Zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka

Czym jest zapalenie wyrostka robaczkowego?

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych ostrych dolegliwości w obrębie jamy brzusznej. Może się zdarzyć we wszystkich grupach wiekowych, ale głównie dotyczy dzieci powyżej 4 roku życia, ze szczytem zapadalności około 10 roku życia. Zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka najczęściej przebiega typowo – już na podstawie wywiadu i badania chorego można trafnie postawić diagnozę, która pomoże w podjęciu odpowiedniego działania. Opóźnienie w podjęciu interwencji może przyczynić się do groźnych powikłań.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – czym jest wyrostek?

Wyrostek robaczkowy to podłużne uwypuklenie jelita grubego, długości około 6–10 cm, wyrastające z jego początkowej części zwanej kątnicą. Zazwyczaj zwisa swobodnie w obrębie prawego dołu biodrowego, jednak u części dzieci wyrostek może być położony nietypowo. Atypowa lokalizacja skutkuje odmiennymi dolegliwościami w przypadku jego zapalenia. Ściana wyrostka robaczkowego wysłana jest licznymi grudkami chłonnymi, które pełnią rolę filtra bakteryjnego. W jego świetle znajdują się resztki pokarmowe oraz śluz. Wyrostek robaczkowy nie jest narządem niezbędnym do życia. Ma postać szczątkową i jest pozostałością po naszych roślinożernych przodkach.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny

Do głównych i najczęstszych przyczyn zapalenia wyrostka robaczkowego u dziecka zaliczamy:

• zamknięcie jego światła przez kamień kałowy,
• obecność pasożytów,
• ucisk,
• infekcję bakteryjną.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy

Typowy przebieg zapalenia wyrostka robaczkowego u dziecka zaczyna się od nieregularnych, ale intensywnych ataków bólu w nadbrzuszu (okolica ponad pępkiem dziecka) oraz w okolicy pępka. Z upływem czasu dolegliwości bólowe przemieszczają się w okolice prawego dołu biodrowego (poniżej i na prawo od pierwotnej lokalizacji). Charakterystyczne dla zapalenia wyrostka robaczkowego u dziecka jest to, że ból ma charakter kolkowy – jest kłujący, skurczowy, po chwili rozkurcza się i daje chwilę ulgi. Ból stopniowo narasta, nasila się podczas ruchów i kaszlu, dlatego dziecko zazwyczaj układa się nieruchomo w jednej, dogodnej pozycji z podkurczonymi nogami. Kolejno do objawów bólowych na ogół dołączają się:

• brak łaknienia,
• nudności,
• wymioty,
• narastająca gorączka (do 38°C),
• zaburzenia oddawania stolca i moczu.

Dlatego, jeśli pojawią się powyższe objawy, z tendencją do narastania w czasie, należy podejrzewać zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka i niezwłocznie udać się do lekarza.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnoza

W badaniu lekarskim stwierdza się zazwyczaj bolesność uciskową w okolicy prawego dołu biodrowego oraz tzw. obronę mięśniową, czyli odruchowe napinanie się mięśni brzucha podczas uciskania powłok jamy brzusznej nad zapalnie zmienionym wyrostkiem. Pomocnicze przy rozpoznaniu zapalenia wyrostka u dziecka są: nasilenie się bólu przy podniesieniu prawej nogi dziecka do pionu oraz nasilenie się bólu w prawym dole biodrowym przy ucisku okolicy lewego dołu biodrowego. W badaniach laboratoryjnych, które zleci lekarz, dowodem na obecność ostrego stanu zapalnego będzie leukocytoza, czyli zwiększenie liczby białych krwinek powyżej normy, wzrost OB i CRP, czyli parametrów stanu zapalnego.

Badaniami dodatkowymi, którymi może posłużyć się lekarz, by potwierdzić rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego u dziecka są badania obrazowe. Pierwszym z nich jest przeglądowe zdjęcie radiologiczne jamy brzusznej, które ma na celu jedynie wykluczenie innych ostrych chorób w obrębie jamy brzusznej. Drugim badaniem jest USG, czyli ultrasonograficzne badanie jamy brzusznej.

Niestety rozróżnienie zdrowego od zapalnie zmienionego wyrostka robaczkowego wymaga ogromnego doświadczenia ultrasonografisty, dlatego jest to badanie rzadko wykorzystywane w praktyce. Jeśli po badaniu lekarz podejrzewa, że u dziecka rozwija się zapalenie wyrostka robaczkowego, to natychmiast kieruje je do szpitala na oddział chirurgiczny.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka wymaga szybkiej interwencji. Opóźnienie w działaniu może przyczynić się do groźnych powikłań. Trafna diagnoza i szybkie działanie są bardzo ważne. Nieleczone zapalenie wyrostka prowadzi do perforacji (przedziurawienia wyrostka), która objawia się dużym nasileniem bólów brzucha. Spowodowane jest to przejściem stanu zapalnego na otrzewną, czyli błonę surowicza, która wyściela ściany jamy brzusznej i miednicy oraz pokrywa położone w tych jamach narządy. Powstaje rozlane zapalenie otrzewnej, które jest bardzo ciężką i poważną chorobą. Nieleczona, pozostawiona bez interwencji może prowadzić nawet do śmierci dziecka.

Objawy zapalenia nietypowo położonego wyrostka

Należy pamiętać o tym, że nietypowo położone wyrostki robaczkowe mogą powodować nietypowe objawy zapalenia. Przykładowo zapalenie wyrostka robaczkowego usytuowanego zakątniczo (schowanego za kątnicą) może dawać słabiej wyrażone dolegliwości bólowe po uciśnięciu powłok jamy brzusznej. Wyrostek zlokalizowany w okolicy pęcherza moczowego może dawać objawy ze strony układ moczowego, takie jak częste oddawanie przez dziecko małych porcji moczu, bolesne parcie na mocz, nieprawidłowy wynik badania moczu – obecność leukocytów i erytrocytów.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – leczenie

W szpitalu przeprowadzona zostaje operacja wycięcia wyrostka robaczkowego – fachowo zwana appendektomią. Wykonuje się ją poprzez zrobienie kilkunastocentymetrowego nacięcia powłok brzusznych dziecka w celu uwidocznienia zapalnie zmienionego wyrostka.

Obecnie coraz częściej przeprowadza się appendektomią laparoskopową. Jest to metoda, w której chirurg wykonuje 3 niewielkie nacięcia w powłokach jamy brzusznej, które służą do wprowadzenia narzędzi – końcówek laparoskopu do jamy brzusznej. Jedna z tych końcówek jest wyposażona w kamerę, która pozwala uwidocznić na monitorze na sali operacyjnej obraz pola operacyjnego w obrębie jamy brzusznej. Dzięki temu chirurg manipuluje końcówkami laparoskopu zaopatrzonymi w narzędzia chirurgiczne, za pomocą których wycinany jest wyrostek. Zaletami operacji laparoskopowej jest krótszy czas zdrowienia dziecka, czyli szybszy powrót do pełnej aktywności życiowej.

Jedynym wyjątkiem, w którym odstępuje się od szybkiej interwencji operacyjnej jest naciek okołowyrostkowy (tzw. ograniczone zapalenie otrzewnej, wyczuwalne jako bolesny guz w prawym dole biodrowym), ponieważ istnieje wówczas zbyt duże ryzyko rozszerzenia się zakażenia w jamie brzusznej w czasie operacji. W przypadku nacieku okołowyrostkowego postępowanie jest wyczekujące. Podawane są antybiotyki, ewentualnie wykonuje się drenaż przezskórny pod kontrolą USG. Operacja ewentualnego wycięcia wyrostka robaczkowego po przebytym nacieku okołowyrostkowym zostaje przeprowadzona (przy utrzymujących się dolegliwościach) kilka miesięcy później lub – w przypadku całkowitego "rozejścia się" nacieku – chirurdzy odstępują od zabiegu.