Jakie są objawy zapalenia trzustki? Jak boli trzustka?

Zapalenie trzustki – najczęstsza choroba trzustki

Trzustka odpowiedzialna jest zarówno za trawienie, jak i za wytwarzanie hormonów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Położona jest w górnej części jamy brzusznej. Jest to narząd gruczołowy, który spełnia funkcje wydzielnicze.

Trzustka produkuje sok trzustkowy, który zawiera takie enzymy, jak amylaza i lipaza, niezbędne w procesie trawienia pokarmów. Produkuje też hormony, między innymi insulinę i glukagon, które biorą udział w metabolizmie węglowodanów.

Przyczyn zapalenia trzustki jest bardzo wiele. W przypadku ostrego stanu zapalnego najczęściej są to choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, a także alkohol. Chora trzustka może być także wynikiem podwyższonego poziomu trójglicerydów we krwi czy nadczynności tarczycy.

Alkohol jest główną przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki, które występuje częściej również u palaczy tytoniu, osób cierpiących na mukowiscydozę lub przewlekłą niewydolność nerek.

Objawy chorej trzustki przeważnie są nieswoiste, do postawienia właściwej diagnozy niezbędne jest wykonanie odpowiedniej diagnostyki, obejmującej zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Ostre zapalenie trzustki i przewlekłe zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki (OZT) powstaje w wyniku zaburzenia równowagi mechanizmów odpowiedzialnych za stabilizację i hamowanie aktywności enzymów trzustkowych, co skutkuje przedwczesną ich mobilizacją, już w obrębie narządu. W efekcie dochodzi do samotrawienia trzustki i uszkodzenia sąsiadujących tkanek oraz narządów.

Wyróżnia się dwa rodzaje tego schorzenia:

• śródmiąższowe obrzękowe zapalenie trzustki – występuje w znacznej większości przypadków,
• martwicze zapalenie trzustki.

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT), jak sama nazwa wskazuje jest przewlekłym, powolnym, ale postępującym procesem zapalnym, który prowadzi do włóknienia i zaniku miąższu trzustki. W efekcie dochodzi do stopniowego upośledzenia czynności narządu, zarówno wewnątrzwydzielniczej (czyli produkcji hormonów), jak i zewnątrzwydzielniczej (wytwarzania soku trzustkowego). Również i w tej chorobie trzustki dominującym objawem jest ból brzucha i silny ból w nadbrzuszu.

Ból trzustki – ból nadbrzusza

Ostre zapalenie trzustki objawia się nagłym, bardzo silnym bólem brzucha (zazwyczaj jest to okolica nadbrzusza – u góry z lewej strony brzucha). Czasem jest to ból opasujący, może także promieniować do pleców. Dolegliwościom bólowym towarzyszą nudności i wymioty, które nie przynoszą ulgi, oraz gorączka.

Gdy schorzenie ma ciężki przebieg, pojawiają się zaburzenia świadomości, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszona akcja serca, a nawet wstrząs. Czasem OZT przebiega z żółtaczką, wysiękiem w jamie opłucnej czy niedrożnością porażenną jelit.

Ból trzustki w przewlekłym zapaleniu tego narządu bardzo często pojawia się po posiłkach lub spożyciu alkoholu. Ból w okolicy trzustki trwa co najmniej kilka godzin, a nawet do kilku dni. W wyniku stopniowego upośledzenia funkcji wewnątrzwydzielniczej pojawia się nieprawidłowa tolerancja glukozy, a w zaawansowanym stadium choroby – cukrzyca.

Do objawów zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki należą: wzdęcia, utrata łaknienia, biegunka o charakterze tłuszczowym (wskutek upośledzenia produkcji lipazy odpowiedzialnej za trawienie tłuszczów). Ostry ból trzustki nasila się po jedzeniu, chorzy zatem unikają posiłków, co w połączeniu z zaburzeniami trawienia i wchłaniania skutkuje spadkiem masy ciała, niedożywieniem, a nieraz i skrajnym wyniszczeniem organizmu.

Ból może być objawem guza trzustki. Dolegliwości spowodowane są nie tylko stanem zapalnym, ale także występowaniem procesu nowotworowego. Przyczyną problemów może być torbiel trzustki. Również w tych przypadkach diagnostyka opiera się na badaniach wykonywanych w przypadku podejrzenia OZT lub PZT.

Czytaj również: Torbiel krwotoczna – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie torbieli krwotocznej jajnika

Choroby trzustki – jakie badania zrobić?

W przypadku podejrzenia problemów z trzustką niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi. Najważniejsze jest oznaczenie poziomu amylazy i lipazy – enzymów trzustkowych, które w przypadku ostrego zapalenia trzustki przekraczają zwykle ponad 3-krotnie górną granicę normy, natomiast w przewlekłym zapaleniu trzustki ich aktywność może być nieco zwiększona, choć w większości przypadków pozostaje w granicach normy.

Ponadto istotne są takie parametry w badaniu krwi jak liczba białych krwinek, stężenie CRP oraz mocznika, oznaczenie poziomu ALT, AST, ALP, bilirubiny oraz glikemii.

Badaniem obrazowym pierwszego wyboru jest USG jamy brzusznej. Jeśli uda się uwidocznić trzustkę (często jest bowiem przesłonięta przez gazy jelitowe), uwagę zwraca powiększenie trzustki, zatarcie granic narządu oraz zmniejszona i niejednorodna echogeniczność.

Obecnie procedurą określaną jako złoty standard w rozpoznaniu ostrego zapalenia trzustki jest wykonanie tomografii komputerowej z podaniem środka cieniującego.

W przypadku przewlekłego stanu zapalnego istotne w postawieniu diagnozy jest uwidocznienie poszerzonego przewodu trzustkowego oraz zwapnień w obrębie trzustki.

Ważne jest, aby w procesie diagnostycznym rozważyć także pozatrzustkowe przyczyny dolegliwości, bowiem objawy ostrego zapalenie trzustki mogą także wystąpić w przypadku perforacji wrzodu żołądka, ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, ciąży pozamacicznej czy nawet zawału serca.

Jak leczyć zapalenie trzustki?

W leczeniu ostrego stanu zapalnego trzustki podstawą jest zwalczanie dolegliwości bólowych, nawadnianie dożylne, oraz, po wstępnym okresie wstrzymania doustnego, przyjmowania pokarmów – leczenie żywieniowe dojelitowe lub pozajelitowe.

W leczeniu bólu trzustki najczęściej stosuje się dożylnie metamizol oraz tramadol. Rutynowo nie stosuje się antybiotykoterapii, antybiotyki przyjmuje się jedynie w przypadku zakażenia martwiczych tkanek narządu oraz współwystępujących zakażeń poza trzustką.

W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie inwazyjne. Obejmuje ono usunięcie zakażonych tkanek martwiczych, cholecystektomię, czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego w przypadku żółciowego zapalenia trzustki, oraz ECPW ze sfinkterotomią, czyli nacięciem zwieracza Oddiego, gdy chorobie trzustki towarzyszy ostry stan zapalny dróg żółciowych.

W leczeniu stanów zapalnych trzustki bardzo ważna jest odpowiednia dieta. W przewlekłym zapaleniu trzustki istotne jest także uzupełnianie niedoborów enzymów trzustkowych oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, zwłaszcza A i D.