Typy otyłości

Otyłość to nadmiar tkanki tłuszczowej

Specjaliści wyróżniają dwa typy otyłości – otyłość wisceralną, czyli otyłość brzuszną oraz otyłość gynoidalną, często określana jako otyłość udowo-pośladkową.

W przypadku otyłości brzusznej tkanka tłuszczowa zbiera się na brzuchu. Bywa, że cała sylwetka nie zdradza objawów nadmiaru tkanki tłuszczowej, jednak okolice brzucha i okolice nad biodrami otoczone są nadmiarem tkanki tłuszczowej. Otyłość brzuszna to najbardziej niebezpieczny typ otyłości. w jej przypadku zwiększa się ryzyko rozwoju cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Ten rodzaj otyłości częściej diagnozowany jest u mężczyzn. Tkanka tłuszczowa znajdująca się w tych okolicach jest szczególnie aktywna metabolicznie i uwalnia znaczne ilości wolnych kwasów tłuszczowych i czynników prozapalnych.

Z kolei otyłość gynoidalna diagnozowana jest wtedy, gdy nadmiar tkanki tłuszczowej rozwija się w okolicy pośladków i na udach. To typ otyłości, który rozwija się u kobiet.

Jaki procent tkanki tłuszczowej jest prawidłowy?

U zdrowych mężczyzn tkanka tłuszczowa powinna stanowić ok. 15%, u kobiet ok. 20%. O otyłości mówimy wtedy, gdy wartości te przekroczą 20% u mężczyzn i 30% u kobiet. Najprostszym i najszybszym wskaźnikiem pozwalającym na określenie stopnia otyłości u danej osoby jest indeks masy ciała, czyli wskaźnik BMI (Body Mass Index). Za graniczną wartość w naszej strefie klimatycznej (granica ta różni się np. w USA, lub w Azji) uznaje 30. Indeks masy ciała określa się poprzez dzielenie masy ciała przez podniesiony do kwadratu wzrost w metrach.

• poniżej 18,5 – niedowaga,
• 18,5–24,9 – normalna waga,
• 25,0–29,9 – nadwaga,
• 30,0 – 39,9 – otyłość,
• 40,0 i wyżej – skrajna otyłość.

Wskaźnik BMI nie jest jednak do końca miarodajny, gdyż nie bierze pod uwagę odsetka tkanki tłuszczowej. Z tego powodu bardzo umięśnione osoby mogą mieć podwyższony indeks masy ciała mimo braku nadmiarowej tkanki tłuszczowej. Nie nadaje się również do oceny otyłości u dzieci i kobiet w ciąży. Drugim parametrem pomocnym w określeniu rodzaju i stopnia otyłości jest pomiar obwodu brzucha. Obwód talii u mężczyzn powyżej 102 cm i u kobiety powyżej 88 cm świadczy o otyłości. Natomiast bardziej szczegółowe rozpoznanie typu otyłości oparte jest na pomiarze wskaźnika talia–biodro (WHR). Określa się go poprzez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder (w centymetrach). Wartości powyżej 0,85 u otyłych kobiet i powyżej 1,0 u otyłych mężczyzn świadczą o otyłości brzusznej. Wartości niższe od podanych wskazują na otyłość pośladkowo-udową.

Jakie są przyczyny otyłości?

W zdrowym organizmie zapotrzebowanie energetyczne potrzebne do utrzymania podstawowego metabolizmu jest ściśle regulowane przez układ nerwowy. Strukturą za to odpowiedzialną jest podwzgórze, w którym znajdują się ośrodki głodu i sytości. Tylko część uzyskanej z pożywienia energii jest zużywana od razu na bieżące potrzeby, natomiast jej nadmiar magazynowany jest w postaci trójglicerydów w komórkach tkanki tłuszczowej (adipocytach). Z tego powodu spożywanie jednorazowo obfitych posiłków znacznie bardziej sprzyja otyłości niż małe i częste posiłki.

Mimo, że na masę ciała mają wpływ czynniki genetyczne i hormonalne, to najczęstszą przyczyną otyłości jest spożywanie większej ilości kalorii niż jest się w stanie spalić ćwiczeniami i normalną codzienną aktywnością. Nadwaga zazwyczaj pojawia się na skutek kilku nakładających się powodów i sprzyjających sytuacji:

• mała aktywność – mało aktywny tryb życia wymaga mniej energii z jedzenia. Prowadząc siedzący tryb życia bardzo łatwo przyjmować nadmierną ilość kalorii.
• niezdrowa dieta i nawyki żywieniowe – otyłości sprzyja wysokokaloryczna dieta, śmieciowe jedzenie, nie jedzenie śniadań, spożywanie dużych posiłków przed snem, wysokokaloryczne napoje i zjadanie nadmiernie dużych porcji.
• niedobór snu – sen krótszy niż siedem godzin na dobę zmienia metabolizm, powodując wzrost apetytu i wzrost pragnienia na posiłki bogate w cukry.
• niektóre leki – niektóre leki mogą powodować otyłość, jeśli ich skutki uboczne nie zostaną powstrzymane odpowiednią dietą i ćwiczeniami.
• inne choroby – otyłość może wystąpić w wyniku pojawienia się niektórych schorzeń, do przykładów należą zespół Cushinga, zespół Pradera-Williego, zespół policystycznych jajników
• choroby układu ruchu – jak reumatoidalne zapalenie stawów może prowadzić do ograniczenia ruchu, co sprzyja przybieraniu na wadze.
• uszkodzenia podwzgórza – uszkodzenie znajdujących się tam ośrodków głodu i sytości np. przez urazy lub nowotwory

Typy otyłości – otyłość u kobiet i otyłość u mężczyzn

Niezwykle istotnym aspektem otyłości jest miejsce odkładania się tanki tłuszczowej. Te same nadmiarowe kilogramy rozłożone w inny sposób mogą być znacznie bardziej szkodliwe. Dlatego dwie osoby ważące tyle samo, ale cierpiące na otyłość innego typu maja inne czynniki ryzyka. U osób dorosłych rozróżnia się głównie otyłość brzuszną i otyłość udowo-pośladkową.

Otyłość brzuszna znana również pod nazwami: otyłość trzewna, androidalna, typu jabłko, męska, wisceralna, centralna. Jest to najgroźniejsza forma otyłości. Dotyka częściej mężczyzn, choć zdarza się również u kobiet. Charakterystycznym objawem jest odkładanie się tkanki tłuszczowej na brzuchu, karku i ramionach. Powoduje do otłuszczenie narządów wewnętrznych. Tkanka tłuszczowa zlokalizowana w tych miejscach jest szczególnie aktywna metabolicznie. Oznacza to, że zachodzi w niej wiele procesów prowadzących do uwolnienia wolnych kwasów tłuszczowych i czynników zapalnych przyczyniających się do powstania miażdżycy. Jest jednym z typowych objawów zespołu metabolicznego (patrz niżej).

Otyłość gynoidalna, pośladkowo-udowa, typu gruszka, żeńska. Tkanka tłuszczowa osadza się głównie o okolicy pośladków i ud i jest nieco mniej aktywna metabolicznie niż trzewna tkanka tłuszczowa. Jednak również zwiększa ryzyko chorób serca i układu ruchu. Otyłość tego typu jest częściej spotykana u kobiet, ale należy pamiętać, że wbrew nazwom oba typy otyłości mogą występować u każdej z płci.

Jakie są skutki otyłości?

Otyłość sprzyja rozwinięciu się licznych innych chorób i problemów zdrowotnych:

• wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów,
• cukrzyca typu II,
• nadciśnienie,
• zakrzepica,
• choroby serca w tym zawał,
• bezdech nocny – niebezpieczny stan, w którym na skutek nadwagi, podczas snu występują zaburzenia oddychania,
• zwyrodnienie stawów,
• choroby pęcherzyka żółciowego (kamica pęcherzyka żółciowego),
• problemy ginekologiczne – takie jak bezpłodność i nieregularne miesiączki,
• problemy ze wzwodem i zaburzenia płodności u mężczyzn,
• stłuszczenie wątroby – prowadzące do jej zapalenia lub marskości,
• nowotwór – w tym nowotwory macicy, szyjki macicy, jajników, piersi, okrężnicy, prostnicy i prostaty,
• łojotok i trądzik,
• nadmierna potliwość.

Na skutek otyłości zmniejsza się także ogólna jakość życia, wynikająca z psychologicznych skutków otyłości. Do nich należądepresja, fizyczny dyskomfort, problemy z życiem seksualnym, poczucie wstydu i izolacja społeczna. Otyłość uruchamia również mechanizm błędnego koła – osoby otyłe są mniej wydolne fizycznie i mniej skore ro ćwiczeń, co sprzyja dalszej otyłości.

Zespół metaboliczny (zespół X) a otyłość

Jest to grupa czynników znacznie zwiększająca ryzyko rozwoju takich chorób jak: miażdżyca i cukrzyca typu 2 oraz wynikających z tego powikłań sercowo-naczyniowych np. zawału lub udaru. Lekarz może stwierdzić zespół metaboliczny na podstawie niżej wymienionych czynników:

• otyłość centralna,
• nieprawidłowa tolerancja glukozy, insulinooporność i cukrzyca typu 2,
• podwyższony poziom trójglicerydów,
• niski poziom,,dobrego cholesterolu” HDL,
• nadciśnienie tętnicze.

Należy wiedzieć, że rolą tkanki tłuszczowej jest nie tylko magazynowanie energii w postaci tłuszczu, ale jest ona także aktywnym narządem wewnątrzwydzielniczym, a wydzielane przez nią substancje, stanowią ważny czynnik łączący otyłość z opornością na działanie insuliny (cukrzyca typu 2) i miażdżycą. Szacuje się, że obecność zespołu metabolicznego dwukrotnie, trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i aż pięciokrotnie podnosi ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Mimo znacznego postępu w diagnostyce, leczeniu i prewencji, choroby sercowo-naczyniowe o podłożu miażdżycowym pozostają główną przyczyną śmierci w krajach o wysokim poziomie rozwoju.