ASMR – czym jest?
Skrótowiec ASMR oznacza Autonomous Sensory Meridian Response (pol. samoistna odpowiedź meridianów czuciowych). Zjawisko to opisuje doznania mrowienia w ciemieniu głowy w odpowiedzi na określone bodźce (głównie audiowizualne), takie jak szeptanie, stukanie i ruchy rąk. Przyjemne mrowienie może być również odczuwane na karku oraz – rzadziej – w innych częściach ciała.
Doniesienia o ASMR opisują przede wszystkim reakcję na bodźce słuchowe. Jednak zdarzają się też opisy przypadków, w których badani zaobserwowali u siebie ASMR również w odpowiedzi na bodźce wzrokowe, haptyczne, smakowe, zapachowe, a nawet kognitywne. Reakcją organizmu, oprócz przyjemnego mrowienia, jest też błogie odczucie odprężenia, rozlewające się na całe ciało. Dzięki temu, osobom doświadczającym tego zjawiska, o wiele łatwiej jest się zrelaksować – i zasnąć.
ASMR – skąd się wzięła jego popularność?
Po raz pierwszy termin ASMR pojawił się w przestrzeni internetowej około 2010 r. Początkowo dyskusje o istnieniu tego mechanizmu toczyły się na forach internetowych. Wyzwalaczami stanu ASMR były przede wszystkim specjalne filmy i pokrewne materiały audiowizualne umieszczane w Internecie. Obejmowały one określone dźwięki (między innymi szeptanie czy szumy) oraz powtarzalne bodźce wizualne (na przykład czesanie włosów).
Bardzo szybko ASMR stało się niezwykle popularne. Co ciekawe, rozwinął się także nurt filmów i materiałów do jego stymulacji. Umieszczane głównie na platformie YouTube filmiki stawały się coraz bardziej zaawansowane i pomysłowe. Według kulturoznawców, wyróżnić można dwa główne rodzaje takich materiałów filmowych. Pierwszy to role-play , gdzie twórca wciela się w określoną rolę (na przykład fryzjerki powolnie i powtarzalnie szczotkującej włosy). Perspektywa nagrywania imituje zaś sytuację, w której wykonywane przez twórcę czynności odbywają się w okolicach głowy i karku samego widza, co zwiększa doznania odbiorcy. Drugi rodzaj to repetitive relaxation , w którym nie widać samego artysty, a na pierwszym planie znajdują się przedmioty wydające powtarzalne dźwięki (na przykład drapanie czy stukanie).
ASMR – podstawy naukowe
Jak dotąd nie istnieją badania, które jednoznacznie potwierdzałyby istnienie zjawiska ASMR czy wyjaśniałyby mechanizm psychologiczny stojący za jego odczuwaniem. Opisy tego stanu pochodzą bezpośrednio od osób, które twierdzą, że doświadczyły go empirycznie. W związku z tym, psychologowie i kognitywiści bardzo ostrożnie i sceptycznie podchodzą do tego tematu.
Część z badaczy zakłada, że z punktu widzenia neuronauk ASMR w ogóle nie istnieje, a deklarujący je badani mają tak naprawdę na myśli wiele różnych zjawisk, które mylnie interpretują jako wyżej wymienione. Postulują również, aby oceniać ASMR przede wszystkim z punktu widzenia fenomenu kulturowego, a także artystycznego – ze względu na ogromną różnorodność materiałów audiowizualnych stymulujących ten stan i ze względu na ich siłę przekazu oddziałującą na widzów.
Jednocześnie jednak naukowcy zwracają uwagę na fakt, że zjawisko ASMR niewątpliwie wymaga dalszych i bardziej intensywnych badań – między innymi przy pomocy nowoczesnych technik neuroobrazowania. Doniesień o jego doświadczaniu jest bowiem bardzo dużo. Co ciekawe, wiele osób deklarujących doświadczanie ASMR ma podobny profil osobowościowy: wyniki wyższe niż przeciętne w skalach Otwartości na Doświadczenie i Neurotyczności, a niższe – w skalach Ugodowości, Sumienności i Ekstrawersji.
Co więcej, z badań kwestionariuszowych i ankietowych wynika, że osoby deklarujące częstsze doświadczanie ASMR, zgłaszały również zmniejszenie natężenia objawów depresyjnych lub chronicznego bólu, jeżeli takowe u nich występowały wcześniej. Jednoznaczne udowodnienie istnienia ASMR w konkretnym kształcie i odkrycie jaki mechanizm za nim stoi, mogłyby więc pomóc dziesiątkom osób zmagających się z rozmaitymi problemami zdrowotnymi.
