Nawracające afty (RAS) to uciążliwy i bolesny problem. Przyczyny aftozy to m.in.: stres, zaburzenia odporności, urazy w ustach spowodowane aparatami ortodontycznymi czy uzupełnieniami protetycznymi. Objawy zależą od rodzaju owrzodzenia w jamie ustnej (np. afty Mikulicza czy Suttona), najczęściej wymienia się jednak mrowienie, ból i pieczenie oraz nadżerki lub owrzodzenia pokryte nalotem. Jak wygląda leczenie aftozy nawracającej?
Aftoza nawrotowa – przyczyny, objawy, leczenie, naturalne sposoby na nawracające afty
Spis treści
Aftoza nawrotowa – jakie są przyczyny?
Afta jest wykwitem pojawiającym się na błonie śluzowej jamy ustnej w postaci nadżerki lub owrzodzenia. Pacjenci odczuwają nieprzyjemny ból wraz z ich pojawieniem się. Afty nawracające są najczęściej występującymi nieinfekcyjnymi chorobami błony śluzowej.
Według badań nawracające afty w jamie ustnej występują średnio u 20,5 proc. Polaków, częściej u osób o wyższym statusie społecznym, a przy tym bardziej narażonych na stres. Przekonanie, że afty są zaraźliwe jest błędne, jednak często obserwowane są one rodzinnie.
Główną przyczyną powstawania aft są zaburzenia odporności. Istnieje szereg czynników miejscowych, które prowadzą do tego typu patologii w jamie ustnej. Wśród nich wyróżnia się urazy spowodowane niedokładnie wykonanym bądź starym uzupełnieniem protetycznym. Źle dogięte klamry przy protezach częściowych, źle dopasowane płyty protez czy ich ostre brzegi mogą ranić śluzówkę.
Obecność ostrych brzegów szkliwa lub zębiny, parafunkcje, złe szczotkowanie zębów, spożywanie twardych pokarmów – w znacznej mierze predysponują do powstawania afty. Przyczyny można także dopatrywać się w znieczuleniach wykonywanych w gabinecie stomatologicznym. Miejsce urazu bądź wkłucia igły może stanowić podłoże do rozwoju afty.
Bolesne nadżerki pojawiają się również u pacjentów bez wcześniejszego powstawania urazów.
Wówczas doszukuje się innych przyczyn aft, takich jak zaburzenia emocjonalne, choroby psychiczne, stres, infekcje bakteryjne lub wirusowe, choroby układowe, np. przewodu pokarmowego, niedobory odżywcze (żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 ), alergie, nietolerancje lub nadwrażliwości odżywcze, zaburzenia wydzielania śliny, miesiączkowanie, stosowanie leków antykoncepcyjnych i zaburzenia hormonalne u kobiet, choroby pasożytnicze.
Z powyższych informacji wynika, że afty nawrotowe mogą mieć zróżnicowaną etiologię. Określenie przyczyn ich występowania powinno być konsultowane z lekarzami różnych specjalizacji oraz potwierdzone badaniami dodatkowymi.
To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie
Nawracające afty – objawy RAS
Pacjenci z RAS (afty przewlekle nawracające) skarżą się na pieczenie lub mrowienie w ustach już 1–2 dni przed pojawieniem się zmiany. Jest to tak zwany objaw prodromalny.
Następnie pojawia się ból i widoczne są nadżerki lub owrzodzenia pokryte nalotem barwy kremowobiałej. Owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej w przebiegu RAS otoczone jest czerwonym rąbkiem zapalnym. Aftoza jamy ustnej (aftowe zapalenie jamy ustnej)rozwija się na błonie śluzowej policzków, warg, krawędzi języka, podniebienia miękkiego, dna jamy ustnej, łuków podniebiennych i tylnej ściany gardła.
Wyróżnia się kilka rodzajów aft.
- Afty małe Mikulicza to takie, których wykwitem są nadżerki w jamie ustnej, gojące się samoistnie po upływie 7–14 dni od pojawienia się pierwszych objawów. Mogą nawracać z częstotliwością raz na 3 miesiące (gdy przebieg jest łagodny) bądź częściej – raz w miesiącu (ciężki przebieg choroby). Afty Mikulicza mają rozmiar od kilku milimetrów do 1 centymetra.
- Afty Suttona (duże) objawiają się w postaci owrzodzenia w jamie ustnej, a więc powodują utratę głębszych struktur błony śluzowej. Pacjenci odczuwają pieczenie, ból, a w jamie ustnej pojawia się obrzęk i stan zapalny. Często dochodzi do objawów ogólnych, takich jak złe samopoczucie i zmęczenie. W badaniu przedmiotowym można wykryć powiększone węzły chłonne. Afty Suttona utrzymują się w jamie ustnej nawet przez kilkanaście tygodni, a gojąc się, pozostawiają blizny.
- Afty opryszczkopodobne to typowe afty u dorosłych. Występują bowiem w trzeciej dekadzie życia. Są one najdrobniejsze (około 1–2 mm) i mają postać nadżerek. Ich ilość znacznie przewyższa pozostałe typy RAS. Afty opryszczkopodobne znikają po upływie 7–21 dni. Pacjenci skarżą się na dyskomfort i trudności w przyjmowaniu pokarmów.
Zespół Behçeta obejmuje występowanie u pacjentów trzech objawów: aft nawracających błony śluzowej jamy ustnej, aft nawracających błony śluzowej narządów płciowych oraz nawracających zapaleń tęczówki.
Częste afty u dzieci – co to znaczy?
Afty u niemowlaka wykrywane są przez rodziców w sposób przypadkowy. Ich objawem jest marudzenie, płaczliwość pociechy, brak apetytu, a czasem również gorączka. Wśród przyczyn wymienia się: bakterie, wirusy, a także pasożyty.
Afty u dzieci powstają także podczas ząbkowania lub przedłużonego terminu używania smoczka. Rodzice powinni niezwłocznie udać się ze swoim dzieckiem do lekarza w celu diagnostyki afty. Domowe sposoby polegają na karmieniu pokarmami rozdrobnionymi, zblendowanymi, które powinny być jałowe – pozbawione przypraw.
Jak leczyć afty u dzieci? O tym powinien zadecydować lekarz na podstawie obrazu klinicznego.
Afty nawrotowe – leczenie aftozy
Leczenie aft jest trudne. Lekarz diagnozujący i chcący wdrożyć odpowiednie leczenie stawia sobie pytanie, czy afta jest obrazem choroby ogólnoustrojowej, czy też jest miejscowym objawem choroby błony śluzowej jamy ustnej.
Każde leczenie afty powinno rozpocząć się od wykonania w gabinecie profesjonalnej higienizacji jamy ustnej, dokładnego instruktażu domowej higieny, a więc prawidłowego szczotkowania zębów oraz korzystania z dodatkowych przyborów czyszczących.
Lekarz powinien usunąć czynniki drażniące z jamy ustnej, czyli m.in. nawisy wypełnień, oszlifować ostre krawędzie zębów lub poprawić wadliwe uzupełnienie protetyczne. Dopiero po wyeliminowaniu czynnika urazowego można przejść do innego leczenia.
Nadżerki w ustach leczy się za pomocą leków przeciwzapalnych zarówno sterydowych, jak i niesterydowych. W aptece do kupienia są leki w postaci kropli, które koją ból. Bez recepty można otrzymać także żel na afty izolujący owrzodzenie od czynników drażniących i przyspieszający regenerację lub zawierający bezbiałkowy wyciąg z krwi cieląt, który przyśpiesza regenerację nabłonka.
Lek na afty zawierać może antybiotyk do stosowania miejscowego (np. roztwory tetracykliny). Znana jest też maść na afty zawierająca sterydy.
Owrzodzenie jamy ustnej, czyli cięższą postać aftozy, leczy się zdecydowanie ciężej. Przed przystąpieniem do leczenia pacjent powinien wykonać badanie ogólne krwi, poziom żelaza, glukozy i witaminy B12.
Leczenie miejscowe jest identyczne jak przy postaci nadżerkowej, natomiast przy owrzodzeniach lekarze wdrażają leczenie ogólnoustrojowe. Polega ono na przyjmowaniu: witamin, kwasu foliowego, żelaza, sterydów oraz leków, które leczą przyczynę powstawania aft.
Naturalne, domowe sposoby na afty
Afty nawracające potrafią doprowadzać pacjenta do stanu wyczerpania. Nawracająca aftoza może być spowodowana stresem. Wiedząc, że jest on jedną z przyczyn, pacjent powinien starać się unikać sytuacji doprowadzających do uczucia lęku czy strachu. Być może konieczna będzie pomoc psychologa lub psychoterapeuty.
Istnieją domowe sposoby na afty polegające na płukaniu jamy ustnej (4 lub 5 razy dziennie) naparami szałwii, która działa kojąco na ból, a także ściągająco, zatem powinna przyśpieszyć gojenie afty. Leki, przynajmniej niektóre, można kupić bez recepty. Zmiana diety na mniej ostrą również powinna przynieść ulgę.
Jak pozbyć się afty przez zmianę nawyków żywieniowych? Przede wszystkim powinno się wyeliminować z dziennego menu takie produkty, jak: kakao, herbatę, kawę, pomidory, cytrusy, brokuły, oberżyny i orzechy.
Czytaj również: Zapalenie języka – przyczyny, objawy, jak leczyć?
Bibliografia:
- Górska R., Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej, wydanie I. Wydawnictwo Med Tour Press International, Otwock 2011.
- Cameron A., Widmer R., Stomatologia dziecięca, wydanie I polskie pod red. Urszuli Kaczmarek. Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.
- Jańczuk Z., Banach J., Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia, wydanie III. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
Opublikowano: 20.12.2017;
aktualizacja: 21.12.2017
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Adam Bęben
Lekarz dentysta
Ukończył kierunek lekarsko-dentystyczny w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym na Wydziale Lekarskim. Przez ostatnie dwa lata był Prezesem Gdańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Studentów Stomatologii, z którym związany był od pierwszego roku studiów. Szczególne zainteresowania to protetyka, stomatologia zachowawcza, estetyczna oraz endodoncja. Społecznik, aktywista, organizator. Uczestnik wielu kursów i szkoleń.
132
Komentarze i opinie (6)
opublikowany 14.09.2018
opublikowany 06.10.2018
opublikowany 14.03.2022
opublikowany 08.09.2022
opublikowany 08.09.2022
opublikowany 29.10.2022