Hipoterapia – jak działa terapia z koniem, kiedy się ją stosuje?

Czym jest hipoterapia?

Hipoterapia to – mówiąc najprościej – terapia kontaktem z koniem oraz poprzez jazdę konną. I choć hipoterapia pojawiła się w czasach nowożytnych w latach 50. XX wieku (miała wtedy na celu pomóc osobom, które trwale ucierpiały w wyniku choroby Heinego i Medina), to nie tych czasów sięgają jej początki. Zbawczy wpływ hipoterapii zarówno na fizyczność, jak i na psychikę człowieka postulował także – już w czasach starożytnych – Hipokrates.

Hipoterapia to jeden z rodzajów zooterapii (podobnie jak felino- czy dogoterapia). Trzeba ją uznać za całkowicie naturalną formę rehabilitacji, w której nacisk kładzie się na odbiór różnorodnych bodźców zarówno ze środowiska, jak i od zwierzęcia oraz terapeuty (terapeutami są instruktorzy rekreacji ruchowej hipoterapii).

Terapia z koniem to terapia bardzo wszechstronna – jest niemal niewyczerpalnym źródłem możliwości terapeutycznych w sferach:

• behawioralnej,
• emocjonalnej,
• fizycznej,
• komunikacyjnej,
• poznawczej,
• psychologicznej,
• społecznej,
• wychowawczej.

Koń jest pewnego rodzaju mediatorem w relacji interpersonalnej pomiędzy pacjentem a terapeutą. Dzięki niemu pacjent otrzymuje niezbędne wsparcie do tworzenia i przeżywania emocji.

Jakie są formy hipoterapii?

Jedną z form hipoterapii jest kontakt z koniem. Okazuje się, że sam kontakt ze zwierzęciem i środowiskiem jest dla wielu osób doskonałą terapią. Terapia kontaktem z koniem zakłada tworzenie więzi pomiędzy człowiekiem a koniem i może poprawić relacje środowiskowe oraz interpersonalne pacjenta. Człowiek dzięki zajęciom hipoterapii staje się m.in. bardziej otwarty i empatyczny, jeśli chodzi o potrzeby innych.

Kolejnym rodzajem hipoterapii jest fizjoterapia na koniu, czyli gimnastyka lecznicza na zwierzęciu, które idzie stępem (czyli najwolniejszym końskim chodem). Celem takiej jazdy konnej jest poprawa możliwości ruchowych.

Trzecim typem terapii jest psychopedagogiczna jazda konna z elementami woltyżerki. Polega ona na połączeniu działań z różnych dziedzin, takich jak: jeździectwo, pedagogika oraz psychologia w celu poprawy sprawności emocjonalnej, fizycznej, intelektualnej oraz poznawczej.

Jak jest cel hipoterapii?

Celem terapii jest kompleksowa poprawa funkcjonowania człowieka w różnych sferach, w tym poprawa samopoczucia psychicznego oraz zdrowia fizycznego uczestnika hipoterapii. Hipoterapia obejmuje zarówno obserwację, kontakt z koniem, jazdę konną, jak i jego pielęgnację (wraz z udziałem w czynnościach stajennych). Wszystko to sprawia, że dochodzi do zacieśnienia więzi pomiędzy zwierzęciem a człowiekiem.

U dziecka, które czuje się odpowiedzialne i potrzebne, dochodzi do wzrostu samooceny oraz wiary we własne możliwości. Co równie ważne, hipoterapia sprawia dziecku przyjemność, dzięki czemu pozwala mu poczuć się lepiej.

Czy rasa konia ma znaczenie?

Koń wykorzystywany podczas prowadzenia hipoterapii musi mieć odpowiednie predyspozycje. Są nimi: łagodny, pogodny i niepłochliwy temperament oraz odpowiednia jakość chodu, który powinien być elastyczny i regularny. Z tego względu do hipoterapii najlepiej nadają się: konie huculskie, koniki polskie oraz fiordzkie. Są to odporne na choroby rasy prymitywne, które nie mają zbyt dużych wymagań i mają odpowiedni, zrównoważony temperament.

U koni, na których prowadzona jest hipoterapia liczą się także proporcje budowy ciała. Nie bez znaczenia jest ich nie za wysoki wzrost – co pozwala pokonać strach przed dość dużym zwierzęciem, którym zazwyczaj jest koń. Zaletą tych ras koni jest także to, że są one dość dobrze zbudowane – dzięki czemu osobie, która korzysta z hipoterapii, jest po prostu wygodnie. Ma to też wpływ na poczucie stabilności podczas wykonywania różnych ćwiczeń.

Dlaczego coraz więcej dzieci potrzebuje hipoterapii?

Szybki rozwój cywilizacji i tempo życia oraz wciąż rosnące wymagania wpływają negatywnie na rozwój dzieci.

Nieustannie próbuje się je też kontrolować i porównywać z innymi. Nie daje się dzieciom czasu i przyzwolenia na indywidualne tempo rozwoju. Skutkiem jest obrona manifestowana przez dzieci frustracją i agresją, które prowadzą do rozmaitych problemów psychicznych, emocjonalnych, a nawet fizycznych.

A właśnie brak samodzielności to jedna ze słabości, z którą borykają się współczesne dzieci.

Regularne zajęcia hipoterapii pozwalają też na to, że dziecko zauważa efekty takich spotkań, np. to, że coraz łatwiej jest mu wykonywać pewne ćwiczenia. A to z kolei wpływa na zwiększenie pewności siebie dziecka.

Kto powinien korzystać z terapii z koniem?

Hipoterapia nadaje się dla pełnosprawnych i niepełnosprawnych dzieci oraz dorosłych. Jest zalecana dla szerokiego grona osób, m.in. z:

• chorobami neurologicznymi, np.: z upośledzeniem umysłowym różnego stopnia, mózgowym porażeniem dziecięcym, zaburzeniami rozwoju oraz problemami psychicznymi;
• schorzeniami ortopedycznymi, np.: wadami postawy ciała, wadami rozwojowymi kończyn czy skoliozą;
• zespołami genetycznymi, np. chorobą Downa;
• nadpobudliwością psychoruchową;
• zaburzeniami: zachowania, emocjonalnymi i społecznymi;
• chorobami narządu ruchu;
• zespołem stresu pourazowego;
• uzależnieniami i patologiami społecznymi;
• stwardnieniem rozsianym.

Jakie są przeciwwskazania do hipoterapii?

Pomimo niezwykłych efektów hipoterapii, niestety nie każdy może z niej korzystać. Przeciwwskazaniami są m.in.:

• ostre choroby infekcyjne;
• zaostrzone stany zaburzeń psychicznych;
• wzmożone ciśnienie śródgałkowe;
• niezagojone rany;
• niestabilność kręgów szyjnych;
• zwichnięcia stawów biodrowych;
• alergia na końską sierść czy zapach konia;
• silny lęk przed koniem;
• znaczna nadwaga.

W jaki sposób działa hipoterapia? Korzyści hipoterapii

Terapia z koniem oddziałuje na cztery sfery: emocjonalno-motywacyjną, fizyczną, społeczną oraz poznawczą. W porównaniu z innymi metodami rehabilitacyjnymi hipoterapia jest formą zabawy, dzięki czemu dzieci chętnie z niej korzystają. Rozpatrując sfery emocjonalno-motywacyjne, społeczne i poznawcze, dzieci uczą się:

• swoich możliwości i ograniczeń;
• zasad współpracy i interakcji z innymi oraz komunikacji ze światem zewnętrznym;
• tworzenia więzi społecznych;
• koncentracji uwagi;
• odbioru wrażeń zmysłowych;
• otwartości, bezinteresowności i zasad opiekowania się kimś;
• nowych możliwości ruchu i spędzania czasu wolnego;
• doceniania swoich wysiłków, które przynoszą efekty.

Dzięki temu u najmłodszych dzieci, jak i też tych starszych, następuje: zwiększenie możliwości koncentracji uwagi, zwiększenie poczucia własnej wartości, zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych, osłabienie reakcji nerwicowych, rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych, a także kształtowanie poczucia własnej odrębności i rozwijanie samodzielności.

Działanie hipoterapii na sferę fizyczną to, m.in.:

• podnoszenie sprawności fizycznej i wydolności organizmu;
• normalizacja napięcia mięśniowego poprzez ich wzmacnianie i pobudzanie;
• nauka schematu własnego ciała i jego kontroli;
• nauka właściwego wzorca chodzenia;
• wzrost umiejętności koordynacyjnych i motorycznych (także poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej), czyli doskonalenie równowagi i poczucia rytmu;
• poprawę orientacji przestrzennej;
• pobudzanie i wyrównanie czucia powierzchownego oraz głębokiego.

Hipoterapia przywraca też zaburzoną symetrię mięśni tułowia, wzmacnia mięśnie obręczy biodrowej oraz innych części ciała. Poza tym trudno nie dostrzec tego, jak doskonałą odpowiedzią na potrzeby współczesnych dzieci i współczesnej młodzieży jest hipoterapia. Nie tylko jeśli chodzi o deficyty w zakresie aktywności fizycznej, ale i te, które dotyczą sfery emocjonalnej czy psychicznej.