Czym jest wirus opryszczki?
Wyróżnia się dwa typy wirusa opryszczki zwykłej: opryszczkę wargową i opryszczkę narządów płciowych. Jedynym gospodarzem tego wirusa jest człowiek, a dzieci najczęściej zarażają się od matki (zakażenie okołoporodowe) lub przez kontakt bezpośredni.
Większość zakażeń zarówno pierwotnych jak i wtórnych przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo – pojawiają się pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym na rumieniowym podłożu.
Zarówno wirus opryszczki pospolitej, jak i pozostałe wirusy z tej rodziny po zakażeniu pierwotnym mają zdolność przetrwania w komórkach nabłonka i przechodzą w zakażenie latentne – czyli są w organizmie, ale nie wywołują choroby.
Dlaczego u dzieci pojawia się wirus opryszczki?
Opryszczka u dzieci jest chorobą zakaźną, wywołaną przez wirusa opryszczki (Herpes simplex virus – HSV). Wyróżnia się dwa typy tego wirusa: HSV-1 i HSV-2.
HSV-1 wywołuje objawy głównie na błonie śluzowej jamy ustnej i spojówek. Do zakażenia nim dochodzi drogą kropelkową (kichanie) i kontaktową (dotykanie zmian skórnych). Do zakażenia pierwotnego, czyli po raz pierwszy raz w życiu, dochodzi najczęściej we wczesnym dzieciństwie. Możliwe jest także zakażenie okołoporodowe (zakażenia wrodzone).
Dzieci mogą zarazić się opryszczką przez:
- pocałunek,
- korzystając z tych samych sztućców co osoba chora,
- używając wspólnych ręczników,
- używając tej samej pościeli,
- korzystając ze wspólnych środków higieny osobistej co osoba chora.
Występowanie opryszczki u dzieci jest bardzo powszechne. Wiele dzieci ulega infekcji wirusem HSV-1 w okresie przedszkolnym. Często wirus migruje od rodziców. Większość dzieci zaraża się opryszczką jedząc lub pijąc z tych samych naczyń i posługując się tymi samymi sztućcami, co osoba zakażona wirusem lub w wyniku pocałowania przez zainfekowaną osobę dorosłą.
Typ wirusa HSV-2 wywołuje zakażenie w obrębie narządów płciowych, przekazywany jest najczęściej na drodze kontaktów seksualnych. Zakażają się nastolatki oraz osoby dorosłe.
Po zakażeniu pierwotnym wirusy pozostają w organizmie dziecka i mogą się okresowo uaktywniać, zwykle ma to związek z obniżoną odpornością organizmu, infekcją, przemęczeniem, a także stresem 1,2.
Objawy zakażenia opryszczką u dzieci
Okres wylęgania w zakażeniu opryszczką wynosi zwykle 2-20 dni 3. Namnażanie się wirusa następuje w miejscu wniknięcia, czyli w nabłonku jamy ustnej lub narządów płciowych. Następnie dochodzi do miejscowej reakcji zapalnej i pojawiają się zmiany skórne – niewielkie pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym na rumieniowym podłożu. Potem pęcherzyki przysychają, tworząc strupki. Pęcherzyki pojawiają się rzutami.
Proces gojenia pęcherzyków trwa 7-10 dni i nie pozostawia blizn. To, ile trwa opryszczka, zależy także od tego, jak funkcjonuje układ odpornościowy dziecka.
Pęcherzyki mogą lokalizować się w:
- obrębie jamy ustnej (np. na błonie śluzowej policzków),
- na błonach śluzowych jamy ustnej,
- w nosie,
- na tułowiu,
- w okolicy narządów płciowych.
Wywołują świąd skóry, a czasem także ból. Lokalizacja w jamie ustnej może utrudniać połykanie, a w nosie oddychanie.
Czasem pojawianiu się zmian skórnych towarzyszą objawy ogólne:
- złe samopoczucie,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- brak apetytu,
- ból,
- stan podgorączkowy.
Pomocne mogą być wtedy leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Zwykle zakażenia są skąpoobjawowe lub nawet bezobjawowe, jednak u małych dzieci i osób z obniżoną odpornością (także osób dorosłych) mogą być bardzo groźne – może wystąpić zapalenie opon mózgowo rdzeniowych czy opryszczkowe zapalenie mózgu, gdzie szybkie i skuteczne leczenie jest niezmiernie istotne, gdyż brak rozpoznania i leczenia może prowadzić nawet do zgonu.
Zdarza się także nawracająca opryszczka – co kilka miesięcy mogą pojawiać się takie zmiany skórne, które będą wymagały leczenia, a dawkowanie ustali lekarz. Nawracająca opryszczka u dzieci może być także wskazaniem do konsultacji specjalisty immunologa celem oceny, czy układ odpornościowy u dziecka zachowuje się prawidłowo.
Leczenie opryszczki u dzieci
Opryszczka u dzieci, jeśli jest niewielka, będzie wymagała jedynie leczenia miejscowego kremem z acyklowirem. Im bardziej nasilone objawy opryszczki, tym więcej wskazań do leczenia doustnego. Leczenie może być dłuższe i bardziej intensywne u dzieci z obniżoną odpornością lub atopowym zapaleniem skóry.
Lekiem z wyboru jest acyklowir, dostępny bez recepty w aptece w postaci kremów i tabletek o niewielkiej dawce, natomiast na receptę w dawce wyższej. Zazwyczaj u starszych dzieci stosowana dawka to 200 mg 5 razy dziennie przez 5-7 dni. U młodszych dzieci należy podać syrop, a dawkę uzależnić od masy ciała.
Jeśli rodzice podejrzewają, że u ich dzieci doszło do zakażenia i występują zmiany skórne mogące być opryszczką, warto wybrać się do lekarza, który potwierdzi diagnozę
Diagnostyka opryszczki u dzieci
Opryszczka u dzieci najczęściej rozpoznawana jest przez lekarza na podstawie badania skóry i zebrania szczegółowego wywiadu, bez wykonywania badań dodatkowych z krwi. Jeśli lekarz podejrzewa jednak zakażenie wrodzone lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zwykle celem potwierdzenia zakażenia wykonywane są badania serologiczne dla wykrycia swoistych przeciwciał w surowicy krwi.
Wirus ma predyspozycję do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i narządu wzroku, zatem noworodki i dzieci przed rokiem życia powinny być ocenione przez okulistę oraz neurologa.
Domowe sposoby na opryszczkę
W przypadku podejrzenia opryszczki u dzieci, jeśli objawy są niewielkie, można zakupić w aptece bez recepty maść z acyklowirem, dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu, właściwą higienę jamy ustnej oraz ograniczyć kontakt dziecka z innymi osobami.
Nie wolno podawać aspiryny samemu, wyciskać czy nakłuwać pęcherzyków. Rozdrapanie pęcherzyków, zwłaszcza w jamie ustnej i w nosie, może prowadzić do nadkażenia bakteryjnego i konieczności zastosowania antybiotyku.
Profilaktyka opryszczki
Aby uniknąć zakażenia wirusem opryszczki, należy unikać kontaktów (w tym seksualnych) z osobą zakażoną, pomocne jest częste mycia rąk, zakładanie masek ochronnych, a w przypadku nastolatków – stosowanie antykoncepcji podczas kontaktów seksualnych.
Takie zalecenia dotyczą także kobiet w ciąży – nie tylko po to, aby same się nie zaraziły, ale też po to, aby ich dziecko nie uległo zakażeniu wrodzonemu. Należy dbać także o prawidłowy wygląd skóry – uszkodzona skóra to wrota zakażenia dla każdego wirusa, w tym wirusa opryszczki. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu, unikanie stresu, infekcji – gdyż wtedy najczęściej dochodzi do reaktywacji zakażenia.
