Policystyczne jajniki a tarczyca
Zespół policystycznych jajników (inaczej zespół wielotorbielowatych jajników, PCOS) należy do jednych z częstszych chorób układu endokrynnego wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym, Szacuje się, że nawet 10% kobiet w tym wieku cierpi na to schorzenie. Jego etiologia nie jest znana, sugeruje się, że może mieć tło genetyczne.
Niedoczynność tarczycy jest chorobą, która dotyka około 5% społeczeństwa. Jednak spotykana jest znacznie częściej u kobiet. Polega na zaburzeniach funkcjonowania tarczycy, która jest narządem odpowiedzialnym za sterowaniem przemianami metabolicznymi.
Z pozoru obie te jednostki chorobowe są odmiennymi patologiami. Inaczej przebiega ich proces diagnostyczny, leczniczy, inne jest również rokowanie. Nadczynność tarczycy jest dysfunkcją tyczącą się innych hormonów niż zespół PCOS. Jednak badania naukowców wskazują, iż wśród kobiet chorujących na policystyczne jajniki częściej spotyka się kobiety chore na tarczycę niż w populacji ogólnej. Ponadto niektórzy autorzy prac naukowych sugerują, iż dysfunkcje tarczycy mogą modulować przebieg choroby w przypadku zespołu wielotorbielowatych jajników.
Niedoczynność tarczycy
Wyróżnia się trzy typy niedoczynności tarczycy. Pierwszy z nich to pierwotna postać zaburzenia. Znaczy to, iż patologią dotknięty jest sam gruczoł. Niedoczynność wtórna rozpoznawana jest wtedy, gdy defekt dotyka wyższych pięter układu endokrynnego, które sterują czynnością tarczycy. Mowa tu o przysadce, produkuje ona hormon TSH – stymulujący tarczycę. Innym typem niedoczynności tarczycy jest dysfunkcja o charakterze trzeciorzędowym. Wtedy patologia dotyka podwzgórza, czyli nadrzędnego ośrodka, który poprzez hormon TRH wpływa na funkcjonowanie przysadki, a ona przecież poprzez TSH steruje pracą tarczycy.
Objawy niedoczynności tarczycy:
- zmniejszenie tempa metabolizmu,
- uczucie zmęczenia, braku sił,
- stany depresyjne,
- zaparcia,
- łamliwe włosy,
- obrzęk podskórny (na twarzy – „nalana” twarz),
- objaw brudnych kolan i łokci (nadmierne rogowacenie skóry, szczególnie w ww. regionach),
- skóra sucha i blada,
- zmniejszona tolerancja chłodu,
- spowolnienie akcji serca,
- zaburzenia miesiączkowania, stany zmniejszonej płodności, trudności w zachodzeniu w ciążę.
U kobiet dorosłych stany niedoczynności tarczycy mogą prowadzić do cykli bezowulacyjnych. Jeśli jednak dotyczą dzieci, mogą być przyczyną niedorozwoju cech płciowych. Natomiast u już dojrzewających dziewczynek prowadzą do opóźnienia rozwoju płciowego a czasami do pierwotnego braku miesiączki.
Zespół policystycznych jajników
W celu postawienia diagnozy i ułatwieniu oceny patologicznych symptomów wprowadzono tzw. kryteria z Rotterdamu. Spełnienie 2 z 3 z nich stanowi przesłankę do rozpoznania zespołu PCOS
- zaburzenia owulacji (jej brak lub rzadkie występowanie),
- cechy androgenizacji ustroju (kliniczne lub biochemiczne),
- obraz obwodowo zlokalizowanych torbieli w ultrasonografii ginekologicznej.
Objawy zespołu policystycznych jajników to:
- zaburzenia miesiączkowania (najczęściej: oligomenorrhea – rzadkie miesiączkowanie, amenorrhea – brak miesiączek)
- niepłodność, trudności w zachodzeniu w ciążę i potem jej utrzymaniu
- zwiększone stężenia hormonów androgennych (typu męskiego). Szczegółowa charakterystykę zmian hormonalnych: wzrost stężenia wolnego testosteronu, DHEA (siarczan dehydroepiandrosteronu), spadek stężenia SHBG (białka wiążącego hormony płciowe)
- androgenizacja organizmu wywołuje nasilony trądzik, pojawienia się włosów w niechcianych miejscach (kończyny, plecy, brzuch, klatka piersiowa), hirsutyzm (nadmierne owłosienie – też na twarzy). Skrajnym postaciami androgenizacji są zmiany wyglądu i powiększenie łechtaczki, zmiana barwy głosu czy sylwetki ciała na bardziej męskie.
Ponadto u kobiet z zepołem policystycznych jajników częściej rozpoznaje się zespół metaboliczny. Z zespołem PCOS związana jest insulinooporność, zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy, pogorszenie profile lipidowego. U pacjentek dotkniętych tą chorobą stwierdza się wyższe stężenia insuliny w organizmie oraz skłonność do tycia. Wiele chorych jest otyłych lub z nadwagą.
U niektórych kobiet z PCOS rozpoznawana jest hiperprolaktynemia. Zwiększone stężenie prolaktyny samo w sobie jest kolejną przyczyną zaburzeń miesiączkowania występujących w tej grupie pacjentek.
Co łączy zespół policystycznych jajników i niedoczynność tarczycy?
Wystarczy zauważyć, iż w obu tych chorobach część objawów jest do siebie zbliżona. W obu przypadkach ma miejsce niekorzystna zmiana profilu lipidowego (stężeń różnych frakcji cholesterolu, trójglicerydów). Ponadto u pacjentek występują zaburzania owulacji i trudności w zachodzeniu w ciążę. Negatywny wpływ na zdolności reprodukcyjne pacjentek jest w obu jednostkach chorobowych oczywisty.
Wielu naukowców i lekarzy zauważyło ostatnimi czasy zbieżność występowania u pacjentek zespołu policystycznych jajników i niedoczynności tarczycy. Przeprowadzone badania potwierdziły, iż kobiety cierpiące na PCOS mają skłonności do chorowania na niedoczynność tarczycy. Niektórzy uważają, że dysfunkcja tarczycy może wywoływać objawy policystycznych jajników u predysponowanych pacjentek, lub zaostrzać przebieg wcześniej rozpoznanego zespołu.
Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, iż w stanach patologicznie zmniejszonej aktywności tarczycy dochodzi do spadku stężenia białka, które wiąże hormony płciowe oraz wzrostu konwersji adrostendionu do testosteronu. Efektem są zmiany hormonalne, które są charakterystyczne dla zespołu PCOS. Można się pokusić o stwierdzenie, że lepsza kontrola niedoczynności tarczycy i suplementacja hormonów, tym lepsze wyniki leczenia PCOS i niepłodności.
