Narkolepsja – co to jest? Jak objawia się narkolepsja i w jaki sposób się ją leczy?

Co to jest narkolepsja?

Narkolepsja (ang. narcolepsy) jest chorobą / zespołem chorobowym o podłożu neurologicznym o nieznanej dotąd etiologii. Charakteryzuje się między innymi:

• nadmierną sennością w ciągu dnia,
• napadami snu,
• katapleksją,
• porażeniem przysennym,
• omamami.

Narkolepsja to schorzenie nieprzewidywalne, gdyż nigdy nie wiadomo, kiedy możemy się spodziewać kolejnego ataku senności. Chory zasypia niemal w każdym miejscu – w pracy, w szkole, w czasie prowadzenia pojazdu.

Wykazano, iż rozwój choroby może być związany z nieprawidłowością jednego z genów w chromosomie 6. Wniosek ten przedstawiono na podstawie obserwacji, które wskazują na rodzinne występowanie narkolepsji. Uważana jest ona także za chorobę mózgu, gdyż w jej przebiegu pojawiają się zaburzenia pracy układu nerwowego. Kolejne przypuszczenie co do rozwoju choroby dotyczy braku komórek wytwarzających hipokrytynę, która zaliczana jest do neuropeptydów. Przez długi czas sądzono, iż narkolepsja dotyka tylko i wyłącznie człowieka, dziś już wiemy, iż dotyka także zwierząt.

Przeczytaj również:

Paraliż senny – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny narkolepsji?

Sen jest jednym z najważniejszych procesów w naszym życiu. Podczas snu wypoczywamy, a nasz organizm regeneruje się. W czasie snu dochodzi do naprawy uszkodzonych za dnia komórek, utrwalania pamięci, dochodzi również do wydzielania niektórych hormonów, np. hormonu wzrostu. Sen daje nam dobre samopoczucie, pozwala się wyciszyć i zrelaksować. Średnia długość snu wynosi od 7 do 9 godzin na dobę. Sen ma charakter cykliczny, tzn. rozpoczyna się od snu lekkiego i płytkiego, poprzez sen średnio głęboki aż do głębokiego i bardzo mocnego snu.

Przez pierwszą połowę nocy dominuje najważniejsza dla zdrowia człowieka faza snu głębokiego (tzw. NREM – non-rapid eye movement, czyli sen o wolnych ruchach gałek ocznych), a w drugiej części nocy następuje faza snu płytkiego (tzw. REM – rapid eye movement – sen o szybkich ruchach gałek ocznych). Człowiek wybudzony czy przestraszony w tej fazie snu jest niewyspany i niewypoczęty.

W przypadku narkolepsji dochodzi do zaburzenia fazy snu REM i NREM, a co ważne – zaśnięcie nie spełnia takiej samej roli, jak w sytuacji snu prawdziwego. Faza REM pojawia się przed fazą NREM. Narkolepsja może być również związana z brakiem fazy REM, która nie pojawia się podczas snu dobowego. Nocny sen narkoleptyków nie jest wystarczająco głęboki, co powoduje, że organizm chce to nadrobić w ciągu dnia. Wyżej przedstawione informacje pokazują, iż nocny sen narkoleptyków nie jest na tyle głęboki, jak w przypadku osób zdrowych, zatem organizm chce to nadrobić za dnia.

Przeczytaj również:

Budzenie się w nocy – przyczyny wybudzania się ze snu

Jak się objawia narkolepsja?

Ataków narkoleptycznych nie da się przewidzieć i nie da im się przeciwstawić. Dopadają osobę niespodziewanie, nie są niczym poprzedzone. Gdyby były tylko i wyłącznie regeneracyjną drzemką, nie byłoby większego problemu, jednakże atakom narkolepsji towarzyszy całkowita niezdolność do poruszania się, przerażające koszmary senne czy porażenie mięśni, które powoduje, iż chory nie jest w stanie na nic zareagować, pomimo tego, iż wszystko widzi, czuje i słyszy. Atak trwa od kilku minut do pół godziny i może powtarzać się co dwie-trzy godziny w ciągu dnia. Co ważne, narkolepsja najczęściej pojawia się na skutek występowania dość silnych emocji: radości, gniewu, zaskoczenia, smutku, lęku czy strachu.

Główną i podstawową cechą narkolepsji jest nadmierna senność w ciągu dnia, nawet po zakończonej właśnie nocy. Osoby z narkolepsją mogą po nocy czuć się bardzo zmęczone przez cały dzień, a w związku z tym zasypiać w niewłaściwym czasie i miejscu. Pierwsze objawy choroby można zauważyć już u nastolatków i/lub u młodych dorosłych. Jednakże narkolepsja może rozwinąć się właściwie w każdym wieku. Występująca lżejsza postać choroby może objawiać się jedynie wzmożoną sennością, bez lub z bardzo krótkimi okresami snu wplątanymi w stan czuwania.

Cztery inne objawy klasycznego zaburzenia, często określane jako tetrady narkolepsji, to:

• katapleksja,
• paraliż senny,
• halucynacje hipnagogiczne (występujące przy zasypianiu) oraz halucynacje hypnopompiczne (występujące przy budzeniu się),
• automatyczne działanie.

Przeczytaj również:

Drętwienie rąk podczas snu – jakie są przyczyny drętwienia i mrowienia rąk w nocy

Katapleksja

Katapleksja, czyli utrata napięcia mięśniowego, polega na nagłym zwiotczeniu wszystkich mięśni ciała, co uniemożliwia poruszanie się i wykonywanie jakichkolwiek ruchów. Mowa tu o niewielkich słabościach mięśni lub nawet całkowitych upadkach ciała. Osoba, która miewa ataki katapleksji, ma zamknięte oczy, ale jest przytomna i świadoma tego, co się wokół niej dzieje. Dość często katapleksja może przypominać epilepsję (napady padaczkowe) lub omdlenie i utratę przytomności. Zazwyczaj jednak podczas upadku osoba zachowuje świadomość. Katapleksja dotyczy do 90% osób z narkolepsją, ale nie jest koniecznym objawem, by ją zdiagnozować.

Paraliż senny

Paraliż senny (paraliż przysenny, porażenie przysenne) definiowany jest jako tymczasowa niezdolność do mówienia czy poruszania się podczas budzenia. Chory nie można ruszyć żadną częścią ciała. Stan ten może trwać od kilku sekund do kilku minut. Często wywołuje on przerażenie, ale nie jesteśmy w stanie krzyknąć czy ruszyć ręką. Z czasem organizm zaczyna wykonywać małe ruchy i całe ciało zaczyna reagować. Paraliż przysenny występuje najczęściej w trakcie zasypiania, bardzo gwałtownego wybudzenia się ze snu, jak również może pojawić się w trakcie fazy snów REM. Naukowcy jako przyczynę powstawania paraliżu sennego podają stres, przemęczenie, traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, duże ilości kawy, alkoholu czy zażywanie niektórych leków. Nie powoduje on jakiejkolwiek szkody dla zdrowia człowieka za wyjątkiem silnego stresu i strachu.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Cechy paraliżu sennego:

• sparaliżowanie mięśni,
• brak możliwości otworzenia oczu,
• gałki oczne przewracają się w różnych kierunkach,
• uczucie duszności,
• występowanie halucynacji słuchowych – przerażające dźwięki, np. piski, szepty, huki,
• pojawienie się halucynacji kinestetycznych – wrażenie czyjejś obecności, jej dotyk.

Paraliż senny pozostawia następnego dnia efekty uboczne, wśród których warto wymienić stany lękowe, silne problemy z koncentracją, przemęczenie oraz bezsenność. Nie ma leku bądź terapii, która umożliwiłaby wyleczenie z paraliżu sennego. Wskazane jest unikanie używek i substancji psychoaktywnych. W niektórych przypadkach bardzo cenna jest pomoc partnera, który może wybudzić, gdy pojawią się np. objawy duszności.

Halucynacje są najczęściej jaskrawe, często przerażające, występują i/lub podczas przebudzenia. Określenie „halucynacja” oznacza doświadczanie percepcji pod nieobecność odpowiedniego bodźca, niebędące pod kontrolą osoby doświadczającej.

Przeczytaj również:

Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Omamy senne

Omamy senne zwane są również omamami hipnagogicznymi, są to doznania przypominające marzenia senne, które pojawiają się podczas przejścia ze stanu czuwania w sen. Jest to zjawisko, które może występować nawet u zdrowych ludzi, aczkolwiek znacznie częściej dotyka osoby cierpiące na narkolepsję. Omamy pojawiają się podczas zasypiania bądź budzenia się. Charakteryzują się tym, iż wszystko widzimy bardzo wyraźnie i jest to rzeczywiste. Omamy te mogą być związane również z wydarzeniami dnia codziennego.

Zachowania samoczynne

Zachowania samoczynne wyglądają tak, jakby człowiek zachowywał się zwyczajnie/normalnie i tak też funkcjonował, tj. poruszał się, rozmawiał, odkładał rzeczy/przedmioty i inne, jednakże wszystko to dzieje się podczas epizodu snu. Po przebudzeniu osoba nie pamięta, że taka sytuacja miała miejsce.

Jak leczy się narkolepsję?

Niestety narkolepsja jest taką chorobą, której nie można całkowicie wyleczyć. Możemy jedynie złagodzić objawy tego schorzenia, podając różne leki (przeciwdepresyjne, poprawiające prace mózgu). Z domowych i jednocześnie podstawowych sposobów należy:

• uregulować „senne” zwyczaje (kłaść się i wstawać o stałych porach),
• unikać przed snem alkoholu i napojów z kofeiną (kawa, mocna herbata),
• unikać napojów pobudzających,
• warto również stosować w ciągu dnia drzemki (trwające do 15-20 minut).

Przedstawione powyżej rozwiązania służą poprawieniu jakości snu, co ma silny związek z nocnym wypoczynkiem, regeneracją i harmonią organizmu, a następnego dnia możliwością

„Leczenie narkolepsji polega na podawaniu leków stymulujących mózg”