Objawy raka jamy ustnej mogą być niecharakterystyczne. Zmiany mogą pojawiać się jako guz lub guzek wyczuwalny językiem wewnątrz policzka, na wardze, podniebieniu. Najczęstszą przyczyną nowotworu jamy ustnej jest palenie tytoniu i picie alkoholu. Rokowanie zależy od stopnia rozwoju choroby. Leczenie raka jamy ustnej najczęściej jest skojarzone – łączy się operację z radio- i chemioterapią.
Rak jamy ustnej – jakie objawy daje i jak go rozpoznać?
Spis treści
Rak jamy ustnej a alkohol i palenie tytoniu
Rak jamy ustnej zazwyczaj zaczyna się rozwijać w komórkach nabłonka (błony śluzowej jamy ustnej). Najczęstszymi miejscami jego rozwoju są usta (wargi), język i dno jamy ustnej, ale rak może się również rozwinąć w dziąsłach, policzkach, podniebieniu twardym i miękkim, migdałkach i śliniankach. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko zachorowania. Zwiększoną ilość diagnozowanych przypadków odnotowuje się po już po 45. roku życia. Warto wspomnieć, że mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety.
Występowanie nowotworów jamy ustnej jest ściśle związane z trybem życia i skłonnością do stosowania używek – picie alkoholu i palenie tytoniu są najważniejszymi modyfikowalnymi czynnikami odpowiadającymi za rozwój raka jamy ustnej.
To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie
Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej sześciokrotnie. Szczególnie niebezpieczne jest jednoczesne palenie papierosów i picie alkoholu. W tym przypadku bardzo wzrasta ryzyko nowotworzenia.
Rak jamy ustnej jest łatwy do wyleczenia, jeśli leczenie zostanie rozpoczęte we wczesnych stadiach nowotworu, ale około połowa pacjentów nie konsultuje się z lekarzem, do czasu aż choroba jest w zaawansowanym stadium. Sprzyja temu mała ilość przypadków bólu w obrębie jamy ustnej.
To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?
Jakie są objawy raka jamy ustnej?
Błona śluzowa jamy ustnej, nosa i gardła wyścielona jest komórkami płaskonabłonkowymi. Większość nowotworów jamy ustnej zaczyna się w tych powierzchniowych komórkach.
Bez leczenia rak płaskonabłonkowy jamy ustnej może rozwinąć się i objąć w głębsze warstwy tkanek, włączając w to mięśnie i kości oraz rozprzestrzenić się do pobliskich struktur, takich jak gardło czy węzły chłonne szyi. Rak jamy ustnej może się przerzucać (metastaza) do innych części ciała, jeżeli tylko komórki nowotworowe przedostaną się do krwiobiegu lub układu chłonnego.
Typowe symptomy raka jamy ustnej zależne są od jego lokalizacji (czy jest to rak podniebienia, rak wargi czy policzka) mogą obejmować:
- widoczną masę lub guz, który może być bolesny – pacjenci mogę opisywać go jako narośl, guzek lub zgrubienie w jamie ustnej; może być wyczuwalny językiem na wardze, wewnętrznej stronie policzka, podniebieniu;
- owrzodzenie jamy ustnej lub nadżerka oporne na leczenie;
- pęcherzyki wypełnione krwią, bolesne ranki w obrębie warg, na dziąsłach i na policzkach; zazwyczaj utrzymują się dłuższy czas i są oporne na leczenie;
- białe i czerwone plamki na błonie śluzowej – na podniebieniu, na dziąsłach, na języku;
- krwawienie z guzka, pęcherzyka lub wrzodu;
- utratę czucia w jamie ustnej, najczęściej miejscowe, zależne od lokalizacji zmiany.
Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem
Nowotwór raka jamy ustnej – objawy, które można przeoczyć
Zmiany w jamie ustnej bardzo łatwo przeoczyć. Dzieje się tak zwłaszcza wśród osób, które nie dbają o higienę i stan uzębienia. Zmylić mogą takie przypadłości jak aftoza nawrotowa, powstawanie drobnych ran w jamie ustnej powodowanych źle dobranym uzupełnieniem protetycznym. Warto więc zwrócić szczególna uwagę na objawy mniej charakterystyczne. Wśród nich wyróżnia się:
- trudności z przełykaniem, ból w jamie ustnej podczas żucia
- upośledzoną zdolność ruchową języka;
- trudności w poruszaniu szczęką, ból języka;
- zaburzenia mowy (bełkotliwa lub niewyraźna wymowa);
- utratę zębów, ból dziąseł;
- zaburzenia smaku;
- halitoza – nieprzyjemny zapach z ust;
- powiększenie węzłów chłonnych na szyi (pacjenci wskazują na guzek na szyi), pod żuchwą, za uchem (guzek za uchem),
- jednostronny ból ucha utrzymujący się przez kilka dni.
Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową
Jakie są przyczyny raka jamy ustnej i czynniki ryzyka?
Dokładna przyczyna nowotworów jamy ustnej nie jest znana, jednakże uważa się, że wyroby tytoniowe odgrywają ważną rolę w około 80 procent przypadków. Główną przyczyną jest więc nie tylko palenie, ale i żucie tytoniu, a w niektórych szerokościach geograficznych także betelu. Ryzyko rozwoju choroby rośnie wraz z wiekiem, co ma ścisły związek z narażeniem przez większą część życia na najważniejsze czynniki ryzyka – picie alkoholu i palenie tytoniu (zwłaszcza jednoczesne).
Lekarze są zdania, że prawdopodobieństwo rozwoju choroby wzrasta w przypadku nieleczonych i przewlekłych chorób dziąseł. Rak jamy ustnej częściej rozwija się wśród pacjentów narażonych na częste, drobne urazy w jamie ustnej. Powodowane są nie tylko przez źle dobrane protezy, aparaty ortodontyczne, ale także przez nawykowe przygryzanie policzków lub warg. Wszystkim chorobom jamy ustnej sprzyja niewłaściwa higiena. Ta z kolei powoduje choroby zębów i przyzębia, a te są jednym z czynników rozwoju objawów raka jamy ustnej. Wśród czynników sprawczych wymienia się wszelkie substancje drażniące, zarówno w postaci płynów, jak i gazów.
Zobacz też: Globus histericus – co oznacza gula w gardle?
Czynnikiem onkogennym jest wirus HPV. Wirus brodawczaka ludzkiego stwierdzany jest w większości nowotworów tylnej części jamy ustnej oraz gardła. Zazwyczaj od zakażenia wirusem do rozwoju nowotworu mija co najmniej 15 lat. Do rozwoju raka tej okolicy predysponuje uprawianie seksu oralnego.
Lekarze biorą także pod uwagę historię zachorowań na raka jamy ustnej w rodzinie (prawdopodobne są także przyczyny genetyczne).
Stan przednowotworowy, pojawiający się przed wystąpieniem objawów nowotworu jamy ustnej określa się jako leukoplakię lub rogowacenie białe. Stan ten oznacza pojawienie się na błonach śluzówkach jamy ustnej zmian o charakterze białych plam. Zmiany utrzymują się przewlekle. Ustalenie ostatecznego rozpoznania możliwe jest na podstawie biopsji.
Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?
Rozpoznanie raka jamy ustnej i leczenie
Rak jamy ustnej jest rozpoznawany przy użyciu wielu badań, między innymi:
- wywiadu medycznego i badania lekarskiego,
- biopsji (próbka podejrzanej tkanki jest pobierana do badania laboratoryjnego),
- prześwietlenia (RTG),
- ultrasonografii (USG),
- tomografii komputerowej,
- obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI),
- pozytonowej tomografii komputerowej (ang. PET),
- jednoczesnego badania MRI-PET.
Leczenie raka jamy ustnej zależy od rozmiaru, rodzaju i umiejscowienia raka oraz tego czy się rozprzestrzenił. Może obejmować operację chirurgiczną – jeśli guz w jamie ustnej jest mały, usuwa się go chirurgicznie. Węzły chłonne po chorej stronie ciała, również mogą zostać usunięte, jeżeli pojawiły się przerzuty.
Szeroko wykorzystuje się radioterapię – mała, dokładna dawka promieniowania jonizującego jest używana do niszczenia komórek nowotworowych. Wykorzystywana jest chemioterapia, czyli użycie leków przeciwnowotworowych, często w połączeniu z operacją chirurgiczną i/lub radioterapią. Chemioterapia może czasami zostać użyta w celu zmniejszenia guza przed operacją.
Najczęściej jednak lekarze decydują się na leczenie łączone – po operacji chirurgicznej większych guzów w ustach może nastąpić radioterapia. Może również zostać wykorzystana chemio-radioterapia. Ważna jest długotrwała obserwacja, która może obejmować regularne badania jamy ustnej i sporadyczne prześwietlenia, w celu upewnienia się czy rak nie powrócił. U niektórych pacjentów poddanych radykalnej terapii stosuje się dodatkowe formy leczenia. Mogą oznaczać terapię mowy, porady dietetyczne.
Objawy po leczeniu raka jamy ustnej i powikłania
Rokowania w raku jamy ustnej jak w przypadku każdego złośliwego nowotworu w obrębie głowy i szyi jest niepewne. Wcześnie wykryty daje duże szans na wyleczenie.
W zależności od rozmiaru guza w jamie ustnej, rodzaju i umiejscowienia raka oraz zastosowanych metod leczenia, skutki uboczne po leczeniu nowotworu w obrębie jamy ustnej mogą obejmować utratę zębów – jeśli obluzowane lub uszkodzone zęby zostaną pozostawione na miejscu, istnieje ryzyko, że radioterapia spowoduje osteoradionekrozę (zniszczenie kości żuchwy), więc każdy uszkodzony ząb musi zostać usunięty przed rozpoczęciem dalszego leczenia. Po zakończeniu leczenia nowotworu można dopasować protezę.
W niektórych przypadkach, chora kość (taka jak części żuchwy) musi zostać usunięta i zastąpiona protezą. W ciężkich przypadkach, kiedy przełykanie sprawia trudności, chory może być zmuszony do przyjmowania pokarmu pośrednio, przez nos (sonda żołądkowa) lub bezpośrednio do brzucha (gastrostomia).
Aby upewnić się, że żadne komórki nowotworowe nie pozostaną w organizmie, podczas operacji należy usunąć również trochę zdrowej tkanki otaczającej guz jamy ustnej. Wycięcie dużego guza może spowodować powstanie znaczących blizn i zniekształceń. Na przykład, operacja chirurgiczna języka może spowodować trwałe zmiany mowy i połykania.
Radioterapia może uszkodzić ślinianki i zmniejszyć produkcję śliny. Powoduje to trwałą suchość jamy ustnej (kserostomia). Sposoby radzenia sobie z tym problemem obejmują przyjmowanie leków zwiększających ilość produkowanej śliny lub regularne używanie, przepisywanych na receptę, żelów lub sprejów ze sztuczną śliną.
Większość pacjentów po przejściu radioterapii na raka jamy ustnej jest bardziej podatna na infekcje jamy ustnej, takie jak Candida albicans, czyli kandydoza – grzybica jamy ustnej. Leki mogą pomóc w zmniejszeniu tych problemów. Jednym z wielu krótkotrwałych skutków ubocznych chemioterapii jest utrata włosów, nudności i wymioty.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- „Anatomia i fizjologia człowieka” Michajlik Aleksander, Ramotowski Witold, wyd. 2013 r.
- „Fizjologia człowieka, tom 5. Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne” Stanisław Konturek, wyd. 2016 r.
Opublikowano: 07.07.2017;
Oceń:
4.4
532
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 21.10.2020