Alkohol a choroby serca i naczyń

Alkoholizm – czym jest i kogo dotyczy?

Alkoholizm, inaczej choroba alkoholowa lub uzależnienie od alkoholu jest złożonym zaburzeniem wynikającym z utraty kontroli nad ilością spożywanej używki. W Polsce i na świecie zalicza się go do chorób o podłożu psychicznym, a diagnozę stawia ostatecznie specjalista w oparciu o odpowiednie kryteria i formularze.

Uważa się, że przyjmowanie 80-90 g czystego alkoholu na dobę przez 5 i więcej lat, a u kobiet nawet przy jego mniejszej dawce, doprowadza do uszkodzenia narządów wewnętrznych. Taki efekt jest wynikiem bezpośredniego wpływu alkoholu, jak również i jego toksycznych metabolitów, które oprócz niekorzystnego działania na nabłonek przewodu pokarmowego, wykazują także inne destrukcyjne działania.

Alkohol przyjmowany przewlekle prowadzi do uszkodzenia organów wewnętrznych takich jak:

• trzustka,
• wątroba,
• żołądek,
• mózg,
• jelita.

Dysfunkcja tych organów może skutkować niedoborami witamin i mikroelementów – najczęściej witaminy B₁i selenu, a także dyselektrolitemią – ze zmniejszonym poziomem potasu, magnezu i fosforu.

Oprócz niezaprzeczalnego wpływu na wyżej wymienione narządy, alkoholizm wywołuje zmiany w układzie krążenia pod postacią:

• nadciśnienia tętniczego,
• kardiomiopatii alkoholowej,
• zaburzeń rytmu serca,
• zespołu metabolicznego,
• nadciśnienia wrotnego.

Przeczytaj też: Ból brzucha po alkoholu

Nadciśnienie tętnicze a alkohol

Ciśnienie tętnicze krwi jest regulowane przy udziale skomplikowanych mechanizmów. Jednym z nich jest układ renina-angiotensyna-aldosteron (układ RAA), który wpływając między innymi na regulację zawartości elektrolitów we krwi (głównie sodu), utrzymuje odpowiedni poziom ciśnienia krwi. Przewlekłe spożywanie alkoholu ma działanie pobudzające układ RAA, a to skutkuje wzrostem stężenia sodu w organizmie i podwyższa ciśnienie tętnicze. Początkowo alkohol podnosi chwilowo wartości ciśnienia zaraz po jego spożyciu, ale wraz z biegiem czasu adaptacja organizmu staje się nieodwracalna, a nadciśnienie tętnicze utrwala się.

Przeczytaj też: Czym jest choroba alkoholowa?

Kardiomiopatia alkoholowa

Kardiomiopatia alkoholowa jest kardiomiopatią rozstrzeniową, a to oznacza wtórne poszerzenie światła komór serca i wynikające z tego komplikacje pod postacią dysfunkcji skurczowej i rozkurczowej. Choroba ta wynika pośrednio ze zwiększenia ciśnienia tętniczego krwi, a częściowo z toksycznego działania samego alkoholu i jego metabolitów na kardiomiocyty (komórki mięśnia sercowego).

Procesy destrukcyjne toczące się w mięśniu sercowym predysponują często do innych zmian chorobowych, jak na przykład zaburzenia rytmu serca, a końcowym etapem kardiomiopatii jest niewydolność serca ze zmniejszeniem frakcji krwi pompowanej przez serce podczas każdego skurczu.

Zaburzenia rytmu serca

Długotrwałe nadużywanie alkoholu przez niszczący wpływ na mięsień sercowy może także uszkadzać komórki układu bodźcotwórczego odpowiadające za generowanie skurczów samego serca. Takie uszkodzenia dają w konsekwencji zaburzenia rytmu serca, a najczęstszą tego typu dysfunkcją jest migotanie przedsionków.

Innymi arytmiami pojawiającymi się u osób nadużywających alkohol są:

• trzepotanie przedsionków,
• bloki przewodzenia różnego stopnia,
• dodatkowe skurcze komorowe.

Zespół metaboliczny

Picie dużych ilości alkoholu sprzyja zaburzeniom gospodarki lipidowej, a szczególnie prowadzi do wzrostu poziomu trójglicerydów, które magazynują nadmiar dostarczanej w ten sposób energii. Duża ilość trójglicerydów gromadzi się i odkłada w formie tkanki tłuszczowej zlokalizowanej głównie w okolicy brzucha, stąd też otyłość brzuszna widoczna szczególnie u osób pijących duże ilości piwa.

Otyłość brzuszna stanowi składową zespołu metabolicznego, który jest jedną z chorób cywilizacyjnych. Obok dużego obwodu brzucha (talia ≥94 cm u mężczyzn i ≥ 80 cm u kobiet) do rozpoznania tej choroby ocenia się także poziom glukozy we krwi, poziomy cholesterolu i ciśnienie tętnicze. Wszystkie te parametry są w zespole metabolicznym osiągają wysokie wartości i przekraczają dozwolone normy.

Konsekwencją może być miażdżyca naczyń i ostatecznie zawał mięśnia sercowego.

Nadciśnienie wrotne

Powikłaniem długotrwałego nadużywania napojów alkoholowych jest marskość wątroby. Narząd ten w konsekwencji guzkowo przerasta i twardnieje, nie spełnia w pełni swoich funkcji, a przepływ krwi przez niego staje się utrudniony. W tym mechanizmie dochodzi to do powstania tzw. nadciśnienia wrotnego i otwierania się pobocznych, niedrożnych lub niewielkich naczyń krwionośnych, które stają się jedyną możliwością przepływu krwi do serca z ominięciem chorego narządu.

Poszerzone i powiększone naczynia krwionośne nazywa się żylakami. Nie mają one jednak za wiele wspólnego z popularnymi u ludzi żylakami kończyn dolnych, gdyż są to ogromne zgrubienia naczyniowe w przełyku (żylaki przełyku), żołądka i jelit. Najgroźniejszym powikłaniem w ich przebiegu może być pęknięcie żylaków przełyku z masywnym krwotokiem, który jest ciężko opanować.

Leczenie i diagnozowanie powikłań krążeniowych alkoholizmu

Najlepszym lekarstwem na szkody wywołane w organizmie przez zbyt częste picie alkoholu jest całkowita abstynencja. Niestety wiele ludzi nie potrafi porzucić nałogu, przez co diagnoza zwykle stawiana jest zbyt późno, a osoby wymagające leczenia nie szukają pomocy u specjalistów.

Zaburzenia krążeniowe pod postacią zaburzeń rytmu są rozpoznawane po badaniu elektrokardiograficznym (EKG). Leczeniem jest zwykle farmakoterapia, a w niektórych przypadkach takich jak migotanie przedsionków – kardiowersja polegająca na umiarowieniu rytmu serca za pomocą wyładowania elektrycznego.

Do stwierdzenia nadciśnienia tętniczego wystarczą systematyczne pomiary ciśnienia. W tym przypadku leczenie jest zawsze objawowe i opiera się na stosowaniu leków doustnych. Leczenie dobiera się indywidualnie, ale niekiedy wymaga przyjmowania więcej niż jednego leku.

Rozpoznanie kardiomiopatii alkoholowej jest możliwe po wykonaniu echokardiografii (UKG) za pomocą, której lekarz obrazuje wszystkie struktury serca i może także ocenić wielkość poszczególnych komór.

Zespół metaboliczny, jak również i niedobory witaminowe u osób przewlekle nadużywających alkohol są wskazaniem do rozpoczęcia odpowiedniej diety. W związku z niedoborem witaminy B₁, a także B₁₂i kwasu foliowego u alkoholików rozwija się także niedokrwistość megaloblastyczna (z dużą krwinką), która także wymaga leczenia i uzupełniania deficytów witaminowych.

Rozpoznanie zespołu zależności alkoholowej pozostaje nadal bardzo trudnym problemem. Wielu ludzi nie przyznaje się do spożywania dużej ilości alkoholu, ale w większości przypadków wykonywane u nich badania laboratoryjne, naprowadzają lekarza na stwierdzenie tego faktu. Głównym enzymem zwiększającym swoją aktywność u uzależnionych od alkoholu jest GGTP, czyli Gamma-GlutamyloTransPeptydaza. Jest to jeden z markerów, który pozwala ocenić, czy chory nadużywa alkoholu nawet, jeśli się do tego nie przyznaje.