Jakie są przyczyny nerwic?
Założenie, że nerwice mają związek z przyczynami psychologicznymi jest słuszne, jednak nie jest to jedyna uznana teoria wyjaśniająca przyczyny tych chorób. Zwolennicy teorii psychologicznych łączą nerwicę z osobowością człowieka, wydarzeniami, które wpłynęły na jej ukształtowanie i aktualną sytuacją życiową pacjenta.
Zwolennicy teorii biologicznych zwracają uwagę na możliwe nieprawidłowości w biochemii mózgu, przede wszystkim związane z neuroprzekaźnikami – substancjami odpowiedzialnymi za wzbudzanie lęku, myślenie, nastrój czy sen. Najprawdopodobniej jedni i drudzy mają rację, stąd też w leczeniu nerwic wykorzystuje się różne formy psychoterapii, jak i farmakoterapię – leczenie lekami.
Jakie są objawy nerwicy?
Wspólnymi cechami chorób i zaburzeń określanych mianem nerwicy jest ich związek z przyczynami psychologicznymi oraz występowanie lęku (zaburzeń lękowych) jako podstawowego objawu. Lęk w nerwicach występuje oczywiście w wielu postaciach, np. uczucia lęku czy objawów somatycznych (czyli cielesnych, fizycznych). Pojawia się wówczas: drżenie rąk, kołatanie serca, biegunki.
Wspomniany lęk może być bezprzedmiotowy, wyrażać się natrętnymi myślami lub występować w postaci fobii – lęku przed jakąś określoną sytuacją. Lęk występuje chronicznie bądź napadowo (lęk napadowy). Celem leczenia nerwic jest przyniesienie ulgi choremu, tj. eliminacja objawów niezależnie od formy, w jakiej występują.
Jakie są zasady leczenia nerwic?
Po pierwsze, leczenie nerwic musi być uzasadnione oraz prowadzone przez lekarza psychiatrę albo psychoterapeutę, który prawidłowo zdiagnozuje zaburzenie i ustali z pacjentem sposób leczenia.
Najlepsze efekty uzyskuje się łącząc leczenie farmakologiczne (lekiem) i psychoterapeutyczne. Jednak leczenie wyłącznie lekiem albo przy pomocy psychoterapii, również jest skuteczne. Wybór metody leczenia zależy od rozpoznania oraz oczekiwań pacjenta.
W dużym skrócie można powiedzieć, że celem leczenia lekami jest likwidacja objawów, a zaangażowanie pacjenta w proces leczenia ogranicza się do systematyczności w przyjmowaniu leku oraz utrzymywaniu kontaktu z lekarzem. Cel terapii poznawczo-behawioralnej to również eliminacja objawów, przy czym zaangażowanie pacjenta w proces leczenia jest większe – pewne sprawy pacjent bierze w swoje ręce, uczy się jak radzić sobie z objawami i trenuje te umiejętności.
Celem psychoterapii psychoanalitycznej jest głęboka zmiana w osobowości. Objawy nerwicowe są wynikiem zakłóceń w strukturze osobowości człowieka i stanowią wierzchołek góry lodowej. Można liczyć na to, że w wyniku długoterminowej współpracy z terapeutą nastąpi korzystna zmiana w osobowości pacjenta, dzięki czemu ustąpią objawy nerwicy, a komfort jego życia poprawi się. Taka forma psychoterapii wymaga największego zaangażowania ze strony pacjentów.
Farmakologiczne leczenie nerwic
W leczeniu zaburzeń nerwicowych wykorzystywane są najczęściej dwie grupy leków:
- leki przeciwlękowe i leki nasenne o krótkotrwałym, doraźnym działaniu,
- leki przeciwdepresyjne, przede wszystkim z grupy tak zwanych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.
Leki przeciwlękowe o doraźnym działaniu to najczęściej benzodiazepiny (nazwa jest związana z ich budową chemiczną). Są to leki, które skutecznie i w krótkim czasie zmniejszają objawy lęku oraz bezsenności, mają jednak wadę – stosowane zbyt długo powodują uzależnienie. Z tego powodu powinny być stosowane wyłącznie na samym początku leczenia, przez jeden, dwa tygodnie, zanim docelowy lek (najczęściej jeden z leków przeciwdepresyjnych) ujawni swoje „przeciwnerwicowe” działanie.
Najczęściej stosowane w leczeniu nerwic leki przeciwdepresyjne należą do grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Nazwa ta opisuje ich podstawowy mechanizm działania; w skrócie można powiedzieć, że regulują one „obroty” serotoniny w układzie nerwowym. Jest ona jednym z neuroprzekaźników – substancją, która wpływa na pracę komórek mózgu, odpowiadając między innymi za wzbudzanie się lęku. Zaletą leków z tej grupy jest:
- bezpieczeństwo ich stosowania – zwykle nie powodują żadnych objawów niepożądanych;
- wygoda stosowania – często wystarczające jest przyjmowanie leku raz na dobę, zatem pacjent nie musi wprowadzać żadnych zmian w rozkładzie dnia związanych z leczeniem;
- skuteczność – pomimo pewnego czasu oczekiwania na ustąpienie objawów (dwa do czterech tygodni) leki z tej grupy są skuteczne dla większości osób chorujących na nerwice; co więcej, po uzyskaniu poprawy, dalsze przyjmowanie leku, bez konieczności zwiększania dawki, zapewnia utrzymanie się dobrego samopoczucia – zabezpiecza przed nawrotem objawów.
Psychoterapia w leczeniu nerwic
Psychoterapia jest metodą leczenia, której podstawą jest kontakt (najczęściej rozmowa) psychoterapeuty z pacjentem. Relacja ta różni się od innych międzyludzkich relacji tym, że jej podstawowym celem jest leczenie – walka o ustąpienie objawów. Wybór odpowiedniej metody psychoterapii zależy od:
- rozpoznania choroby – na przykład w leczeniu fobii najbardziej wskazana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, a w leczeniu objawów nerwicowych u pacjentów z zaburzeniami osobowości – psychoterapia psychoanalityczna;
- możliwości i oczekiwań pacjenta – różne formy psychoterapii wymagają różnego stopnia zaangażowania ze strony pacjentów, od klasycznej psychoanalizy, w ramach której sesje terapeutyczne odbywają się przynajmniej cztery razy w tygodniu, poprzez psychoterapię prowadzoną w nurcie gestalt (w oparciu o sesje raz w tygodniu), po techniki pracy psychoterapeutycznej wywodzące się z terapii poznawczo-behawioralnej, gdzie wystarczające będą spotkania raz na dwa tygodnie;
- przygotowania, kompetencji i doświadczenia psychoterapeuty – każdy z psychoterapeutów opiera swoją pracę na pewnych założeniach teoretycznych, „zna się” na takim, a nie innym sposobie pracy, korzysta ze swojego doświadczenia zawodowego związanego z prowadzeniem jakiejś (zazwyczaj jednej) formy psychoterapii.
Ile trwa leczenie nerwicy?
Leczenie nerwic jest leczeniem długoterminowym. Niestety, objawy nerwicowe mają tendencje do nawracania. W związku z tym, jedyną skuteczną metodę zapobiegania stanowi długotrwałe, cierpliwe przyjmowanie zaleconego leku albo zaangażowanie w proces psychoterapeutyczny (najlepiej jedno i drugie).
W leczeniu farmakologicznym czas oczekiwania na ustąpienie objawów nerwicy wynosi zwykle dwa do czterech tygodni. Jeżeli tak się nie dzieje, lek należy zmienić na inny. Proces leczenia wydłuża się, jednak należy pamiętać, że brak skuteczności pierwszego leku nie przekreśla szansy na wyzdrowienie, które może mieć miejsce wkrótce po zastosowaniu drugiego leku, o nieco innym mechanizmie działania. W celu zapobiegania nawrotowi objawów w przyszłości skuteczny lek przeciwdepresyjny powinien być stosowany długo – rozsądne jest przyjmowanie leku przez dwa lata.
W leczeniu psychoterapeutycznym czas, po jakim zaczną ustępować objawy jest trudniejszy do przewidzenia. Wszystko zależy od indywidualnych problemów i możliwości pacjenta. Skuteczna psychoterapia w znacznym stopniu zmniejsza ryzyko nawrotu nerwicy w przyszłości.
