Ból w okolicy pępka
Na szczęście tylko nieliczne schorzenia dotyczące jamy brzusznej, które objawiają się bólem brzucha w okolicy pępka, wymagają podjęcia natychmiastowej (tj. w ciągu kilku minut) interwencji chirurgicznej – ma to miejsce przede wszystkim u pacjentów z bardzo obfitym krwotokiem, np. w sytuacji pęknięcia tętniaka aorty. W pozostałych przypadkach właściwa diagnoza zwykle może zostać postawiona wyłącznie na podstawie przeprowadzonego wywiadu.
Bezpośrednie badanie pacjenta pozwala ocenić ewentualną przymusową pozycję pacjenta, zabarwienie powłok skórnych, istnienie przepuklin lub znacznego wodobrzusza, bębnicy, blizn (zwłaszcza po interwencjach chirurgicznych w przeszłości) oraz siatki poszerzonych naczyń krążenia obocznego. Osłuchiwanie jamy brzusznej pozwala ocenić perystaltykę jelit. Opukiwanie służy wykryciu zniesienia stłumienia wątrobowego lub stłumienia odgłosu bębenkowego.
Badaniem palpacyjnym (obmacywaniem) można ustalić miejsca największej bolesności, obecność guzów, oporów patologicznych, przepuklin, obecność objawów otrzewnowych i napięcie spoczynkowe powłok brzusznych. Każde badanie lekarskie powinno zostać uzupełnione o badanie per rectum.
Przeczytaj również:
Ból z prawej strony pod żebrami (ból w prawym podżebrzu) – przyczyny
Brzuch boli wokół pępka – jakie badania wykonać?
Badania laboratoryjne mogą okazać się niezwykle przydatne w ocenie stanu klinicznego pacjenta z bólem brzucha w okolicy pępka. Jednakże, z uwagi na brak wystarczającej specyficzności, rzadko pozwalają one na postawienie właściwej diagnozy.
W warunkach izby przyjęć szpitala powinno się wykonać lub oznaczyć badania, takie jak:
- morfologia krwi obwodowej,
- stężenie elektrolitów (Na, K, Mg, Ca, Cl, P),
- stężenie glukozy (glikemia przygodna),
- stężenie mocznika i kreatyniny,
- aktywność enzymów trzustkowych (amylaza i lipaza),
- aktywność enzymów wątrobowych (AspAT, AlAT, GGTP, ALP),
- stężenie bilirubiny,
- badanie stolca na obecność krwi utajonej (FOBT lub FIT),
- badanie elektrokardiograficzne (EKG) oraz stężenie troponin sercowych lub CK-MBmass (w celu wykluczenia maski brzusznej zawału mięśnia sercowego).
- parametry układu krzepnięcia (INR, APTT),
- grupa krwi wraz z próbą zgodności krzyżowej.
Dwa ostatnie badania są niezwykle istotne w przypadku planowanej interwencji chirurgicznej.
Znacznie więcej informacji mogą przynieść badania obrazowe. Zwykle w pierwszej kolejności jest to badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej oraz RTG przeglądowe jamy brzusznej promieniem poziomym. W razie wątpliwości wykonuje się tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MR) jamy brzusznej.
Przeczytaj również:
Ból trzustki – gdzie boli trzustka, jak boli trzustka?
Ból brzucha wokół pępka – przyczyny w chorobach jelit i żołądka
Wśród przyczyn powodujących bóle w okolicy pępka, dominują choroby jelit.
- Zapalenie wyrostka robaczkowego – wczesna faza choroby powoduje silny ból w okolicy pępka i w dole brzucha po prawej stronie. Zapalenie wyrostka robaczkowego to najczęstsze schorzenie wymagające interwencji chirurgicznej w trybie pilnym. Dość często ból początkowo lokalizuje się w nadbrzuszu, przemieszczając się wraz z upływem czasu przez okolicę okołopępkową do prawego dołu biodrowego. Natężenie bólu narasta stopniowo, a chorobie towarzyszą nudności i wymioty. Dodatni objaw kaszlowy (tj. nasilenie bólu w prawym dole biodrowym podczas kaszlu) jest dość często obserwowany.
- Zapalenie żołądka i jelit (nieżyt żołądkowo-jelitowy) – to termin stosowany w przypadku objawów podrażnienia i zapalenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Przyczyny obejmują infekcje wirusowe i bakteryjne, zatrucie alkoholem, stosowanie niektórych leków (zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ). Najczęściej postępowaniem z wyboru jest farmakoterapia i leczenie objawowe.
Przeczytaj również:
Ból pleców po prawej stronie – jakie są przyczyny i co robić, kiedy boli po prawej stronie pleców?
- Niedrożność jelit – dolegliwości bólowe związane z niedrożnością (ściślej – z niedrożnością mechaniczną) są najczęściej opisywane przez pacjentów jako przerywane lub kolkowe, nie są również ściśle zlokalizowane. W niedrożności jelita cienkiego ból rzutuje w okolicę nadpępkową i pępkową. W niedrożności okrężnicy nasilenie bólu jest mniejsze, a dolegliwości często rzutują na okolicę podpępkową, promieniując do okolicy lędźwiowej. Charakterystyczne jest również zatrzymanie gazów i stolca oraz wymioty.
- Ostre niedokrwienie jelit – ból brzucha przy pępku, będący wynikiem zatoru lub zakrzepicy tętnicy krezkowej górnej, może być bardzo silny oraz rozlany, zwykle ma charakter ciągły. Jednakże równie często (wbrew powszechnie panującemu przekonaniu) pacjenci zgłaszają przez okres 2–3 dni jedynie niewyraźne pobolewanie (zanim dojdzie do rozwoju zapalenia otrzewnej i ostrych objawów naczyniowych). Opisane wczesne dolegliwości są przede wszystkim skutkiem wzmożenia perystaltyki.
Przeczytaj również:
Ból brzucha po alkoholu – przyczyny, objawy, leczenie
Bóle brzucha w okolicy pępka – inne przyczyny
Inne, groźne stany powodujące ból w okolicy pępka, dotyczyć mogą narządów położonych odlegle.
- Przepuklina pępkowa – uwięźnięcie przepukliny pępkowej występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i w miarę upływu czasu daje objawy niedrożności (patrz wyżej). Ponadto makroskopowo widoczny jest guz (worek) przepuklinowy, którego zaczerwienienie świadczy o lokalnym stanie zapalnym.
- Ostre zapalenie trzustki – pacjenci cierpiący na ostre zapalenie trzustki zwykle gwałtownie i obficie wymiotują. Skarżą się również na silne dolegliwości bólowe zlokalizowane w nadbrzuszu i śródbrzuszu o charakterze opasującym. Bóle w okolicy pępka promieniują w okolice lewego podżebrza. W wywiadzie zebranym od chorych często stwierdza się nadużywanie alkoholu oraz kamicę żółciową.
- Zagrażające pęknięcie i dokonane pęknięcie tętniaka aorty – ból brzucha w okolicy pępka, który promieniuje do okolicy krzyżowej, boku lub narządów płciowych wzbudza podejrzenie obecności zagrożonego pęknięciem tętniaka aorty. Dolegliwości bólowe o takim charakterze mogą u pacjenta występować przez okres kilku dni, zanim dojdzie do pęknięcia tętniaka i rozwinięcia się objawów wstrząsu hipowolemicznego (wynika on ze zmniejszenia objętości krwi, zwykle z powodu krwotoku). Pęknięciu tętniaka towarzyszy pojawienie się krwiaka okolicy moszny (u mężczyzn) i krocza. Nawet pomimo natychmiastowej interwencji chirurgicznej rokowanie co do przeżycia jest niepewne.
Przeczytaj również:
Ból z lewej strony pod żebrami – ból w lewym podżebrzu – przyczyny
Nowoczesne metody diagnostyki i leczenia
W ostatnich latach diagnostyka bólu w okolicy pępka znacząco się rozwinęła. Obecnie lekarze dysponują dużo dokładniejszymi narzędziami, które pozwalają szybciej i precyzyjniej ustalić przyczynę dolegliwości. Tradycyjne badanie ultrasonograficzne (USG) wciąż pozostaje pierwszym krokiem, jednak w przypadkach bardziej złożonych sięga się po badania obrazowe o wyższej rozdzielczości. Tomografia komputerowa (CT) z kontrastem oraz rezonans magnetyczny (MRI) umożliwiają ocenę nie tylko samych narządów jamy brzusznej, ale także naczyń krwionośnych i tkanek miękkich. Dzięki temu można wykryć np. niewielkie przepukliny pępkowe, stany zapalne jelit, niedokrwienie tkanek czy zmiany nowotworowe, które wcześniej mogły pozostać niezauważone.
W diagnostyce coraz częściej wykorzystuje się także tzw. obrazowanie funkcjonalne, które pozwala ocenić, jak pracuje układ pokarmowy, a nie tylko jak wygląda. Pomaga to odróżnić ból o podłożu czynnościowym (np. zespół jelita drażliwego) od bólu wynikającego z rzeczywistych zmian chorobowych. W niektórych ośrodkach stosuje się także testy mikrobiologiczne i genetyczne w celu oceny mikroflory jelitowej czy predyspozycji do chorób zapalnych.
Jeśli chodzi o leczenie, współczesna medycyna stawia przede wszystkim na metody małoinwazyjne. W przypadku przepuklin pępkowych lub epigastralnych coraz częściej wykonuje się operacje laparoskopowe, które wymagają jedynie niewielkich nacięć skóry. Dzięki temu pacjent szybciej wraca do formy, a ryzyko powikłań i nawrotów jest mniejsze. W wielu przypadkach stosuje się również specjalne siatki (tzw. „mesh”), które wzmacniają ścianę brzucha i zapobiegają ponownemu powstaniu przepukliny. Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Przepuklinowego (EHS) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Przepuklinowego (AHS), taka metoda jest obecnie uznawana za standard w leczeniu przepuklin objawowych.
Nowoczesne terapie farmakologiczne również wnoszą wiele do leczenia bólu brzucha i schorzeń jelit. W chorobach zapalnych, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, coraz częściej stosuje się leki biologiczne – nowoczesne preparaty działające bezpośrednio na mediatory stanu zapalnego (np. inhibitory TNF-α).
W przypadku bólu o charakterze przewlekłym, niezwiązanym z ostrym zapaleniem, wykorzystuje się leki neuromodulujące, które wpływają na odczuwanie bólu przez układ nerwowy. Dodatkowo coraz więcej mówi się o roli mikrobioty jelitowej – dlatego w terapii bólu przewlekłego często zaleca się probiotyki i suplementy wspierające równowagę flory jelitowej.
W ostatnich latach prowadzone są również badania nad innowacyjnymi lekami peptydowymi, które mają działać miejscowo w obrębie przewodu pokarmowego, ograniczając stan zapalny i zmniejszając odczuwanie bólu, bez wpływu na cały organizm. Takie terapie są jeszcze na etapie badań, ale eksperci wskazują, że mogą stać się przełomem w leczeniu przewlekłych bólów brzucha.
Przeczytaj również:
Kłujący ból brzucha – przyczyny, objawy, leczenie
Ból w okolicach pępka – najczęściej zadawane pytania
| Pytanie | Odpowiedź |
|---|
| Czy zawsze ból przy pępku sygnalizuje poważną chorobę? | Nie, wiele przypadków to łagodne dolegliwości, jak: wzdęcia, niestrawność, przejściowy skurcz jelit. Ale jeśli ból się nasila, utrzymuje powyżej 48 godzin lub towarzyszą mu objawy alarmowe (gorączka, krwawienie, wymioty), należy pilnie skonsultować się z lekarzem. |
| Czy mogą być pomocne probiotyki lub dieta eliminacyjna? | Tak, w przypadku dolegliwości przewlekłych związanych z nadwrażliwością jelit (np. IBS) wprowadza się zmiany żywieniowe (niska fermentacja, FODMAP) i probiotyki, pod opieką gastroenterologa lub dietetyka. |
| Kiedy konsultować chirurgię lub leczenie inwazyjne? | Gdy ból wiąże się z przepukliną pępkową objawową, niedrożnością jelit, objawami niedokrwienia lub zmianami strukturalnymi wymagającymi interwencji. |
| Czy ból w okolicy pępka może mieć przyczynę ginekologiczną? | Tak, u kobiet uwzględnia się: torbiel jajnika, skręt, zapalenie przydatków lub endometriozę, gdy objawy są zlokalizowane i współtowarzyszą objawy ginekologiczne. |
| Czy można zapobiegać bólom przy pępku? | Wspierając zdrowie jelit: dieta bogata w błonnik, unikanie nadmiernego gazotwórczego jedzenia, odpowiednie nawodnienie, regularna aktywność fizyczna i unikanie przewlekłego napięcia. |
współpraca: redakcja Wylecz.to
