Urazy stawu ramiennego – przyczyny, objawy, leczenie

Uszkodzenie i niestabilność stawu barkowego

Urazy stawu ramiennego (potocznie: „barku”) zdarzają się dość często i dotyczą nie tylko sportowców. Staw ramienny ma dość prostą budowę anatomiczną. Składają się na niego głowa kości ramiennej oraz łopatka. Pełni więc ważną funkcję w układzie kostnym, gdyż łączy kończynę górną z obręczą barkową.

Oprócz tego w budowie stawu ramiennego wyróżniamy: wyrostek kruczy, szparę stawową i wyrostek barkowy. Jeśli nastąpi uszkodzenie stawu barkowego, pojawiaja się: ból, stan zapalny oraz uczucie niestabilności stawu, które uniemożliwiają normalne poruszanie kończyną.

Przeczytaj również:

Endoproteza stawu kolanowego – wskazania, rodzaje, powikłania, rehabilitacja, zalecenia

Przyczyny bólu stawu barkowego

Przyczyną dolegliwości bólowych w stawie barkowym może być najczęściej:

• Przeciążenie, które pojawia się dość często nie tylko podczas uprawiania dyscypliny sportowej ale również podczas pracy fizycznej forsującej staw barkowy – dźwiganie ciężkich przedmiotów lub domowych zakupów, mycie okien lub inne podobne czynności. Pojawiają się wtedy: stan zapalny, ból, zwłaszcza podczas obciążania chorego barku oraz ograniczenie jego ruchomości.

• Zapalenie ścięgien mięśni, zwanych stożkiem rotatorów, które umożliwiają ruchy rotacyjne, zgięcie oraz odwiedzenie w stawie ramiennym. Są to mięśnie: nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, podłopatkowy oraz obły mniejszy. Ten typ uszkodzenia wynika z wielokrotnie powtarzającego się ruchu rozciągającego ścięgna tych mięśni, najczęściej są to rzuty i wymachy kończyną górną, np. podczas: gry w siatkówkę, tenisa czy pływania. Uszkodzeniu często towarzyszy osłabienie więzadeł torebki stawowej, punktowy, łatwy do zlokalizowania ból, potęgujący się przy ruchach wykonywanych z oporem.

Przeczytaj również:

Przeciążenie kręgosłupa – przyczyny, objawy, ćwiczenia na przeciążony kręgosłup

• Zwichnięcie, do którego dochodzi najczęściej podczas uprawiania niektórych sportów lub wypadków komunikacyjnych. Do kontuzji dochodzi podczas upadku na bark bądź przy silnym uderzeniu i polega na tym, że głowa kości ramiennej wysuwa się z panewki stawowej i przemieszcza ponad staw lub obok niego. Objawy to silny ból, ograniczenie ruchomości barku, znaczny obrzęk, zasinienie z powodu wewnętrznego krwotoku oraz zniekształcenie stawu.

• Niestabilność stawu barkowego, której w zdecydowanie większości przypadków główną przyczyną jest zwichnięcie stawu, gdy w procesie leczenia nie doszło do prawidłowego wygojenia się elementów stabilizujących staw (torebki lub obrąbka stawowego). Przyczyną może być również nieodpowiednia repozycja stawu, niewłaściwe unieruchomienie, nieprawidłowa rehabilitacja i zbyt wcześnie podjęta aktywność fizyczna. Mniejsze – zazwyczaj nawracające postaci niestabilności – mogą być wynikiem przeciążenia i zsumowania się drobnych urazów w stawie barkowym. Najsłabsza pod względem stabilności stawu ramiennego jest pozycja rotacji zewnętrznej w połączeniu z odwiedzeniem do poziomu i cofnięciem ramienia do tyłu.

Przeczytaj również:

Zespół bolesnego barku – przyczyny, objawy, leczenie

• Uraz lub zwichnięcie stawu barkowo-obojczykowego, który ma stosunkowo niewielką ruchomość, ale może dojść do rozerwania stabilizujących go więzadeł. Najczęściej jest to upadek bezpośrednio na ramię bądź też na wyprostowaną rękę. Objawami są: ból i tkliwość nad stawem, obrzęk, ból podczas ruchów stawu ramiennego oraz odstawanie obojczyka do góry. Urazowi mogą towarzyszyć: uszkodzenie przyczepu mięśnia naramiennego do obojczyka, złamanie samego obojczyka lub wyrostków kruczego bądź barkowego.

Konflikt podbarkowy, czyli sytuacja, w której podczas ruchu głowy kości ramiennej dochodzi do uwięźnięcia tkanek miękkich. Dzieje się tak, gdyż między głową kości ramiennej a wyrostkiem barkowym łopatki istnieje niewielka przestrzeń przez którą przechodzi warstwa mięśni wspomnianego już stożka rotatorów.

Przyczyn zwężenia przestrzeni podbarkowej jest kilka: zachwianie równowagi mięśniowej, deformacja wyrostka barkowego, artroza stawu barkowo-obojczykowego, pogrubienie i zwapnienie więzadła kruczo-barkowego. Wszystko to powoduje, że podczas ruchów zarówno ścięgna mięśni stożka rotatorów, jak kaletka podbarkowa trą o wyrostek barkowy. W wyniku mechanicznego drażnienia powstaje stan zapalny, obrzęk tkanek miękkich i nasilenie dolegliwości bólowych, które ostatecznie mogą doprowadzić do uszkodzenia ścięgien mięśni.

Leczenie urazów stawu ramiennego

Aby wdrożyć skuteczne leczenie, konieczna jest prawidłowa diagnoza dokonana na podstawie wywiadu lekarskiego i badań obrazowych. Zazwyczaj dokładne badanie lekarskie wystarcza do oceny stopnia uszkodzenia stawu barkowego. Dla potwierdzenia rozpoznania zawsze warto wykonać zdjęcie rentgenowskie. Pokaże ono stopień i kierunek przemieszczenia głowy kości ramiennej jeśli doszło do zwichnięcia stawu oraz uwidoczni ewentualne złamania kostne. Jeśli uszkodzone są tkanki miękkie można wykonać badanie USG, które wykaże stan zapalny i zmiany w strukturze tkanek miękkich.

Urazy pierwszego stopnia leczy się zachowawczo i opiera się na:

• Unikaniu forsowania stawu barkowego lub unieruchomieniu bolącej części ciała, dzięki czemu staw zacznie powoli się regenerować. Pomocny do tego celu może się okazać temblak.

• Stosowaniu zimnych okładów, jeśli pojawiła się opuchlizna.

• Kuracji farmakologicznej polegającej na podawaniu leków przeciwzapalnych i rozluźniających tkanki mięśniowe. Jeśli ból jest intensywny, można poprosić lekarza o środki przeciwbólowe.

Przeczytaj również:

Kataplazma – rodzaje. Na co stosować, jak zrobić?

• Stosowaniu zabiegów fizykoterapeutycznych o działaniu przeciwbólowym i regenerującym uszkodzone tkanki miękkie bądź przyspieszającym zrost kości. Zaleca się stosowanie pola magnetycznego, laseroterapii oraz ultradźwięków.

• Wykonywaniu ćwiczeń leczniczych. W początkowej fazie choroby najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia rozciągające, pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową oraz ćwiczenia w odciążeniu. Dążymy do tego aby wszystkie ruchu w stawie były wykonane w pełnym zakresie ruchu. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń uelastyczni tkanki miękkie więc będą one bardziej odporne na ewentualne uszkodzenia.

• Terapii manualnej, w której stosuje się techniki mogące odblokować staw, by przywrócić mu fizjologiczną biomechanikę. Po zastosowaniu odpowiedniej techniki dochodzi do zmniejszenia bólu, ustąpienia procesu zapalnego oraz poprawy ruchomości stawu.

• Kinesiotapingu, czyli oklejeniu stawu specjalnymi plastrami o elastycznej strukturze, która umożliwia przepływ powietrza, rozciąga się tylko na długość i nie ogranicza ruchów. Plastry mają działanie sensoryczne i warto zwłaszcza w okresie ostrych dolegliwości bólowych zastosować je, aby odciążyć staw i przyśpieszyć procesy regeneracyjne.

Przeczytaj również:

Taping (kinesiotaping) – co to jest? Na czym polega plastrowanie dynamiczne?

Najcięższe uszkodzenia stawu ramiennego z dużym przemieszczeniem oraz rozerwaniem aparatu więzadłowego powinno leczyć się operacyjnie. Przy uszkodzeniu ścięgien należy rozważyć zabieg metodą artroskopową. W czasie zabiegu naprawia się uszkodzone tkanki miękkie lub usuwa zniszczone elementy stawu oraz zmiany zwyrodnieniowe.

Przeczytaj również:

Zamrożony bark – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia

Nowe spojrzenie na diagnozę i rokowania

Ostatnie przeglądy europejskie i światowe pokazują, że choć obraz kliniczny urazów barku nie zmienia się zasadniczo, to rosną wymagania co do precyzji diagnostyki i monitoringu. W diagnostyce uzupełniającej coraz częściej stosuje się rezonans magnetyczny z kontrastem lub bardziej zaawansowane techniki obrazowania, które lepiej uwidaczniają: uszkodzenia kompleksu stożka rotatorów, zmiany w obrębie chrząstki lub patologiczne naciągnięcia torebki stawowej.

Z medycznego punktu widzenia, warto zwrócić uwagę, że według danych epidemiologicznych nawet połowa przypadków bólu barku nie ustępuje całkowicie po 6 miesiącach, a po roku – wciąż ok. 60% pacjentów deklaruje przynajmniej częściowe dolegliwości.

Przeczytaj również:

Sztywność mięśni – przyczyny, objawy, leczenie

Nowoczesne metody leczenia urazów barku

Terapie biologiczne i regeneracyjne

Rośnie zainteresowanie wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego (PRP) lub przeszczepów komórek macierzystych jako wsparcia w leczeniu przewlekłych uszkodzeń ścięgien stożka rotatorów. Choć wyniki są mieszane, niektóre metaanalizy sugerują krótkoterminowe korzyści w poprawie bólu i funkcji.
Jednak tradycyjne metody – ćwiczenia terapeutyczne, fizjoterapia i edukacja pacjenta – pozostają fundamentem leczenia przewlekłych dolegliwości barku. W randomizowanych badaniach ćwiczenia ukierunkowane wykazują istotne korzyści w zmniejszeniu bólu i poprawie funkcji, choć efekt dodatkowych terapii (jak manualna terapia, elektroterapia) bywa niewielki.

Przeczytaj również:

Więzozrost barkowo-obojczykowy – co to jest, zerwanie, stopnie uszkodzenia, leczenie i fizjoterapia

Robotyka i urządzenia wspomagające rehabilitację

Nowym kierunkiem są systemy robotyczne wspomagające rehabilitację zakresu ruchomości stawu barkowego. Przykład to robot przeznaczony do rehabilitacji w tzw. zamrożonym barku (frozen shoulder), który stabilizuje ruch względem rytmu łopatkowo-ramiennego, ograniczając kompensacje (np. unoszenie łopatki).
Takie urządzenia mogą wspierać precyzyjne, powtarzalne ruchy z minimalnym udziałem mięśni pomocniczych, co może skrócić czas rehabilitacji i poprawić jakość wyników.

Przeczytaj również:

Lampa sollux – wskazania i przciwwskazania w fizjoterapii

Terapie multimodalne – kombinacje skuteczniejsze niż pojedyncze metody

Najnowsze analizy wskazują, że sama terapia ruchem (ćwiczenia terapeutyczne) pozostaje kluczowa, ale jej połączenie z nisko- lub wysokointensywną terapią laserową może dawać lepsze efekty w redukcji bólu (np. obniżenie wyników w kwestionariuszu SPADI).
Z drugiej strony dodatkowe wsparcia leczenia, takie jak terapia manualna, nie zawsze wykazują znaczącą przewagę nad samymi ćwiczeniami.

W przypadku niestabilności wielokierunkowej barku (multidirectional instability, MDI) rehabilitacja neuromięśniowa wraz z precyzyjnym treningiem propriocepcji jest uważana za najlepszy wybór w leczeniu zachowawczym.

Przeczytaj również:

Złamanie kości ramiennej – przyczyny, leczenie, rehabilitacja

Uwaga na czynniki stylu życia

Badania europejskie zwracają uwagę, że czynniki, takie jak: palenie papierosów, nadwaga, brak aktywności fizycznej – mogą sprzyjać utrzymywaniu się zmian ścięgien barku i pogarszać odpowiedź na leczenie.
Dlatego zaleca się uzupełnianie leczenia medycznego o zmianę stylu życia, edukację pacjenta, odżywczą dietę, rzucenie palenia, zwiększenie ogólnej aktywności.

Przykładowe pytania i odpowiedzi

P: Czy zastrzyk kortykosteroidowy w staw barkowy jest skuteczny na stałe?
O: Zastrzyk może przynieść krótkotrwałą ulgę w bólu i zwiększyć zakres ruchu – szczególnie w ostrej fazie. Jednak efekty często ustępują, a długoterminowe korzyści są mniej pewne. Dlatego zastrzyki stosuje się zazwyczaj jako wspomaganie rehabilitacji, nie jako leczenie samodzielne.

Przeczytaj również:

Glikokortykosteroidy (kortykosteroidy) – rodzaje, kiedy się je stosuje, działania niepożądane

P: Kiedy warto rozważyć leczenie operacyjne barku?
O: Operacja rozważana jest, gdy doszło do poważnych uszkodzeń (np. całkowitych zerwań ścięgien, niestabilności z wadami kostnymi) i gdy leczenie zachowawcze przez co najmniej kilka miesięcy nie przynosi efektów. Metody chirurgiczne obejmują: zabiegi artroskopowe, procedury typu Latarjet (przy niestabilności zawierającej ubytek kostny) czy rekonstrukcje stożka rotatorów.

P: Czy urządzenia robotyczne lub systemy wspomagane rehabilitacyjnie są dostępne komercyjnie już teraz?
O: Niektóre prototypy (jak opisany robot dla pacjentów z zamrożonym barkiem) są obecnie w fazie badań i testów klinicznych. Aby stały się szeroko dostępne, potrzebne są kolejne badania kliniczne potwierdzające skuteczność i opłacalność.

P: Czy można samodzielnie ćwiczyć bark w domu?
O: Tak – udokumentowane protokoły domowe są skuteczne, ale najlepiej, by początkowo odbywały się pod nadzorem fizjoterapeuty lub po instruowaniu. Regularność i poprawna technika są kluczowe – błędy ruchowe lub nadwyrężanie mogą pogorszyć stan.