Poziom bilirubiny – normy i wyniki

Bilirubina a żółtaczka

Bilirubina powstaje w wyniku przemian hemoglobiny – białka zawartego w czerwonych krwinkach (erytrocytach), odpowiedzialnego za transport tlenu w organizmie. Uwalniana jest w procesie rozpadu erytrocytów, po czym transportowana jest do wątroby. Tam następuje jej przemiana – tzw. sprzęganie – i wydzielenie do żółci, która gromadzi się w pęcherzyku żółciowym. Bilirubina wydalana jest do dwunastnicy razem z pozostałymi składnikami żółci podczas skurczu pęcherzyka żółciowego. Usuwana jest z organizmu razem z kałem. Mała część bilirubiny ulega w jelicie przekształceniu do urobilinogenu i wchłaniana jest z powrotem do krwi, skąd usuwana jest z moczem.

W przypadku niektórych chorób całkowite stężenie bilirubiny we krwi rośnie. Zależnie od rodzaju schorzenia wzrosnąć może tzw. bilirubina związana (bezpośrednia, sprzężona) – oznacza to, że nastąpiła jej przemiana w wątrobie, niesprzężona (inaczej: wolna, pośrednia; nie nastąpiła jej przemiana w wątrobie) lub obie jej formy. Najważniejszym objawem wzrostu stężenia bilirubiny we krwi jest żółtaczka.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Poziom bilirubiny – kiedy oznaczać?

Wskazaniem do badania bilirubiny we krwi należy m.in. ocena pracy wątroby. W wyniku zaburzeń jej pracy, nie jest możliwe sprzęganie całej bilirubiny, która się do niej dostaje. W efekcie następuje podwyższenie stężenia zarówno bilirubiny sprzężonej, jak i niesprzężonej we krwi. Do obniżenia sprawności wątroby mogą prowadzić takie sytuacje, jak: zapalenia (w tym wirusowe, wywołane lekami, autoimmunologiczne), uszkodzenie wątroby, marskość wątroby, nadużywanie alkoholu, rak wątrobowokomórkowy czy choroby genetyczne – np. niedobór transferazy glukuronowej czy zespół Criglera-Najjara.

Poziom bilirubiny we krwi oznacza się także w przypadku podejrzenia blokady dróg żółciowych – zablokowanie dróg żółciowych prowadzi do zatrzymania wydzielania żółci. Bilirubina przekształcona w wątrobie nie może zostać z niej usunięta drogą fizjologiczną – wydzielana jest więc do krwi.

W wyniku tego obserwujemy podwyższony poziom bilirubiny sprzężonej. Sytuacja taka ma miejsce przede wszystkim w kamicy pęcherzyka żółciowego (kamienie zamykają światło przewodów żółciowych) i w nowotworach głowy trzustki (rosnący guz uciska drogi żółciowe zamykając ich światło).

• Diagnostyka stanów wzmożonej hemolizy (rozpadu czerwonych krwinek) - w stanach tych następuje wzrost stężenia bilirubiny, która uwalniana jest w dużej ilości z erytrocytów i nie została jeszcze przekształcona w wątrobie (niesprzężonej). Przykładem choroby prowadzącej do takiej sytuacji jest niedokrwistość hemolityczna.
• Ocena żółtaczki u noworodków. Badanie stężenia bilirubiny we krwi w przypadku żółtaczki u dziecka bywa pomocne w podjęciu decyzji o ewentualnym jej leczeniu.

Ponadto stężenie bilirubiny jest oznaczane w przypadku wystąpienia takich objawów, jak: ciemne zabarwienie moczu (ciemny mocz), niewyjaśnione nudności i/lub wymioty, ból i obrzęk brzucha, czy przewlekłe zmęczenie oraz ogólne złe samopoczucie.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Bilirubina – norma i przebieg badania

Oznaczanie bilirubiny polega na badaniu krwi. Pacjent powinien zgłosić się na pobranie krwi rano, na czczo. Ostatni posiłek poprzedniego dnia powinien być spożyty nie później niż o godzinie 18. Pobranie krwi odbywa się najczęściej przez nakłucie żyły w okolicy dołu łokciowego i zebranie próbki do probówki. Przed pobraniem należy poinformować lekarza o zażywanych lekach, gdyż mogą one wpływać na otrzymane wyniki bilirubiny.

Wartości referencyjne ustalane są przez laboratorium wykonujące badanie. Najczęściej przyjmowane są następujące zakresy:

• bilirubina całkowita – 0,3–1,9 mg/dl,
• bilirubina związana (sprzężona) – 0–0,3 mg/dl.

Bilirubina niesprzężona wyliczana jest z różnicy między bilirubiną całkowitą i sprzężoną. Wartości referencyjne dla noworodków różnią się od wyżej podanych. W warunkach prawidłowych obserwuje się odchylenia w normie bilirubiny – podwyższone jej stężenie we krwi. Wartości prawidłowe zmieniają się w zależności od wieku noworodka liczonego w dniach.

Podwyższona i wysoka bilirubina – co to znaczy?

Interpretacja nieprawidłowego wyniku bilirubiny we krwi zależy od stosunku poszczególnych jej frakcji. Wysokie stężenie bilirubiny całkowitej, z dominującym wzrostem jej frakcji niesprzężonej, wskazuje na wzmożony rozpad czerwonych krwinek lub reakcję na transfuzję krwi. Dominacja wysokiej bilirubiny sprzężonej świadczy o problemie leżącym w obrębie dróg żółciowych. Natomiast wzrost obu frakcji bilirubiny sugeruje nieprawidłowości pracy wątroby.

Podwyższona bilirubina u noworodka jest stanem naturalnym. W ocenie ryzyka jego szkodliwych działań bierze się pod uwagę wiek dziecka, jego ewentualne wcześniactwo i dynamikę wzrostu stężenia barwnika.