Odporność psychiczna – jak zwiększyć odporność psychiczną i czy w ogóle jest to możliwe?

Odporność psychiczna – co to takiego?

Ze względu na złożoność pojęcia, można spotkać wiele definicji odporności psychicznej. To zdolność człowieka do działania pomimo pojawiających się trudności oraz radzenia sobie z problemami, wyzwaniami i stresem oraz umiejętność powrotu do równowagi życiowej, po doświadczeniu różnego rodzaju przeciwności losu. Co więc się wiąże z odpornością psychiczną?

Odporność psychiczna zawiera w sobie umiejętności:

• Zdolność radzenia sobie ze stresem i stresorami (umiejętność zarządzania emocjami i utrzymania stabilności emocjonalnej), które są nieodłącznymi elementami życia.
• Dążenia do celu pomimo świadomości wydłużonego czasu osiągnięcia gratyfikacji ze względu na niesprzyjające okoliczności

W kontekście odporności psychicznej ważne są terminy: rezyliencji i pozytywności. Rezyliencja oznacza świadomość tego, że różnego rodzaju trudności i problemy są lub będą pojawiały się w życiu każdego człowieka. Pozytywność, czyli wiara w to, że nawet w obliczu problemów i przeciwności mogą się pojawić korzystne możliwości.

Jakie są filary odporności psychicznej?

Określa się 7 podstawowych filarów odporności psychicznej (zdarza się, że wymienia się dziesięć podstawowych czynników odporności), takich jak:

1. Optymizm i pozytywne nastawienie polegające na świadomości sprawczości i wpływie na własne życie oraz wierze w to, że każdy zły czas kiedyś minie i w końcu wszystko się dobrze ułoży.
2. Akceptacja sytuacji polegająca na konstruktywnym puszczaniu złości i logicznym uporządkowaniu faktów oraz przyzwoleniu na przeżywanie trudnych emocji. Akceptacja polega na tym, aby umieć zauważyć i przyjąć realny obraz sytuacji czy problemu – bez zaprzeczania danemu stanowi rzeczy.
3. Poszukiwanie rozwiązań w pięciu krokach. Problem należy kolejno: zdefiniować, opisać, podzielić na części, zastanowić się nad możliwościami jego rozwiązania oraz wybrać i zastosować jedno z rozwiązań. Jeśli nie przyniesie ono oczekiwanych efektów, należy wybrać i zastosować inne rozwiązanie.
4. Porzucenie roli ofiary, co wymaga wzięcia odpowiedzialności za własne życie, dając w zamian nadzieję na zmiany, zależne od własnych decyzji. W tym filarze chodzi o przekonanie, że każdy człowiek jest w stanie zmienić swoje życie na lepsze, a nie jest tylko bezwolną marionetką.
5. Świadomość odpowiedzialności. W tym filarze chodzi o to, aby unikać dwóch skrajnych postaw: odrzucania odpowiedzialności czy współodpowiedzialności za jakąś sytuację oraz brania na siebie odpowiedzialności i winy za każdą sytuację – niezależnie od tego, czy była ona udziałem danej osoby, czy nie. Należy natomiast brać odpowiedzialność za swoje czyny i starać się naprawić to, co w danej sytuacji można;
6. Budowanie kontaktów społecznych zarówno w kontekście zawodowym, jak i prywatnym. Jako istoty stadne ludzie odczuwają potrzebę kontaktów z innymi osobami, z którymi mogą wymieniać myśli i doświadczenia, a także pomagać sobie w różnych sytuacjach.
7. Planowanie przyszłości. Polega ono na tym, aby: zapobiegać trudnościom, które można przewidzieć, znajdywać alternatywy w przypadku zmieniającej się sytuacji, mieć wizję swojego życia w przyszłości oraz elastycznie podchodzić do zmian, które przynosi życie.

Od czego zależy poziom odporności psychicznej?

Na odporność psychiczną, składają się następujące elementy, tzw. filary mocnej psychiki modelu 4C:

1. Kontrola, która obejmuje poczucie wpływu: na siebie, życie oraz okoliczności. Obejmuje ona, m.in. ważną, lecz trudną umiejętność zarządzania własnymi emocjami; Takie poczucie kontroli jest bardzo istotne, jeśli chodzi o odporność psychiczną.
2. Zaangażowanie powiązane z sumiennością. W tym punkcie istotne są orientacje na osiąganie celów oraz ukończenie rozpoczętych zadań.
3. Wyzwanie, a konkretniej nastawienie do niego. Optymiści dostrzegą w nim szanse i możliwości, a pesymiści wyłącznie zagrożenia. Z wyzwaniami wiążą się dwa czynniki: otwartość na podejmowanie ryzyka i próbowanie nowych rzeczy oraz nauka przez własne doświadczenie.
4. Pewność siebie, czyli wiara we własne umiejętności i to, że można poradzić sobie w każdej sytuacji, oraz pewność siebie w kontaktach z innymi ludźmi, która pomaga budować relacje interpersonalne i zyskiwać wsparcie innych osób. Ten filar jest bardzo potrzebny do przezwyciężania przeciwności losu.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że osoby odporne psychicznie nadal odczuwają ból i stres związane z przeżywaniem przykrych doświadczeń czy traum. Od tego niestety nie można uciec. Wszystkie osoby, które przeżyły najbardziej traumatyczne wydarzenia, muszą to przepracować. Jednakże osoba z wysokim poziomem odporności psychicznej nie załamie się, kiedy na jej drodze pojawią się różnego rodzaju przeszkody, a będzie umiała sobie z nimi poradzić.

Czy można wzmocnić odporność psychiczną?

Na szczęście istnieją sposoby na zwiększenie odporności psychicznej. Można budować własną odporność psychiczną i nad nią pracować w każdym wieku. Nie da się ukryć, że wymaga to wysiłku i pracy, ale w kontekście poprawy jakości życia, naprawę warto. Poprawa odporności psychicznej to praca nad poszczególnymi elementami, które składają się na odporność psychiczną.

Sposoby na poprawę odporności psychicznej

Do konkretnych sposobów, które pomagają pracować nad swoją odpornością psychiczną, wzmacniać ją i sprawić, by siła psychiczna wzrosła można zaliczyć:

• Dbałość o kondycję fizyczną, która przekłada się nie tylko na lepsze samopoczucie fizyczne i pozwala budować odporność fizyczną, ale także pomaga w rozładowywaniu stresu, a przez wydzielanie się, tzw. hormonów szczęścia, pozytywnie wpływa na nastrój i psychikę.
• Znalezienie skutecznych dla danej osoby sposobów radzenia sobie ze stresem. Trzeba wypracować w sobie zdrowe nawyki rozładowywania stresu czy obniżania jego poziomu, aby nawet w trudnych chwilach móc odetchnąć. Dobrym sposobem jest pielęgnowanie swojego hobby. Dla każdego będzie to coś innego: granie na fortepianie, słuchanie muzyki, robótki ręczne, śpiewanie, taniec czy pieczenie.
• Docenianie swoich osiągnięć i sukcesów, nawet tych niewielkich.
• Utrzymywanie zdrowych myśli. Oznacza to umiejętność oddzielania faktów od wyobrażeń czy subiektywnych opinii. To bardzo ważna umiejętność, która pozwala trzeźwo spojrzeć na każdą sytuację.
• Pomaganie innym. Poprzez zaspokajanie potrzeb innych ludzi, można przenieść na nich część uwagi. Oczywiście nie chodzi o to, aby uciekać od swojej sytuacji, tylko się od niej nieco zdystansować. Poza przeniesieniem uwagi, np. wolontariat, zapewnia także dobre samopoczucie poprzez to, że robi się coś nie tylko dla siebie, ale i innych. A dzięki temu choć w małej części ma się wpływ na zmianę świata na lepsze.
• Wzmacnianie samodyscypliny poprzez doprowadzanie rozpoczętych działań do końca. Nie muszą to być duże projekty. Chodzi o naukę bycia aktywnym i konsekwentnym w realizacji zamierzonych celów, co pomaga także nabrać większego zaufania do siebie i swoich możliwości.
• Wyciąganie wniosków z przeżytych już doświadczeń. Warto przypomnieć sobie, jaką naukę przyniosły poprzednie trudne momenty.
• Budowanie dobrych relacji interpersonalnych poprzez koncentrację na najważniejszych dla danej jednostki osobach. Ten punkt zawiera nie tylko dbanie o te osoby, ale także umiejętność proszenia o pomoc i przyjmowania jej.