Zapalenie naczyń krwionośnych

Budowa i funkcja naczyń krwionośnych

Naczynia krwionośne dzieli się na trzy podstawowe grupy w zależności od kierunku przepływu krwi. Naczyniami tętniczymi krew płynie od serca na obwód. Wyróżnia się tętnice typu sprężystego, które są naczyniami dużego kalibru jak aorta i jej duże odgałęzienia oraz tętnice typu mięśniowego będące tętnicami średniego kalibru. Ostatnim typem naczyń tętniczych są tętniczki, których średnica jest najmniejsza. Miejscem połączenia układu tętniczego i żylnego są naczynia włosowate nazywane również włośniczkami i kapilarami. Umożliwiają one bezpośrednie ukrwienie tkanek. Wszystkie one zbudowane są z trzech warstw - błony wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej nazywanej również przydanką. Krew przepływając przez sieć naczyń włosowatych zmienia kierunek i zaczyna swoją drogę powrotną do serca.

Naczynia, którymi krew wraca do centralnej pompy jaką jest serca są naczynia żylne. Podobnie jak w tętnicach ściana żył zbudowana jest z trzech warstw: błony wewnętrznej środkowej i zewnętrznej. Są one jednak naczyniami o cieńszej ścianie i większym świetle. Najmniejsze z nich to żyłki. Łączą się one w większe żyły średniego kalibru, które uchodzą do dużych żył o największym świetle. W ogromnej większości naczyń żylnych, których szerokość światła przekracza 2 milimetry występują zastawki. Ich funkcja polega na niedopuszczaniu do wstecznego przepływu krwi, czyli do jej cofania się.

Czym są zapalenia naczyń?

Jest to bardzo duża i różnorodna grupa schorzeń. Patologia może dotyczyć naczyń każdego kalibru zarówno tętniczych jak i żylnych i polega na uszkodzeniu ściany naczynia przez gromadzące się w niej białe krwinki, czyli leukocyty. Następstwem czego jest upośledzenie przepływu bądź wynaczynienie krwi. Wyróżnia się choroby, których pierwotna przyczyna nie jest znana oraz takie, które powstają w przebiegu innych schorzeń. Zapalenia naczyń dzieli się głównie ze względu na kaliber naczyń, które objęte są procesem chorobowym. Zapalenia, które występuje z niepoznanego do końca powodu są nazywane pierwotnymi i stanowią nie jako zasadniczą grupę schorzeń. Zapalenia przebiegające wtórnie do innej choroby na ogół dotyczą małych naczyń i mogą rozwinąć się w przebiegu:

• choroby Leśniowskiego-Crohna,
• niepożądanego działania leków,
• nowotworu złośliwego,
• reumatoidalnego zapalenia stawów,
• tocznia rumieniowatego układowego,
• twardziny układowej,
• wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• zakażenia dwoinką zapalenia płuc, czyli Streptococcus pneumoniae,
• zakażenia parwowirusem B19,
• zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B lub C,
• zakażeniem HIV,
• zespołu Sjögrena.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Zapalenie naczyń a choroby

Choroba Behçeta

Obejmuje naczynia krwionośne każdego rodzaju i każdej wielkości. Na ogół dotyka młodych mężczyzn. Istota choroby są powstające na skórze i śluzówkach owrzodzenia oraz zmiany zapalne w obrębie narządów wewnętrznych. U większości chorych występują owrzodzenia na powierzchni błon śluzowych jamy ustnej oraz narządów płciowych, a także zapalenia błony naczyniowej gałki ocznej i zapalenia stawów. Chorobą ogranicza się lekami zmniejszającymi reaktywność układu odpornościowego.

Ziarniniakowatość Wegenera

Choroba dotyczy zarówno naczyń tętniczych jak i żylnych małego i średniego kalibru. Zajęte naczynia ulegają martwicy, a w efekcie powstają tworu zwane ziarniniakami. Choroba obejmuje swoim zasięgiem naczynia dróg oddechowych i nerek powodując między innymi owrzodzenia śluzówki nosa, zapalenie zatok obocznych nosa, kaszel, kłębuszkowe zapalenie nerek, zmiany zapalne struktur gałki ocznej oraz bóle stawowo-mięśniowe. Cechą charakterystyczną choroby jest obecność we krwi przeciwciał przeciw cytoplazmie neutrofilów typu cytoplazmatycznego, w skrócie c-ANCA. Główną metodą redukcji objawów jest podawanie leków immunosupresyjnych.

Zespół Churga i Strauss

Schorzenie polega na powstawaniu martwicy naczyń małego i średniego kalibru. Nacieki zapalne w ścianie naczyń złożone są głównie z eozynofilii. Manifestacja kliniczna choroby obejmuje astmę oskrzelową, alergiczny nieżyt nosa, gorączkę, osłabienie, kłębuszkowe zapalenie nerek, zmiany skórne, zapalenie żołądka i jelit, uszkodzenia nerwów obwodowych oraz wiele innych objawów. Typowe jest występowanie we krwi przeciwciał przeciw cytoplazmie neutrofilów typu okołojądrowego, w skrócie p-ANCA. Leczenie sprowadza się głównie do przewlekłego podawania kortykosteroidów.

Choroba Takayasu

Choroba Takayasu dotyczy aorty oraz jej odgałęzień. Polega na wnikaniu komórek układu immunologicznego w ścianę naczyń i wytwarzanie zwężeń ich światła. Ze względu na naczynia, których dotyczy może powodować bardzo liczne i różnorakie objawy. Należą do nich między innymi nieobecność lub asymetria tętna na kończynach górnych, arytmia, bóle głowy i brzucha, chromanie przestankowe kończyn dolnych, duszność, nadciśnienie tętnicze, niedokrwienie mózgu, omdlenie, rumieniowe zmiany skórne, zaburzenia widzenia oraz zawroty głowy. Leczenie może być farmakologiczne lub chirurgiczne.

Plamica Schönleina i Henocha

Jest to choroba obejmująca małe naczynia krwionośne. Przyczyną rozwoju objawów jest gromadzenie się immunoglobulin w ścianie naczyń. Choroba częściej dotyczy dzieci i młodzieży niż dorosłych. Podejrzewa się, że związek z rozwojem choroby mogą mieć infekcje wirusowe i bakteryjne. Obraz kliniczny schorzenia jest związany między innymi w wynaczynianiem się krwi z drobnych naczyń i obejmuje czerwone, plamiste zmiany skórne, bóle kostno-stawowe, bóle brzucha oraz uszkodzenie nerek z krwiomoczem i białkomoczem. Przebieg leczenia zależy od nasilenia objawów.

Guzkowe zapalenie tętnic

To jednostka chorobowa charakteryzująca się martwiczymi zmianami w obrębie tętnic małego i średniego kalibru. Najczęściej chorują mężczyźni między 40 a 60 rokiem życia. Okres rozwoju choroby przebiega z gorączką, uczuciem ogólnego osłabienia, spadkiem masy ciała oraz bólami mięśniowo-stawowymi. W dalszym toku rozwoju schorzenie objawia się zmianami skórnymi w postaci plamicy oraz owrzodzeń. Często występują również porażenia nerwów. Do obrazu klinicznego może dołączyć nadciśnienie tętnicze oraz bóle brzucha i zmiany niedokrwienne jelit. U mężczyzn możliwe jest wystąpienie bólu jąder. Leczenie jest konieczne ponieważ jego zaniechanie może stosunkowo szybko doprowadzić do śmierci. Podstawą jest farmakologiczne zredukowanie odpowiedzi immunologicznej. Poza tym leczenia wymaga rozwijające się nadciśnienie tętnicze.

Choroba Kawasaki

Choroba Kawasaki (Kawasakiego) dotyka głównie dzieci, a dotyczyć może tętnic od dużego do małego kalibru. Najczęściej jednak zaatakowane zostają tętnice wieńcowe odpowiadające za ukrwienie mięśnia sercowego, które ulegają poszerzeniu. Dodatkowe symptomy to przewlekająca się gorączka, rumieniowe zmiany skórne, zaczerwienienie spojówek, powiększenie węzłów chłonnych. W dzieciństwie zmiany tętnicze często ulegają samoistnemu wycofaniu, mogą jednak w wieku dorosłym wywołać chorobę niedokrwienną serca. Leczenie polega na farmakoterapii.