roślinie największa jest w godzinach porannych, dlatego to właśnie ta pora uznawana jest za najlepsza na zbiory celem ich pozyskania. By w pełni wykorzystać właściwości terpenów, zebrane rośliny poddawane są ekstrakcji lub destylacji parą wodną – dzięki temu uzyskuje się m.in. olejki eteryczne.
Jak działają terpeny?
Terpeny w roślinach odgrywają różnorakie role, m.in. zwabiają zapylacze lub odstraszają szkodniki. Jeżeli natomiast chodzi o ich wpływ na organizm człowieka – terpeny mogą łączyć się z niektórymi receptorami zlokalizowanymi w mózgu, działając pobudzająco lub wręcz odwrotnie – wykazując działanie uspokajające i odprężające.
Z tego względu terpeny znalazły szerokie zastosowanie zarówno w rolnictwie jak i przemyśle kosmetycznym czy farmaceutycznym.
Terpeny w rolnictwie i przemyśle spożywczym
Terpeny działają odstraszająco na wiele różnych drapieżników i szkodników roślin, dlatego też są popularnym składnikiem naturalnych środków ochrony roślin. Całkowicie naturalne środki owadobójcze bazujące na terpenach sprawdzą się zarówno w amatorskich uprawach w przydomowych ogródkach jak i rolnictwie ekologicznym na dużo większą skalę. Szukając więc naturalnych metod zwalczania szkodników roślin warto zwrócić uwagę na produkty bazujące na terpenach.
Terpeny znalazły również zastosowanie w przemyśle spożywczym, jako alternatywa dla sztucznych aromatów dodawanych do niektórych produktów spożywczych. Spotkać je możemy m.in. w różnego rodzaju gotowych produktach, aromatach do ciast, herbatach czy słodyczach.
Terpeny w kosmetyce
Ze względu na swój intensywny zapach terpeny (w tym terpeny konopne) są wykorzystywane powszechnie w kosmetyce. Są one popularnym składnikiem kosmetyków naturalnych, którym chcemy nadać intensywny zapach. Terpeny spotkać możemy przede wszystkim w kosmetykach pielęgnacyjnych, ponadto stanowią one również dodatek w produkcji perfum czy kosmetyków kolorowych. W zależności od tego, który terpen zostanie dodany, możemy uzyskać inny, odpowiedni zapach:
- linalol – nadaje produktom kwiatowy zapach;
- mircen – przypomina aromatem piżmo lub goździki;
- limonen – nadaje cytrusowy aromat;
- trans-kariofilen – odpowiada za pieprzowe nuty;
- pinen – nadaje kosmetykom leśny aromat sosnowych igieł.
Terpeny w medycynie naturalnej
Niektóre terpeny, ze względu na swoje unikalne właściwości prozdrowotne, są wykorzystywane w medycynie naturalnej. Choć są one naturalnie obecne w niektórych odmianach konopi, w ostatnich latach popularne stało się ich dodawanie do produktów bazujących na konopiach siewnych, jak np. leczniczy olejek CBD. Poszczególne kompozycje są produkowane w celu zwalczania określonych przypadłości. Poniżej przedstawiamy właściwości prozdrowotne najpopularniejszych terpenów.
- Linalol – monoterpen występujący między innymi w lawendzie, czy niektórych gatunkach konopi. Wykazuje działanie uspokajające i przeciwdrgawkowe, łagodzi stres i pozytywnie wpływa na interakcje międzyludzkie.
- Limonen – monoterpen uzyskiwany przede wszystkim z owoców cytrusowych oraz winogron. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze oraz kardio-, gastro- i hepatoprotekcyjne. Ponadto stymuluje nasz układ immunologiczny do skuteczniejszej pracy.
- Mircen – zaliczany do terpenów, które w konopiach siewnych występują w największym stężeniu. Spotkać go można również w różnego rodzaju ziołach, takich jak estragon, szałwia, kminek czy imbir czy drzewach iglastych. Posiada właściwości przeciwzapalne, ponadto wykazuje działanie przeciwbólowe i rozluźniające mięśnie. Działa uspokajająco, ułatwiając zasypianie i korzystnie wpływając na jakość snu.
- Pinen – stanowi główny składnik olejków eterycznych z drzew iglastych (jest zawarty w żywicy sosnowej). Ułatwia koncentrację i usprawnia pracę układu oddechowego, dzięki czemu znajduje szerokie zastosowanie jako dodatek do leków zwalczających choroby dróg oddechowych. Oprócz tego działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Jego działanie wykorzystywane jest zwłaszcza w przypadku pacjentów ze stwardnieniem rozsianym czy przewlekłym zapaleniem stawów.
- Kariofilen – może on łączyć się z receptorami układu nerwowego, silnie wpływając na nasz organizm. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwstarzeniowe, a ponadto okazuje się pomocny w terapii uzależnień oraz stanów depresyjnych i lękowych.
Jak widać poszczególne rodzaje terpenów wykazują różny wpływ na nasz organizm. Warto zwrócić tu uwagę na fakt, iż oddziałują one na siebie wzajemnie, prowadząc do zjawiska synergii – czyli wzmacniania wzajemnie swojego działania, co czyni je jeszcze bardziej atrakcyjnymi składnikami. Co ważne, terpeny nie działają psychoaktywnie, są więc produktem całkowicie bezpiecznym do stosowania.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Bergman ME, Davis B, Phillips MA. Medically Useful Plant Terpenoids: Biosynthesis, Occurrence, and Mechanism of Action. Molecules. 2019 Nov 1;24(21):3961;
- Trytek M., Paduch R., Fiedurek J., Kandefer-Szerszeń M., Monoterpeny - stare związki, nowe zastosowania i biotechnologiczne metody ich otrzymywania, Biotechnologia 1 (76), 135-155, 2007;
- Wojciechowski J., Ceremuga M., Bijak M., Szyposzyńska M., Terpeny : budowa, klasyfikacja oraz zastosowanie w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym oraz farmaceutycznym, Przemysł Chemiczny, 2019, T. 98, nr 4, 637-643.
Opublikowano: 18.04.2024;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
3
Komentarze i opinie (0)