Bigoreksja – przyczyny, objawy, leczenie

Dysmorfia mięśniowa a siłownia i sport

Ruch świetnie wpływa na pracę serca i układu oddechowego, pozwala pozbyć się zbędnych kilogramów, zmniejszając tym samym szanse na wystąpienie chorób takich jak cukrzyca i nadciśnienie. Ponadto obniża ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego i niewątpliwie poprawia nastrój.

Wysiłek fizyczny powinien być jednak prawidłowo dobrany do stanu naszego zdrowia, wieku i płci. Badania naukowe wskazują, że już 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej dziennie znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia poważnych chorób układu krążenia.

Wysiłek fizyczny pozwala ukształtować sylwetkę. Mężczyźni często dążą do zbudowania dużej masy mięśniowej, a kobiety chcą posiadać smukłą, sportową figurę. Siłownie i kluby fitness pękają w szwach, szczególnie przed okresem letnim, kiedy wielu z nas chce zgubić zbędne kilogramy i dobrze prezentować się na plaży podczas wakacyjnego urlopu.

W chęci posiadania wysportowanego ciała nie ma nic złego, o ile do celu dąży się przestrzegając podstawowych zasad zdrowego rozsądku. Nadrzędnym zamierzeniem treningu fizycznego powinna być poprawa stanu swojego zdrowia, a nie wyglądu zewnętrznego, co może wiązać się z zaburzeniem, jakim jest dysmorfia mięśniowa.

Bigoreksja – czym jest?

Bigoreksja ( bigorexia , dysmorfia mięśniowa) to jedno z mniej znanych zaburzeń odżywiania. To zaburzenie psychiczne polegające na nieprawidłowym obrazie własnego ciała w kontekście ilości tkanki mięśniowej. Nazywamy je również dysmorfią mięśniową. Bigoreksja zaliczana jest do dysmorfofobii, czyli grupy zaburzeń psychicznych objawiających się istnieniem ciągłego i natrętnego przekonania o nieatrakcyjności swojego wyglądu.

Dysmorfofobia może dotyczyć konkretnej części ciała, np. twarzy, pośladków czy włosów, lub przeświadczenia o zbyt dużej ilości tkanki tłuszczowej w organizmie ( anorexia nervosa ), albo za małej ilości tkanki mięśniowej – dysmorfia mięśniowa.

Dysmorfofobiom nieurojeniowym, w tym bigoreksji, w klasyfikacji ICD-10 został przyznany kod F45.2. Uważa się, że dysmorfia mięśniowa może dotyczyć nawet 10% osób regularnie uczęszczających na siłownię, częściej mężczyzn. Na bigoreksję cierpi wiele osób, choć samo zaburzenie nie jest tak rozpoznawalne, jak na przykład bulimia czy anoreksja. Punktem wspólnym jest tu ciało i niezdrowe podejście do wyglądu.

Jak wspomnieliśmy, bigoreksja dotyczy głównie mężczyzn.

Bigoreksja może także prowadzić do zaburzonych zachowań żywieniowych, wpływać na codzienne funkcjonowanie oraz mieć poważne konsekwencje zdrowotne – zarówno jeśli chodzi o ciało, jak i o umysł.

Bigoreksja – skąd się bierze? Przyczyny bigoreksji

O ile w przypadku anoreksji pacjent koncentruje się na utracie wagi, o tyle bigoreksja za cel bierze sobie zwiększenie masy mięśniowej. Nieraz prowadzi to do nadmiernego treningu siłowego, silnej redukcji tkanki tłuszczowej oraz zażywania środków pomagających zwiększyć muskulaturę. Jednak w obydwu przypadkach mamy do czynienia z obsesją na punkcie wyglądu i próbą jego kontrolowania. Na bigoreksję cierpią głównie mężczyźni, co oczywiście wiąże się również z kulturowymi ideałami piękna, gdzie umięśniona sylwetka kojarzy się z siłą i męskością.

Osoby dotknięte bigoreksją to również kobiety. Jak na razie, częściej diagnozuje się u nich jednak inne zaburzenia odżywiania. Przyczyny bigoreksji wiążą się więc na pewno z tradycyjnym pojmowaniem męskiego piękna. Stąd do grupy ryzyka zalicza się przede wszystkim osoby płci męskiej, cierpiące na niską samoocenę i koncentrujące się na swoim wyglądzie. Często są to młodzi mężczyźni. Bigoreksja bierze się z próby sięgnięcia ideału i poczucia się lepiej we własnym ciele.

Literatura naukowa podaje wiele mechanizmów, które próbują tłumaczyć, jak rozwija się bigoreksja, a nadrzędnym powodem wystąpienia tej dysmorfofobii jest brak pewności siebie. Poniżej opisano niektóre z przyczyn tego schorzenia.

• Wszechobecny kult ciała – współczesne media bombardują nas zewsząd setkami zdjęć idealnych ludzkich sylwetek. Kobiety zawsze mają płaskie brzuchy, jędrne pośladki i zgrabne nogi, mężczyźni – umięśnione barki, wielkie bicepsy i „sześciopaki”. Reklamy telewizyjne, filmy i media społecznościowe stały się dla wielu obrazem ideału, który prawie nigdy nie jest możliwy do osiągnięcia. Mało jest bowiem ćwiczeń działających równie dobrze i szybko, co sprawny grafik komputerowy. Zaszczepianie idealnych wzorców prowadzi do powstawania kompleksów i dążenia do osiągnięcia wymarzonego wyglądu nawet za cenę swojego życia lub zdrowia.

• Brak akceptacji ze strony otoczenia w dzieciństwie – dzieci, które w młodszym wieku były wyśmiewane przez rówieśników lub nieakceptowane przez rodziców ze względu na swój wygląd, częściej rozwijają bigoreksję, niż dzieci, które nie miały z tym problemów.

• Problemy w związku – brak satysfakcji w relacji z drugą osobą czy problemy w życiu seksualnym mogą spowodować, że osoba zacznie szukać uznania ze względu na swój wygląd fizyczny, przywiązując do niego coraz większą wagę i stopniowo popadając w bigoreksję.

• Niskie poczucie własnej wartości – człowiek próbuje podnieść własną samoocenę poprzez doskonalenie własnego wyglądu.

• Uzależnienie – można uzależnić się od wszystkiego, a ćwiczenia fizyczne polepszają nasz nastrój, po treningu czujemy się lepiej, po kilku tygodniach widoczne są pierwsze zmiany w wyglądzie. Jeśli nie ćwiczy się rozsądnie, może rozwinąć się pełnoobjawowe uzależnienie objawiające się zaniedbywaniem obowiązków na rzecz treningów i obniżonym nastrojem w przypadku braku możliwości odbycia zaplanowanych ćwiczeń.

Rozwój bigoreksji – jak wygląda to zaburzenie?

Według niektórych naukowców bigoreksja w kontekście obsesji na punkcie swojego ciała bardzo przypomina anoreksję, a według niektórych – jest w pewnym sensie jej odwrotnością. Pacjent, podobnie jak ten cierpiący na anoreksję, koncentruje się całkowicie na analizie swojego wyglądu i próbie dostosowania go do nierealnych wzorców. Jednak bigoreksja to nie odchudzanie, lecz budowanie tkanki mięśniowej. Osoby cierpiące na to zaburzenie całkowicie poświęcają się kontrolowaniu własnego ciała poprzez rozmaite plany treningowe.

Objawy bigoreksji to ścisła dieta i godziny poświęcone budowaniu masy mięśniowej na siłowni. W celu utrzymania rygoru dietetycznego i by szybciej dotrzeć do odpowiednio umięśnionego ciała, pacjent nierzadko stosuje rozmaite suplementy diety (często wątpliwego pochodzenia, lecz gwarantujące szybki rezultat). Osoba cierpiąca na to zaburzenie często mierzy obwód mięśni i „wzbogaca” restrykcyjną dietę o steroidy.

Sterydy dodatkowo mogą powodować agresję. Zmiany w zachowaniu będące skutkiem niemożności osiągnięcia wymarzonego wyglądu i przyjmowania sterydów mogą powodować chwiejność emocjonalną, depresję, a nawet prowadzić do podjęcia prób samobójczych.

Dodatkowo stosowana przez bigorektyków dieta często nie zaspokaja ich zapotrzebowania kalorycznego, powodując wyniszczenie organizmu. Natomiast brak tłuszczy w pożywieniu skutkuje niedoborami witamin, które się w nim rozpuszczają (witaminy A, D, E i K).

Psychologia odżywiania wskazuje, że bigoreksja nie zawsze występuje solo – często towarzyszą jej inne choroby psychiczne, na przykład zaburzenia lękowe czy depresyjne. W niektórych przypadkach dotyczy osób, które miały problemy z funkcjonowaniem w grupie rówieśniczej czy problemy rodzinne. Osoba cierpiąca z powodu zaburzeń odżywiania wycofuje się z życia społecznego. Unika spotkań towarzyskich, cały wolny czas poświęca na wykonywanie ćwiczeń fizycznych i kontrolowanie swojego ciała oraz rozwój mięśni, tak jak w anoreksji celem jest pozbycie się tkanki tłuszczowej.

Bigoreksja – objawy

Objawy bigoreksji są dość charakterystyczne i raczej ciężko pomylić je z innymi schorzeniami. Należy jednak pamiętać, że nie każdy, kto regularnie ćwiczy na siłowni, ma problem z bigoreksją.

Do objawów bigoreksji należą poniżej wymienione.

• Ciągłe niezadowolenie z własnego wyglądu – bigorektyk nigdy nie uwierzy, kiedy usłyszy, że dobrze wygląda. Będzie wstydził się rozebrać na plaży, tak jak osoba dotknięta anoreksją nigdy nie pomyśli – „nareszcie wyglądam dobrze”.

• Ścisła kontrola przyrostu mięśni – częste ważenie się i mierzenie obwodu mięśni. Zdaniem dotkniętego tą przypadłością masa zawsze będzie zbyt niska, a mięśnie za małe.

• Rezygnacja z kontaktów społecznych – brak czasu na spotkania z ludźmi ze względu na ciągłe treningi i niechęć do przebywania w towarzystwie innych spowodowana jest przekonaniem o nieatrakcyjnym wyglądzie.

• Zaniedbywanie pracy i rodziny – są to cechy prawdziwego uzależnienia: bigorektyk może trenować kilka razy dziennie, odsuwając na dalszy plan swoją pracę i bliskich.

• Rygorystyczna dieta – ścisłe trzymanie się planu żywieniowego i godzin spożywania posiłków, nie pozwalanie sobie na żadne odstępstwa, ograniczenie tłuszczu w posiłkach.

• Ciągłe przyglądanie się własnemu ciału – osoba z dysmorfią mięśniową zawsze szuka okazji do obejrzenia własnego ciała. Wiele czasu spędza przed lustrem, może oglądać swoje mięśnie w odbiciu w szybie czy metalowej powierzchni.

Zamiłowanie do uprawiania sportu a bigoreksja

Oczywiście zdrowy tryb życia jest bardzo ważny, a budowanie tkanki mięśniowe – czy jakiekolwiek inne dbanie o aktywność fizyczną – nie oznaczają, że rozwija się u kogoś zaburzenie psychiczne. Uwagę powinno jednak wzbudzić obsesyjne kontrolowanie swojego wyglądu, trzymanie restrykcyjnej diety, koncentracja na budowie masy mięśniowej, czy zażywanie podejrzanych suplementów diety. Są to bowiem główne objawy bigoreksji. Myśl, że ciało ciągle nie jest dostatecznie umięśnione, często towarzyszy pacjentom z zaburzeniami odżywania, cierpiącymi właśnie na dysmorfię mięśniową.

Leczenie – bigoreksja. Co trzeba wiedzieć o leczeniu bigoreksji?

Skutki bigoreksji są zarówno psychiczne, jak i fizyczne (spadek poziomu witamin czy efekty przyjmowania sterydów). Warto jednak pamiętać, że walcząc z bigoreksją, walczymy z zaburzeniami odżywania, więc psychoterapia jest jedną z głównych metod oddziaływania. Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z częściej wybieranych w przypadku osób cierpiących na dysmorfię mięśniową i walczących z obrazem własnego ciała.

Diagnoza bigoreksji nie jest łatwym procesem. W tym celu najlepiej udać się do poradni zaburzeń odżywania. Takie placówki mają największe doświadczenie, zarówno jeśli chodzi o proces diagnostyczny, jak i leczenie bigoreksji. Pomocne w leczeniu bigoreksji mogą być leki, zwłaszcza jeśli pacjentowi towarzyszą inne schorzenia. Jednak jak wspomniano wyżej, podstawową metodą jest psychoterapia. Często jest to psychoterapia poznawczo-behawioralna, która uczy pacjenta cierpiącego na to zaburzenie, właściwego i zdrowego podejścia do sportu, budowania masy mięśniowej, ale też tego, jak zaakceptować swoje ciało. Dla osób z zaburzeniami odżywiania jest to priorytet i bigoreksja nie jest tutaj wyjątkiem.

Niezbędna jest także ocena stanu narządów wewnętrznych, których funkcja mogła zostać rozstrojona przyjmowaniem sterydów i środków dopingujących, a także uzupełnienie niedoborów witaminowych.

Leczenie bigoreksji trwa, jednak podjęcie takiej terapii jest niezwykle ważne dla pacjenta i jego otoczenia. Bigoreksja sieje spustoszenie w psychice i organizmie cierpiącej na nią osoby. Warto jednak pamiętać, że można z nią wygrać.

współpraca: lek. Marcin Setlak