Choroba Scheuermanna – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja, rehabilitacja, ćwiczenia

Co to jest choroba Scheuermanna?

Choroba Scheuermanna (kyphosis dorsalis juvenilis, dawniej kifoza młodzieńcza) należy do rzadkich chorób z grupy jałowych martwic kości, których wspólną cechą jest obumieranie tkanki kostnej i chrzęstnej bez udziału chorobotwórczych drobnoustrojów.

Choroba zwykle dotyka dzieci, głównie chłopców między 12. a 17. rokiem życia i może towarzyszyć bocznemu skrzywieniu kręgosłupa. Rozwija się na skutek zaburzeń wzrostu kręgów z różnych przyczyn. Jeżeli chodzi o chorobę Scheuermanna u dorosłych, nie jest ona diagnozowana.

Charakterystyczną cechą tej choroby jest nieuchronne zginanie się kręgosłupa do przodu i jego zeszpecenie. Rozróżnia się postać z zajęciem odcinka piersiowego (najczęstsza), przejścia piersiowo-lędźwiowego oraz odcinka lędźwiowego. Proces chorobowy jest niezwykle skomplikowany i trwa 2–3 lata w okresie najintensywniejszego wzrostu organizmu.

Jałowa martwica kręgosłupa jest bardzo poważną dolegliwością, gdyż może powodować trwałe ograniczenie sprawności fizycznej chorego. Choroba jest nieuleczalna.

Najczęściej jest rozpoznawana gdy zmiany w kręgosłupie są już utrwalone. Dlatego wczesna diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia są konieczne, żeby zatrzymać i opóźnić proces chorobowy oraz dać choremu w miarę największą możliwość normalnego funkcjonowania w życiu.

Choroba Scheuermanna – przyczyny u dorosłych i u dziecka

Przyczyny zespołu Scheuermanna nie są do końca poznane i wyjaśnione. Wiadomo, że jej podłoże stanowią zaburzenia wzrostu i kostnienia kręgów w kręgosłupie na skutek upośledzenia ukrwienie tkanki kostnej. Do zaburzeń mogą przyczyniać się następujące czynniki:

• zatory i zakrzepy,
• predyspozycje wrodzone,
• mikrourazy trzonów kręgów (na skutek skoków, podskoków i innych form zabawy u dzieci),
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia odporności,
• przeciążenia układu kostnego.

W wyniku działania wymienionych czynników dochodzi do martwicy tkanki kostnej, która traci swoją odporność na działanie czynników mechanicznych. Dochodzi do jej rozpadu, ponownej przebudowy, ale już w sposób zniekształcony.

Przednie i środkowe części trzonów kręgów piersiowych stają się klinowate, krążki międzykręgowe ulegają zmianom degeneracyjnym, następnie zwężeniu, a ich zawartość wciska się do istoty gąbczastej trzonów, tworząc tzw. guzki Schmorla, charakterystyczne tylko dla choroby Scheuermanna.

Proces chorobowy zmienia wygląd kręgosłupa – pogłębia się fizjologiczne kifotyczne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym i dochodzi do powstania tzw. pleców okrągłych.

Choroba Scheuermanna – objawy

Choroba Scheuermanna charakteryzuje się tępym i rozlanym bólem kręgosłupa. Pacjent skarży się na szybko narastające zmęczenie. Bóle pleców nasilają się po długotrwałym siedzeniu, staniu, chodzeniu i po wysiłku fizycznym, a ustępują po odpoczynku i w pozycji odciążającej kręgosłup.

Objawy choroby Scheuermanna to również:

• pogorszenie samopoczucia u kobiet podczas miesiączki,
• okrągłe plecy, pochylenie tułowia do przodu, garbienie pleców (potocznie „garb” kręgosłupa), zniekształcenia kostne, przykurcze zgięciowe w stawach biodrowych, ustawienie poziome kości krzyżowej i miednicy, wysunięcie/pochylenie barków do przodu, pogłębienie lordozy szyjnej,
• towarzysząca skolioza,
• ograniczenie ruchomości kręgosłupa.

Pod wpływem narastających zniekształceń kręgosłupa nie może się on prawidłowo rozwijać i w efekcie mięśnie stają się słabsze, część z nich nadmiernie się rozciąga, inne nadmiernie się napinają i powstają przykurcze.

Jałowa martwica kręgosłupa – badania

Najważniejsze jest rozpoznanie choroby Scheuermanna we wczesnym studium jej rozwoju. Pierwszym z czynników, który powinien wywołać alarm u lekarza jest nieprawidłowa postawa czy też garbienie się pacjenta oraz uskarżanie się na lekkie bóle pleców.

Od razu należy zlecić prześwietlenie rentgenowskie, na którym widać: nieregularne końce górnej i dolnej płytki trzonu, zwężone tarcze międzykręgowe oraz niefizjologiczne kąty krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej.

Osoba dotknięta chorobą Scheuermanna przypomina wyglądem pacjenta z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (ZZSK), choć to schorzenie rozwija się po zakończeniu wzrostu organizmu. W przypadku wczesnego wykrycia choroby leczenie i rehabilitacja mogą w pewnym stopniu zatrzymać zmiany chorobowe, spowolnić je oraz zapobiec ich następstwom.

Leczenie choroby Scheuermanna – operacja

W zaawansowanych przypadkach tej choroby kręgosłupa u dzieci, ze znacznymi zniekształceniami i dolegliwościami bólowymi stosuje się farmakoterapię, która obejmuje leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, blokady – iniekcje (zastrzyki) ze środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych do bolących stawów kręgosłupa.

Leczenie tej choroby kręgosłupa polega również na fizykoterapii – tu zabiegi fizykalne, głównie o działaniu przeciwbólowym: magnetoterapia lub krioterapia oraz zabiegi rozluźniające, poprawiające ukrwienie i odżywianie tkanek miękkich, takie jak lampa solux czy prądy impulsowe małej częstotliwości.

Stosowane są autowyciągi – w celu zwiększenia mobilności i rozciągnięcia kręgosłupa, a także gorsety ortopedyczne i gipsowe utrzymujące go w pozycji wyprostnej.

Wskazaniami do operacyjnego leczenia choroby Scheuermanna są znaczne dolegliwości bólowe oraz intensywnie narastająca kifoza kręgosłupa, powodująca ograniczenie ruchomości oddechowej klatki piersiowej. W leczeniu operacyjnym stosuje się tzw. uwolnienie przednie, aby uzyskać lepszą ruchomość kifozy w połączeniu ze spondylodezą tylną i korekcję z użyciem instrumentarium kompresyjnego.

Kifoza młodzieńcza – rehabilitacja w chorobie Scheuermanna

Rehabilitacja powinna obejmować odciążanie kręgosłupa we wszystkich okresach choroby. Wykluczone jest dłuższe siedzenie przy biurku czy stole, długie stanie i spacery, długa jazda autem. Wskazane jest natomiast częste i długie leżenie w bezruchu na plecach na twardym podłożu i rozciąganie kręgosłupa.

Rehabilitacja kręgosłupa uwzględniać musi też:

• technikę poizometrycznej relaksacji mięśni, która rozciąga mięśnie, opierając się na fizjologicznych mechanizmach zachodzących podczas ich pracy;
• utrzymywanie kręgosłupa w odpowiednich pozycjach zapewniających podparcie w miejscach najbardziej narażonych na deformacje, by zapobiegać pogłębianiu się zniekształceń kręgów i powiększaniu kifozy piersiowej;
• metodę PNF, która jest uznaną metodą oddziaływania na układ kostno-mięśniowy i nerwowy; stosuje się w niej bogaty warsztat zasad, technik i analizy funkcjonalnej zaburzeń u chorego, co daje możliwość zastosowania terapii indywidualnej u każdego pacjenta z deformacją kręgosłupa; dzięki odpowiednim wzorcom ruchowym kończyn górnych i dolnych, łopatek, miednicy, głowy oraz tułowia można uzyskać korekcję kręgosłupa we wszystkich trzech płaszczyznach;
• masaż – celem jest zmniejszenie występującego w tkankach miękkich bolesnej okolicy wzmożonego napięcia oraz poprawa ich ukrwienie oraz odżywiania;
• kinesiotaping – polega na oklejaniu wybranych fragmentów kręgosłupa elastycznymi plastrami, które mają działanie sensoryczne; prawidłowa aplikacja zapewnia korekcję mechaniczną, poprawia stabilizację i koordynację oraz zmniejsza ból i dysfunkcje spowodowane nieprawidłową pracą układu nerwowo-mięśniowego.

Na chory kręgosłup pomogą również: niektóre sporty (pływanie na grzbiecie, wspinaczka skalna) oraz odpowiednia dieta (nabiał, jarzyny i owoce). Nie można zapominać o okresowych badaniach lekarskich do momentu zakończenia wzrostu pacjenta.

Zespół Scheuermanna – ćwiczenia na chory kręgosłup

W leczeniu choroby Scheuermanna ważne są ponadto systematyczne lecznicze ćwiczenia na kręgosłup według indywidualnych zaleceń, prowadzone jedynie w okresach bezbólowych: ćwiczenia wzmacniające i rozluźniające osłabione mięśnie oraz poprawiające ruchomość i elastyczność tkanek miękkich całego kręgosłupa.

Należy wdrożyć również korekcję postawy, której celem jest stymulacja układu nerwowego, nauka świadomości i rozróżniania prawidłowego i nieprawidłowego wzorca postawy, zmiana nawyków ruchowych, przyjmowanie postawy skorygowanej, kształtowanie nawyku jej utrzymania i poprawa czucia własnego ciała w przestrzeni. U pacjenta należy zadbać także o poprawę ogólnej sprawności fizycznej.

Na opisywaną chorobę kręgosłupa pomogą również ćwiczenia oddechowe, które są konieczne, gdyż deformująca się klatka piersiowa utrudnia ruchy oddechowe oraz prowadzi do niewydolności oddechowo-krążeniowej.

Bibliografia:

• https://radiopaedia.org/articles/scheuermann-disease-2/
• https://physioworks.com.au/injuries-conditions-1/scheuermanns-disease/
• http://www.houstonmethodist.org/orthopedics/where-does-it-hurt/upper-back/scheuermanns-disease/