Gruczolak przytarczyc – przyczyny, objawy, leczenie

Gruczolak przytarczyc a pierwotna nadczynność przytarczyc

Pierwotna nadczynność przytarczyc to stan, w którym przytarczyce wydzielają zbyt dużo parathormonu, który reguluje stężenie wapnia we krwi. Skutkiem tego powstaje hiperkalcemia (we krwi jest zbyt duże stężenie wapnia).

Pojedynczy gruczolak przytarczycy jest najczęstszą przyczyną pierwotnej nadczynności przytarczyc, bo powoduje ją aż w 85% przypadków. Gruczolak miejscowo wydziela nadmiar wspomnianego parathormonu, skutkiem są zaburzenia hormonalne i elektrolitowe.

Około 15% przypadków stanowią mnogie gruczolaki lub przerost przytarczyc. Rzadko przyczyną pierwotnej nadczynności przytarczyc są zespoły uwarunkowane genetycznie. Około 1% przypadków stanowi rak przytarczyc.

Objawy nadczynności przytarczyc

Kobiety chorują częściej niż mężczyźni a szczyt zachorowań występuje w szóstej dekadzie życia. Nadczynność przytarczyc rozwija się stopniowo przez wiele lat. Często wykrywana jest przypadkowo zanim jeszcze zaobserwuje się pierwsze objawy. Większość z nich wynika bezpośrednio ze zwiększenia stężenia wapnia we krwi.

Objawy są niecharakterystyczne. Może wystąpić uczucie osłabienia, gorączka. Czasem obserwuje się depresję. Charakterystyczne są objawy kostno-stawowe: ubytek masy kostnej powoduje osteopenię i osteoporozę. Występują bóle stawów, bóle kręgosłupa, złamania patologiczne szczególnie żeber, trudności w poruszaniu się. Charakterystycznym objawem może być nadziąślak: miejscowy guzek dziąsła.

Zwiększenie stężenia wapnia powoduje nie tylko zmiany w kościach. Charakterystyczne są zaburzenia czynności nerek (przede wszystkim wielomocz i kamica nerkowa), przewodu pokarmowego (brak apetytu, nudności, zaparcia, zapalenie trzustki, kamica żółciowa, choroba wrzodowa), sercowo-naczyniowe (nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca). Mogą wystąpić bóle głowy, depresja, senność, zaburzenia orientacji, odwodnienie oraz osłabienie siły mięśniowej.

Szczególnie niebezpieczny jest tak zwany przełom hiperkalcemiczny, który charakteryzuje się odwodnieniem, zaburzeniami świadomości ze śpiączką włącznie, zaburzeniami rytmu serca, bólami brzucha, nudnościami i wymiotami.

Gruczolak przytarczyc – badania

W diagnostyce gruczolaka przytarczyc mają znaczenie zarówno badania laboratoryjne mówiące o nadczynności przytarczyc, zaburzeniach jonowych czy w zaawansowanych stadiach choroby zaburzeniach czynności nerek ale również badania obrazowe – USG (również z oceną tarczycy), scyntygrafia i czasami tomografia komputerowa.

Często wykonuje się również densytometrię i badania rentgenowskie w celu oceny stanu kości.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Leczenie farmakologiczne gruczolaka przytarczyc

Leczenie farmakologiczne ma na celu przede wszystkim zapobieganie niekorzystnym następstwom nadczynności przytarczyc. Lekiem z wyboru jest cinakalcet. Lek ten hamuje wydzielanie parathormonu. Niestety nie u wszystkich pacjentów takie postępowanie jest wystarczające.

W leczeniu stosuje się również takie leki jak bisfosfoniany, preparaty witaminy D₃ oraz wapnia. Czasami w ciężkich przypadkach potrzebna jest hemodializa.

Leczenie operacyjne gruczolaka przytarczyc

W przypadku pojedynczego gruczolaka przytarczyc, leczeniem z wyboru jest usunięcie przytarczycy z niewielkiego cięcia na szyi. Bardzo ważna jest tu prawidłowa lokalizacja przytarczycy w badaniach przedoperacyjnych. Nie zawsze jest ona możliwa, wówczas wykonuje się eksplorację i ocenę wszystkich przytarczyc tak jak w ich przeroście czy na przykład we wtórnej nadczynności przytarczyc.

Możliwe jest również małoinwazyjne usunięcie przytarczycy z asystą wideoskopii (MIVAP) – cięcie jest wtedy mniejsze a chirurg ogląda przytarczycę z pomocą kamery. W wielu krajach wykonuje się również całkowicie endoskopowe zabiegi z różnych dostępów – na szyi, spod dołu pachowego czy z okolicy brodawki sutkowej. Mimo, że operacje takie pozwalają z reguły na ukrycie blizny pooperacyjnej w mniej widocznych niż szyja miejscach nie są to operacje małoinwazyjne, wiążą się one bowiem ze znacznym urazem tkanek i dużym bólem pooperacyjnym.

Możliwe powikłania pooperacyjne obejmują hipokalcemię i niedoczynność przytarczyc (zazwyczaj przemijającą), krwawienie czy uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego, który przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie przytarczyc.

Wypowiedź endokrynologa na temat nowotworów przytarczyc