Dlaczego kręgosłup szyjny boli?
Ból szyi i karku należy do najczęstszych problemów zdrowotnych współczesnego społeczeństwa. Szacuje się, że od 30% do nawet 50% osób doświadcza bólu odcinka szyjnego kręgosłupa w ciągu roku. W pewnych grupach zawodowych, zwłaszcza obciążonych pracą przy komputerze czy ze skłonnością do przeciążeń, częstość występowania bólu szyi może sięgać nawet 70%. Co więcej, ból kręgosłupa (w tym szyjnego) jest czwartą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności na świecie. Również polskie statystyki są niepokojące – przewlekłe bóle karku należą do trzech najczęstszych dolegliwości zdrowotnych w Polsce.
Dlaczego tak często boli ten odcinek kręgosłupa?
Kręgosłup człowieka zbudowany jest z 33–34 kręgów oraz leżących między nimi krążków międzykręgowych, które podzielone są w sumie na 5 odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i guziczny.
Kręgosłup szyjny – łączący czaszkę z odcinkiem piersiowym – zbudowany jest z 7 kręgów i stanowi najbardziej ruchomy odcinek całego kręgosłupa człowieka. Niestety sprawia to, że jest on wyjątkowo mocno narażony na przeciążenia i urazy.
Dlaczego kręgosłup szyjny boli zarówno osoby starsze, jak i (coraz częściej) młode? Objawy bólu kręgosłupa szyjnego mogą mieć wiele przyczyn, jednak wśród głównych czynników ryzyka wymienia się te związane ze współczesnym stylem życia:
- siedzący tryb życia i zła ergonomia miejsca pracy,
- spędzanie wiele godzin z pochyloną głową (np. w pracy przy mikroskopie czy nad telefonem),
- przyjmowanie w trakcie pracy przy komputerze lub przy biurku nieodpowiedniej pozycji,
- brak regularnej aktywności fizycznej,
- niewłaściwe ułożenie ciała w trakcie snu – spanie na źle dopasowanej, zbyt miękkiej poduszce lub zbyt miękkim materacu,
- przyjmowanie nieprawidłowej pozycji w trakcie odpoczynku (np. z nadmiernie odchyloną do tyłu głową),
- nadmierny, przewlekły stres,
- przebywanie w przeciągu,
- przeciążenie mięśni.
Wszystko to sprawia, że odcinek szyjny kręgosłupa jest nadmiernie obciążany, co powoduje napięcie mięśniowe i postępowanie zmian zwyrodnieniowych, których konsekwencją jest właśnie ból karku.
Długotrwałe występowanie wspomnianych czynników prowadzi do poważniejszych problemów zdrowotnych i różnego rodzaju chorób.
Przyczyną bólu kręgosłupa szyjnego mogą być także: wady postawy, różnego rodzaju urazy (w tym zwłaszcza te powstałe w wyniku nagłego, nieprzewidzianego ruchu), a nawet stany zapalne w obrębie karku (np.: zapalenie węzłów chłonnych czy choroby tarczycy).
Przeczytaj również:
Zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego (spondyloartroza) – przyczyny, objawy, leczenie
Rodzaje bólu szyi i objawy alarmowe
Ból kręgosłupa szyjnego może mieć różny charakter i odmienny przebieg kliniczny. Poniższa tabela podsumowuje najczęstsze rodzaje bólu szyi, ich cechy charakterystyczne, potencjalne objawy alarmowe oraz ogólne sposoby postępowania.
| Rodzaj bólu szyi | Charakterystyka i możliwe przyczyny | Objawy alarmowe | Możliwe leczenie |
|---|---|---|---|
| Mięśniowo-powięziowy (napięciowy) | Tępy, umiarkowany ból i uczucie napięcia mięśni karku. Nasilenie po długotrwałej pozycji siedzącej lub stresie. Przyczyny: przeciążenie mięśni, stres, zła postawa ciała. | Zwykle brak objawów neurologicznych. Alarmujące: przewlekły ból nieustępujący mimo odpoczynku lub nasilenie mimo leczenia. | Odpoczynek, ciepłe okłady, masaż karku. Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie szyi. Techniki relaksacyjne, redukcja stresu. |
| Neuropatyczny (korzeniowy) | Ostry ból promieniujący z szyi do ramienia lub dłoni, często z towarzyszącym drętwieniem palców lub osłabieniem siły mięśniowej ręki. Przyczyna: ucisk korzeni nerwowych (np. przez przepuklinę dysku). | Drętwienie lub niedowład rąk, postępujące osłabienie mięśni. Problemy z równowagą lub nietrzymanie moczu (mogą świadczyć o ucisku na rdzeń kręgowy) – wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. | Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, w razie potrzeby leki na ból neuropatyczny (np. pregabalina). Fizjoterapia (np. trakcja, ćwiczenia odciążające). Przy braku poprawy – rozważenie zastrzyków nadtwardówkowych lub leczenia operacyjnego (np. usunięcie fragmentu dysku uciskającego nerw). |
| Stawowy (zwyrodnieniowy lub zapalny) | Przewlekły ból związany ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgów (spondyloza) lub chorobami zapalnymi stawów (np. RZS w odcinku szyjnym). Często występuje poranna sztywność karku, ograniczona ruchomość i bolesne napięcie mięśni przykręgosłupowych; czasem trzaski podczas ruchu szyją. | Objawy ogólne w przypadku stanu zapalnego lub nowotworu: gorączka, dreszcze, niewyjaśniona utrata masy ciała. Silny ból nocny niewyjaśniony zwyrodnieniem – wymaga diagnostyki w kierunku poważnej choroby. | Farmakoterapia: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), a w chorobach zapalnych – leki modyfikujące przebieg choroby (DMARD). Rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia poprawiające zakres ruchu. W zaawansowanej spondylozie – zabiegi odbarczające lub stabilizujące kręgosłup (np. wertebroplastyka, discektomia). |
| Pourazowy | Ból pojawia się po urazie (np. wypadek komunikacyjny, upadek, uderzenie). Możliwe uszkodzenie tkanek miękkich (skręcenie, naciągnięcie mięśni) lub struktur kostnych (złamanie kręgu). Przykład: uraz typu whiplash – gwałtowne szarpnięcie głowy w tył i przód. | Silny ból po urazie, deformacja szyi, szybko narastający obrzęk. Objawy neurologiczne po urazie (drętwienie, niedowład kończyn, zaburzenia przytomności) – wymagają pilnej pomocy medycznej. | Unieruchomienie szyi (np. kołnierz ortopedyczny) i szybka diagnostyka obrazowa (RTG, tomografia lub rezonans). Leczenie w zależności od typu urazu: od zachowawczego (odpoczynek, leki przeciwbólowe, fizjoterapia) po operacyjne (stabilizacja, rekonstrukcja uszkodzonych struktur). |
| Psychosomatyczny (stressowy) | Przewlekły, rozlany ból i uczucie sztywności karku związane z przewlekłym stresem, stanami lękowymi lub depresją. Często towarzyszą mu bóle głowy, trudności ze snem i uczucie ogólnego napięcia. Brak wyraźnych nieprawidłowości w badaniach obrazowych – diagnoza z wykluczenia innych przyczyn. | Brak obiektywnych objawów uszkodzenia neurologicznego. Nasilenie dolegliwości w sytuacjach stresowych. Ważne: należy wykluczyć inne przyczyny bólu (diagnostyka w kierunku zmian organicznych, jeśli ból przewlekle się utrzymuje). | Redukcja stresu: psychoterapia (np. poznawczo-behawioralna), techniki relaksacyjne, trening mindfulness. Aktywność fizyczna, ćwiczenia rozciągające (np. joga, pilates) dla rozluźnienia mięśni. W razie potrzeby wsparcie farmakologiczne (leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne – jeśli ból współwystępuje z zaburzeniami nastroju). |
Przeczytaj również:
Stabilizacja kręgosłupa lędźwiowego, piersiowego – operacja, powikłania
Choroby powodujące ból kręgosłupa szyjnego
Jedną z chorób, która najczęściej powoduje ból kręgosłupa szyjnego, jest dyskopatia szyjna, czyli zwyrodnienie krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym. Jego przemieszczenie się powoduje ucisk na nerwy i mięśnie, co prowadzi do sztywności karku oraz dolegliwości bólowych. Mogą one promieniować także do: głowy, klatki piersiowej czy ramion. Wśród czynników ryzyka rozwoju dyskopatii wymienia się przede wszystkim: wady postawy (m.in. skoliozę), nadmierną masę ciała, przeciążenia oraz urazy kręgosłupa.
Inne schorzenie, dla którego charakterystyczny jest ból odcinka szyjnego kręgosłupa, to zwyrodnienie kręgów.
Stopniowa degradacja i deformacje kręgów również mogą prowadzić do ucisku na otaczające struktury mięśniowe i nerwy, a także do rozwoju stanu zapalnego, powodując nie tylko ból szyi i karku, ale również ograniczenia zakresu ruchów.
Wśród innych schorzeń, którym towarzyszy ból kręgosłupa szyjnego, wymienia się:
- stenozę kanału kręgowego,
- wady wrodzone kręgosłupa,
- choroby tkanki kostnej i mięśniowej,
- kontuzje powstałe w wyniku urazu – w tym zwłaszcza złamanie kręgosłupa lub naderwanie więzadeł,
- zapalenie stawów kręgosłupa.
Za ból odczuwany w odcinku szyjnym mogą odpowiadać także choroby niezwiązane z narządem ruchu, takie jak:
- choroby zakaźne,
- nowotwory w okolicach szyi,
- infekcje dróg oddechowych,
- choroby zapalne tkanek i narządów w okolicy odcinka szyjnego (np. zapalenie tarczycy).
Przeczytaj również:
Masaż kręgosłupa – wskazania, technika, jak często, cena
Ból kręgosłupa szyjnego – objawy towarzyszące
Ból kręgosłupa szyjnego najczęściej ma charakter stały, a jego intensywność nasila się przy wykonywaniu określonych ruchów głową. Gdy jest on spowodowany tym, że mięśnie kręgosłupa (mięśnie przykręgosłupowe) są przeciążone, to często ból promieniuje do obręczy barkowej i przestrzeni między łopatkami.
U osób z dyskopatią i zwyrodnieniami kręgów bólowi w odcinku szyjnym towarzyszyć mogą:
- zawroty głowy,
- bóle głowy – również te o charakterze migrenowym,
- nudności i wymioty,
- szumy uszne lub ucisk w uszach,
- zaburzenia równowagi,
- drętwienia i mrowienia kończyn górnych,
- osłabienie siły mięśniowej obręczy barkowej,
- ograniczony zakres ruchomości głowy,
- pogorszenie wzroku,
- utrata przytomności.
Jak leczyć ból w odcinku szyjnym kręgosłupa?
Eliminacja bólu kręgosłupa w odcinku szyjnym to niełatwe zadanie. Jeżeli ból jest trudny do zniesienia lub ma charakter nawrotowy, wskazana jest konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje nas do odpowiedniego specjalisty – ortopedy lub neurologa.Można także skonsultować się z fizjoterapeutą.
Dla powodzenia terapii kluczowe jest trafne określenie przyczyny jego występowania, dlatego lekarz w pierwszej kolejności zbiera wnikliwy wywiad obejmujący nie tylko okoliczności wystąpienia dolegliwości bólowych, ale również informacje na temat naszego stylu życia i chorób współistniejących.
Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne. W rutynowej diagnostyce bólów kręgosłupa w odcinku szyjnym nie wykonuje się badań obrazowych. Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy lekarz podejrzewa: ucisk rdzenia kręgowego, przepuklinę krążka międzykręgowego, proces nowotworowy czy zakażenie. Wtedy – w zależności od przypuszczalnej przyczyny – może on zlecić wykonanie: zdjęcia RTG, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.
Jeżeli ból w odcinku szyjnym spowodowany jest przeciążeniem lub wzmożonym napięciem mięśni, terapia opiera się głównie na leczeniu zachowawczym.A konkretnie na możliwie maksymalnym odciążeniu kręgosłupa w tym odcinku i zabiegach fizjoterapeutycznych, takich jak terapia manualna czy kinesiotaping.
Uzupełnieniem mogą być zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak: laseroterapia, krioterapia, pole magnetyczne, TENS oraz prądy interferencyjne.
Neuromodulacja – nowoczesne metody przeciwbólowe
Neuromodulacja to grupa nowoczesnych metod leczenia bólu, polegających na oddziaływaniu na układ nerwowy w celu zmniejszenia sygnałów bólowych. Jedną z najpopularniejszych i łatwo dostępnych technik jest TENS (transcutaneous electrical nerve stimulation), czyli przezskórna elektrostymulacja nerwów. Urządzenie TENS poprzez elektrody przyłożone do skóry wysyła łagodne impulsy elektryczne, które „zagłuszają” sygnały bólu płynące z danego obszaru i pobudzają uwalnianie naturalnych przeciwbólowych substancji (endorfin). TENS bywa stosowany samodzielnie (są dostępne domowe aparaty) lub jako element fizykoterapii w gabinetach rehabilitacji.
Bardziej zaawansowaną formą jest PENS (percutaneous electrical nerve stimulation), czyli przezskórna elektrostymulacja z użyciem cienkich igieł wprowadzanych w pobliże nerwów. PENS uznawana jest za małoinwazyjną i bezpieczną metodę walki z przewlekłym bólem – działa bezpośrednio na poziomie włókien nerwowych, blokując przekazywanie impulsów bólowych do rdzenia kręgowego. Brytyjski instytut NICE już w 2013 r. uznał PENS za skuteczną opcję terapeutyczną dla trudnego do leczenia bólu neuropatycznego. W kontekście bólów szyi, neuromodulacja przezskórna może być pomocna np. przy przewlekłej radikulopatii szyjnej (ucisk korzenia nerwowego) czy zespołach bólu mięśniowo-powięziowego, które nie reagują na standardowe leczenie.
W najcięższych, opornych przypadkach przewlekłego bólu (np. po nieudanych operacjach kręgosłupa szyjnego, w zespole bólowym po uszkodzeniu rdzenia) stosuje się inwazyjne metody neuromodulacji: stymulatory rdzenia kręgowego lub nerwów obwodowych. Polegają one na wszczepieniu elektrody stymulującej odpowiednie struktury (np. stymulacja nerwów potylicznych przy przewlekłych bólach potylicy i szyi). Takie zabiegi wykonuje się w specjalistycznych ośrodkach leczenia bólu. Pojawiają się także doniesienia o skuteczności przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (TMS) lub przezczaszkowej stymulacji prądem stałym (tDCS) w redukcji przewlekłych bólów kręgosłupa – metody te są na etapie badań i na razie stanowią ciekawostkę naukową.
Podobnie wygląda leczenie w przypadku, kiedy ból kręgosłupa szyjnego spowodowany jest dyskopatią lub zmianami zwyrodnieniowymi. Jeżeli jednak leczenie zachowawcze i farmakoterapia pomimo dłuższego upływu czasu nie przynoszą oczekiwanego efektu, konieczna może być interwencja chirurgiczna (m.in. discektomia czy wertebroplastyka).Takie rozwiązanie może być konieczne zwłaszcza jeżeli zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie szyjnym są bardzo zaawansowane. Dobre rezultaty dają takie zabiegi jak wertebroplastyka czy dyscektomia.
W celu złagodzenia dolegliwości bólowych można stosować doraźnie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Mogą one być stosowane doustnie lub w postaci zastrzyków. Wskazane jest także zwrócenie uwagi na przyjmowanie ergonomicznej pozycji w trakcie pracy czy wykonywaniu codziennych czynności (zwłaszcza w pozycji siedzącej).
W niektórych przypadkach – jeżeli ból kręgosłupa szyjnego jest efektem urazu – stosuje się także unieruchomienie i stabilizację tego odcinka za pomocą specjalnego kołnierza ortopedycznego.
Przeczytaj również:
Krzywizny kręgosłupa (naturalne, fizjologiczne) – ile ich jest, funkcje, czas powstawania, wady
Jak dbać o kręgosłup szyjny?
Przed bólem kręgosłupa w odcinku szyjnym nie zawsze da się uchronić, jednak odpowiednie działania profilaktyczne pozwalają zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia lub sprawić, że będzie on pojawiał się zdecydowanie rzadziej.
Kluczowa jest tu zmiana nieprawidłowych nawyków – zwłaszcza jeśli prowadzimy siedzący tryb życia. O czym należy pamiętać?
-
Zadbaj o ergonomiczną pozycję w trakcie pracy – jeżeli pracujesz przy komputerze, ustaw monitor na odpowiedniej wysokości, tak by unikać garbienia się i minimalizować napięcia w obrębie szyi.
-
Pamiętaj o częstych przerwach w pracy – długotrwałe przebywanie w jednej pozycji to prosta droga do przeciążenia kręgosłupa w odcinku szyjnym. Jeżeli więc pracujesz w pozycji siedzącej, co najmniej raz na godzinę rób kilkuminutowe przerwy.
-
Zadbaj o prawidłową pozycję w trakcie snu – odpowiednio wyprofilowana, odciążająca odcinek szyjny poduszka potrafi zdziałać cuda. Jeżeli zadbasz dodatkowo o odpowiednią twardość materaca, pozwoli to na przyjęcie optymalnej pozycji w trakcie snu.
-
Zadbaj o gorące kąpiele lub ciepłe kompresy – nie tylko pomogą Ci się zrelaksować, ale również rozluźnią spięte mięśnie karku. Możesz także sięgnąć po specjalną poduszkę elektryczną.
-
Zdecyduj się na masaż – korzystne rezultaty przynoszą zarówno te domowe, za pomocą tzw. rollerów czy mat masujących, jak również masaże wykonywane przez doświadczonych masażystów.
-
Wykonuj ćwiczenia wzmacniające i rozciągające – w nawracającym zespole bólowym odcinka szyjnego kręgosłupa doskonałe rezultaty przynoszą ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie karku. Zestaw ćwiczeń powinien być dobrany przez fizjoterapeutę do każdego pacjenta indywidualnie, z uwzględnieniem przyczyny bólu kręgosłupa szyjnego i ogólnej kondycji zdrowotn
Ból kręgosłupa szyjnego – ciekawostki i najnowsze fakty naukowe
-
Globalny problem zdrowotny: Według najnowszych analiz Global Burden of Disease, liczba przypadków bólu szyi na świecie rośnie – od 1990 do 2019 roku globalna liczba osób z bólem szyi wzrosła o ok. 98%. Starzenie się społeczeństw i siedzący tryb życia sprawiają, że bóle kręgosłupa szyjnego stają się coraz powszechniejsze. Na szczęście w krajach o wysokich dochodach odnotowuje się pewien spadek częstości dzięki poprawie ergonomii i profilaktyce.
-
Wpływ pandemii COVID-19: Okres pandemii i przejście wielu osób na pracę zdalną przyczyniły się do nasilenia dolegliwości szyi. Praca z laptopem na kanapie, brak ergonomicznego stanowiska i mniejsza aktywność fizyczna spowodowały wzrost problemów bólowych kręgosłupa. Badania sugerują, że lockdowny i home office pogorszyły stan układu mięśniowo-szkieletowego – w ankietach pracownicy biurowi częściej niż wcześniej zgłaszali bóle szyi, pleców i barków. To ważny sygnał, że dbanie o ergonomię w domu jest tak samo istotne, jak w biurze.
-
Zależność między stresem a bólem: polskie badanie (Sieradzki i wsp. 2024) wykazało istotnie wyższy poziom odczuwanego stresu u osób z przewlekłym bólem szyi w porównaniu do zdrowych. Co więcej, pacjenci ci częściej mieli choroby współistniejące i one również korelowały z wyższym stresem. Wnioski nasuwają się same – leczenie bólu kręgosłupa szyjnego powinno uwzględniać podejście holistyczne, z zarządzaniem stresem i leczeniem innych schorzeń (np. depresji, nadwagi) włącznie.
-
Nowe technologie w terapii: W rehabilitacji bólu szyi pojawiają się innowacyjne rozwiązania. Przykładowo, wykorzystuje się wirtualną rzeczywistość (VR) do treningu zakresu ruchu i kontroli postawy – pacjent wykonuje ćwiczenia, a gogle VR zapewniają biofeedback i uatrakcyjniają terapię. Wstępne badania pokazują, że takie gry rehabilitacyjne mogą poprawiać zaangażowanie pacjentów i efekty ćwiczeń. Inna nowinka to urządzenia do trakcji szyjnej do użytku domowego – delikatnie rozciągają kręgosłup szyjny, odciążając dyski (należy je jednak stosować ostrożnie, po konsultacji z lekarzem).
-
Znaczenie aktywności fizycznej: Centralny Instytut Ochrony Pracy opublikował analizę badań, z której wynika, że regularna aktywność fizyczna istotnie zmniejsza ryzyko dolegliwości szyjnego odcinka kręgosłupa. Zwłaszcza ćwiczenia ukierunkowane na wzmocnienie mięśni przykręgosłupowych i poprawę postawy są skuteczne w zapobieganiu nawrotom bólu. Warto więc traktować ruch jako „lek” – dawkowany rozsądnie i regularnie działa profilaktycznie.
Ból kręgosłupa szyjnego – najczęściej zadawane pytania
- Czy stres nasila ból szyi?
Tak. Przewlekły stres podnosi napięcie mięśni karku i obniża próg bólu, przez co dolegliwości łatwiej się utrwalają. Pomagają regularne techniki relaksacyjne (oddech, mindfulness), higiena snu i krótki codzienny ruch. - Jakie ćwiczenia są najlepsze?
Najlepiej łączyć delikatne rozciąganie (skłony, rotacje w granicy komfortu) z wzmacnianiem mięśni głębokich szyi (chin tucks) i obręczy barkowej (ściąganie łopatek). Ćwicz 5–10 minut dziennie, powoli i bez bólu; przy ostrych dolegliwościach plan ustal z fizjoterapeutą. - Kiedy potrzebny jest rezonans / pilna wizyta?
Po każdym urazie szyi, przy objawach neurologicznych (drętwienie, osłabienie rąk, zaburzenia chodu) lub gdy ból nocny nie ustępuje lekami. Diagnostyka obrazowa jest też wskazana, gdy ból trwa >4–6 tygodni mimo leczenia domowego albo towarzyszą mu objawy ogólne (gorączka, spadek masy ciała). Czy ból szyi może powodować ból głowy?
Tak – tzw. ból głowy szyjno-pochodny często startuje w karku i promieniuje do potylicy/skroni. Pomagają terapia manualna, korekcja postawy i ćwiczenia rozluźniające mięśnie podpotyliczne.Jak spać i jaka poduszka?
Najlepiej na plecach lub boku; unikaj spania na brzuchu. Poduszka powinna wspierać lordozę szyjną (często sprawdza się profilowana „memory”); materac raczej średnio twardy, a ekranów w łóżku – lepiej unikać.
współpraca: redakcja Wylecz.to
