Rozwój raka jelita grubego
Jelito grube to odcinek przewodu pokarmowego, w którym zachodzi końcowy proces formowania kału, czemu towarzyszy ostateczny etap wchłaniania z resztek pokarmowych wody, elektrolitów i soli mineralnych. W tym fragmencie jelita zachodzi także, dzięki obecności bakterii symbiotycznych, produkcja witaminy K oraz niektórych witamin z grupy B. Jelito grube dzieli się na następujące części: jelito ślepe (zwane kątnicą), okrężnicę oraz jelito proste (zwane odbytnicą).
Nabłonek tworzący ścianę jelita grubego niekiedy ulega niekorzystnym przemianom. Dochodzi wówczas do rozwoju polipów, czyli łagodnych gruczolaków. To właśnie one, narastając miejscowo w postaci guzków lub uwypukleń, ulegają przekształceniu w nowotwór. Rak jelita grubego najczęściej dotyczy okrężnicy i odbytnicy. Następnie, poprzez sieć naczyń krwionośnych i chłonnych, nowotwór rozprzestrzenia się do innych narządów – wątroby, płuc, nadnerczy, kości, jajników, mózgu. Taka przemiana gruczolaka w nowotwór jest okresem długotrwałym – trwa zwykle kilka lat. Niestety, jest najczęściej etapem bezobjawowym, co ma bezpośredni wpływ na rozwój choroby oraz dobór metody leczenia.
Zachorowalność na raka jelita grubego
Najnowsze dane statystyczne są niepokojące. Dynamika wzrostu liczby zachorowań na raka jelita grubego w Polsce jest w ostatnim czasie największa w całej Europie. Rocznie ponad 15,5 tys. osób ma stawianą właśnie taką diagnozę. Rak jelita grubego jest drugim najczęściej występującym po raku piersi (u kobiet) i raku płuc (u mężczyzn).
Niestety, także dane dotyczące umieralności z powodu schorzeń nowotworowych w Polsce pokazują, że rak jelita grubego jest, częściej niż w krajach Europy Zachodniej i Północnej, przyczyną zgonów (zwłaszcza u mężczyzn). Na świecie u około 1,2 mln osób wykrywa się corocznie nowotwór jelita grubego, z czego aż 60% przypadków jest diagnozowanych w krajach wysoko rozwiniętych. Na terenie krajów Unii Europejskiej na ten typ nowotworu zapada około 500 tys. pacjentów na rok.
Diagnostyka raka jelita grubego
Czas w rozwoju raka jelita grubego odgrywa kluczową rolę. Proces przemiany łagodnego gruczolaka (polipa) w zmianę nowotworową jest długoletni. Przebiega bez zauważalnych, w pełni widocznych objawów. Naszą czujność powinny wzmóc:
- krwawienie z odbytu, świeża krew w kale (pozytywny wynik testu na krew utajoną),
- nagła zmiana rytmu wypróżnień bez zmiany w diecie, utrzymująca się dłużej niż 6 tygodni (np. biegunki występujące naprzemiennie z zaparciami),
- częste zaparcia,
- dolegliwości bólowe w dolnej okolicy brzucha,
- uczucie niepełnego wypróżnienia tuż po oddaniu kału,
- trudności w przełykaniu pokarmu (w przypadku niedrożności jelit),
- nudności, wymioty,
- anemia, zmęczenie, zauważalny nieuzasadniony spadek masy ciała.
Wcześnie postawiona diagnoza raka jelita grubego to szansa na szybkie rozpoczęcie leczenia i skuteczniejszą terapię. W przypadku raka jelita grubego nie do przecenienia jest wykonywanie badania kolonoskopowego, które (wykonane odpowiednio wcześnie) aż o 60–90% zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy jelita grubego. Pozwala ono bowiem na wykrycie łagodnych zmian, czyli polipów, a ich usunięcie we wczesnym stadium zapobiega rozwojowi choroby i znacznie zwiększa szansę powrotu do zdrowia.
Przyczyny raka jelita grubego
Osoby cierpiące na polipowatość, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy chorobę Leśniowskiego-Crohna to chorzy należący do grupy wysokiego ryzyka rozwoju raka jelita grubego. Obciążenie genetyczne w wywiadzie, czyli stwierdzony nowotwór jelita grubego wśród najbliższych członków rodziny również zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju tego schorzenia.
Rak jelita grubego a dieta
Istnieje kilka czynników ryzyka o udokumentowanym wpływie na rozwój nowotworu w obrębie jelita grubego. Na niektóre, jak choćby na wiek, nie mamy wpływu. Częstość występowania schorzeń jelita grubego o podłożu nowotworowym wzrasta po ukończeniu 50 roku życia. Część czynników ryzyka pozostaje jednak pod naszą kontrolą. Warto zatem zwrócić uwagę na kilka z nich.
- Dieta obfitująca w białko zwierzęce (np. wędliny, mięso) i tłuszcze – udowodniono, że spożywanie ich w dużych ilościach, przy małej podaży warzyw i owoców znacznie zwiększa ryzyko powstania raka jelita grubego. W krajach rozwiniętych, gdzie dominuje dieta bogata w produkty pochodzenia zwierzęcego, liczba zachorowań na raka jelita grubego jest zdecydowanie większa niż w społeczeństwach uboższych.
- Wyższa podaż błonnika w diecie – błonnik pozwala na regulację rytmu wypróżnień poprzez przyśpieszenie ruchów perystaltycznych jelit oraz pasażu treści przez układ pokarmowy, zapobiega zaleganiu mas kałowych w jelitach (chronicznym zaparciom). Wpływa także na rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit. Jest to składnik pożywienia, który nie ulega procesowi trawienia i wchłaniania w organizmie, lecz jego niska zawartość w diecie odbija się niekorzystnie na pracy układu pokarmowego.
- Dieta bogata w mikro- i makroelementy, w tym np. magnez, witaminę D czy wapń. Najnowsze badania naukowe wskazują, że dodatkowa suplementacja 100 mg magnezu może zredukować szansę rozwoju raka jelita grubego o około 12%. Także witamina D oraz wapń postrzegane są jako redukujące prawdopodobieństwo wystąpienia raka jelita grubego.
- Rzucenie palenie papierosów. U palaczy ryzyko rozwoju raka jelita grubego istotnie wzrasta – o około 30% u mężczyzn i o około 40% u kobiet w stosunku do osób, które nigdy nie paliły.
- Regularna aktywność fizyczna. Siedzący tryb życia w połączeniu z niezbilansowaną dietą prowadzą do wielu zaburzeń organizmu m.in. otyłości, nadwagi.
