Bakteriomocz bezobjawowy – rozpoznanie i leczenie bakteriurii

ZUM – przyczyna bezobjawowego bakteriomoczu

Bakteriomocz bezobjawowy (bakteriuria) towarzyszy zakażeniu układu moczowego, infekcji najczęściej diagnozowanej u kobiet. Wynika to z obecności krótkiej cewki moczowej oraz bliskiego usytuowania odbytnicy i zwiększonego ryzyka transmisji bakterii Escherichia coli. Niekiedy możliwa jest kolonizacja dróg moczowych bakteriami, które nie namnażają się w nadmiarze i nie powodują objawów ZUM.

Tego typu zakażenia najczęściej spowodowane są przez bakterie E. coli, a także Pseudomonas lub Proteus. Mogą mieć także charakter mieszany. Bakteriomocz bezobjawowy może utrzymywać się przez dłuższy czas lub mieć charakter nawrotowy.

Brak objawów mimo obecności bakterii E. Coli w moczu i układzie moczowym może wynikać z początkowej fazy infekcji, kiedy nie zdążył się jeszcze rozwinąć stan zapalny dróg moczowych. Ponadto niektóre szczepy bakterii wytwarzają ochronny biofilm, co z jednej strony ogranicza ich inwazyjność, a z drugiej – uniemożliwia całkowite wyleczenie i sprzyja nawrotom ZUM.

Najczęściej stwierdza się występowanie bezobjawowego bakteriomoczuw ciąży oraz u chorych na cukrzycę i chorych hemodializowanych.

Bakteriuria – jak rozpoznać bakteriomocz bez innych objawów?

Rozpoznanie białkomoczu bezobjawowego opiera się wyłącznie na wykonaniu badania ogólnego moczu, a następnie posiewu moczu. W badaniu ogólnym moczu stwierdza się obecność bakterii w moczu, niekiedy mogą im towarzyszyć liczne nabłonki lub liczne leukocyty (leukocyturia), jednak nie są one konieczne do zdiagnozowania bakteriomoczu.

Kolejnym etapem diagnostyki jest posiew moczu wykonany w próbce porannej moczu, pobranej do jałowego pojemniczka, z zachowaniem zasad higieny. Podobnie jak w przypadku oddawania próbki moczu do badania ogólnego, wymagane jest staranne podmycie okolic moczowo-płciowych. Jak pobrać mocz do badania? Próbka powinna być pobrana ze środkowego strumienia, po oddaniu pierwszej objętości moczu do toalety. Takie postępowanie jest kluczowe dla właściwej interpretacji wyników posiewu moczu i sprawdzenia czy to bakteriuria.

Aby zdiagnozować bakteriomocz bezobjawowy, należy wykazać:

• u kobiet występowanie tego samego drobnoustroju w liczbie >10⁵ CFU/ml w dwóch kolejnych posiewach świeżego, pobranego ze środkowego strumienia moczu (bakteriuria: >10^5 CFU/ml);
• u mężczyzn jednorazowe stwierdzenie drobnoustroju w liczbie ≥ 10⁵ CFU/ml w pojedynczej próbce moczu (bakteriuria ≥ 10^5 CFU/ml);
• w przypadku pobrania próbki na drodze cewnikowania pęcherza: jeden dodatni wynik posiewu moczu wykazującego liczbę drobnoustrojów ≥ 10^2 CFU/ml.

Kiedy leczymy bezobjawowy bakteriomocz?

Wielu lekarzy praktykuje stosowanie antybiotykoterapii zawsze, gdy badanie ogólne moczu i posiew w moczu wykażą obecność bakterii w układzie moczowym. Nie jest to jednak właściwe wskazanie do leczenia bakteriomoczu bezobjawowego, gdyż sprzyja rozwojowi zakażenia układu moczowego bakteriami lekoopornymi, co stworzy znacznie większe zagrożenie dla zdrowia.

Nie jest zatem wskazane leczenie bakteriomoczu bezobjawowego u tych grup chorych, u których szczególnie często nadużywana jest w takich przypadkach antybiotykoterapia:

• chorych na cukrzycę,
• chorych cewnikowanych,
• chorych unieruchomionych i po urazach rdzenia kręgowego.

Leczenie bakteriurii antybiotykami nie jest wskazane również u pań, które nie spodziewają się dziecka i osób starszych.

Bakterie w moczu bez dodatkowych objawów powinny być natomiast leczone u kobiet w ciąży. Leczeniu podlegać powinien także bakteriomocz bezobjawowy u dzieci, a także chorych przed planowanym zabiegiem urologicznym.

Bakteriomocz bezobjawowy w ciąży – leczenie

Bakteriomocz bezobjawowy u kobiet w ciąży jest stosunkowo często diagnozowany i w około 50 proc.przypadków przechodzi w bakteriomocz objawowy. Z racji ucisku powiększającej się macicy na pęcherz oraz poszerzenia miedniczek nerkowych w ciąży, bakterie kolonizują dalsze odcinki układu moczowego, prowadząc do infekcji dróg moczowych.

Konsekwencją ZUM w ciąży może być niska masa urodzeniowa noworodka lub poród przedwczesny. W związku z tym, iż najczęściej występowanie licznych bakterii w moczu w ciąży bez innych objawów wiąże się z obecnocią E. coli, w leczeniu stosuje się nitrofurantoinę, kwas klawulanowy z amoksycyliną, cefaleksyna lub cefuroksym. Kuracja trwa od 7 do 14 dni i po zakończeniu terapii wymagany jest kontrolny posiew moczu.

Infekcje Streptococcus agalactiae (GBS) w ciąży to kolejna przyczyna bakteriomoczu bezobjawowego. Taka infekcja paciorkowcem w ciąży koniecznie wymaga leczenia, które polega na okołoporodowym podawaniu dożylnie penicyliny lub – w przypadku uczulenia na ten antybiotyk – cefazolinę lub klindamycynę.

Bakteriuria bezobjawowa u dzieci – bakterie w moczu u dziecka

Bakteriomocz bezobjawowy u dzieci wymaga leczenia antybiotykami. W związku z tym, że bakteriuria bez dodatkowych objawów wymaga potwierdzenia przez posiew w moczu u dziecka, antybiotyk jest idealnie dopasowany do szczepu bakterii. Zwiększa to skuteczność terapii.

Bakterie w moczu u dziecka najczęściej leczone są nitrofurantoiną lub furaginą, trimetoprimem, kwasem nalidyksowym lub sulfametoksazolem.