Zajady – przyczyny, objawy i domowe sposoby na zajady na ustach

Czym są zajady i jakie są przyczyny?

Zapalenie kącików ust (zajady) to patologiczne wykwity, lokalizujące się w obrębie śluzówek jamy ustnej. Najczęściej zmiany pojawiają się na śluzówce ust, polegają one na tworzeniu pęknięć śluzówki w kątach ust. Pęknięciom bardzo często towarzyszą nadżerki, również w kącikach ust.

Zajady często mogą występować jednoczasowo po obu stronach twarzy. Niewdrożenie leczenia skutkuje długotrwałym przebiegiem zmian na śluzówkach.

Istnieje kilka przyczyn zajadów na ustach. Poniżej zostały opisane najważniejsze z nich.

• Zakażenie drożdżakowe, infekcja bakteryjna – kąciki ust jako miejsce o wysokiej wilgotności i jednocześnie częstym drażnieniu mechanicznym stanowią podatne miejsce do rozwoju zakażenia drożdżakowego (drożdżaki to saprofityczna flora, występująca na powierzchni skóry oraz błon śluzowych). Rozwój zajadów występuje pod wpływem czynników zewnątrz- bądź wewnątrzustrojowych. Infekcje bakteryjne (paciorkowcowe, gronkowcowe) również mogą być przyczyną pojawienia się zajadów, czynnikiem usposabiającym jest tutaj spadek odporności organizmu w czasie trwania infekcji.
• Niedobór witamin z kompleksu witaminy B, głównie witaminy B₂ (ryboflawiny) – dzienne zapotrzebowanie na witaminę B₂ wynosi około 1,5 mg, niedostarczenie organizmowi tej ilości skutkuje nieprzyjemnymi dolegliwościami, takimi jak opóźnienie wzrostu, wypadanie włosów, nadmierne zmęczenie, problemy z koncentracją, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, pleśniawki, zajady jamy ustnej, łatwe męczenie się oczu.
• Drażnienie powierzchni śluzówek przez protezy – źle dobrana proteza stomatologiczna może powodować mikrourazy, które z kolei przyczyniają się do powstawania zajadów w kącikach ust.
• Zmiany wtórne u chorych na cukrzycę.
• Alergia kontaktowa, szczególnie często alergia na nikiel – z uwagi na obecność tego związku w niektórych sztućcach oraz naczyniach może on powodować powstawanie zajadów w miejscu kontaktu z błonami śluzowymi, w szczególności w kącikach ust.
• Choroby przebiegające ze znacznym niedoborem odporności, chodzi tutaj głównie o AIDS. U osób z wrodzonymi niedoborami odporności również często mogą pojawiać się zajady ust. Osoby będące w trakcie leczenia immunosupresyjnego lub kortykosteroidami są także narażone na częstsze pojawianie się kandydozy kątów ust.

Wśród innych przyczyn powstawania bolesnych nadżerek w kącikach ust wymienia się: otyłość, antybiotykoterapię o szerokim spektrum działania, skutki uboczne podczas farmakoterapii trądziku przy użyciu izotreoniny. Niekiedy mamy też do czynienia z zajadami w ciąży.

Zajady na ustach – objawy

Początkowe objawy zajadów mogą być mylone z rozwojem opryszczki wargowej. Pierwszym symptomem, który zazwyczaj zgłaszają pacjenci, jest nieprzyjemne uczucie pieczenia i mrowienia w kącikach ust (objawy te są analogiczne do występujących w opryszczce wargowej i są częstym powodem mylenia tych dwóch stanów chorobowych).

Jak rozpoznać, czy to zajad na ustach? Pacjent może zauważyć, że:

• pojawia się nadmierne zaczerwienienie kącików ust,
• śluzówka w miejscach nadmiernego zaczerwienienia pęka, tworząc linijne pęknięcia,
• na obszarze popękanej śluzówki często rozwijają się niewielkie nadżerki w kącikach ust.

Nieleczone nadżerki charakteryzują się długotrwałym przebiegiem i mogą pozostawiać po wygojeniu niewielkie blizny.

Zajad a opryszczka – jak rozpoznać?

Jak wspominano, zajady bywają mylnie identyfikowane jako opryszczka wargowa. Istnieje jednak kilka cech opryszczki wargowej, które pozwalają na różnicowanie z zajadami.

• Charakterystyczne dla opryszczki są grupki drobnych pęcherzyków umiejscowionych na granicy błon śluzowych jamy ustnej, a zmiany mogą się rozprzestrzeniać.
• Pęcherzyki w opryszczce wykazują skłonność do tworzenia małych skupisk, następnie wypełniają się treścią surowiczą i ropną, mając przy tym skłonność do pękania.
• W opryszczce wargowej obecny jest świąd chorobowo zajętej skóry, przebieg jest szybki (około 6–10 dni od objawów prodromalnych do pełnego zniknięcia zmian).
• Warto zaznaczyć, że przyczyną opryszczki jest zakażenie wirusem Herpes simplex, jednak często pojawia się ona w stanach analogicznych do zajadów (szczególnie w stanach obniżonej odporności oraz niedoborowych organizmu).

Zajady u dzieci – co robić?

Małe dzieci poznają otaczający je świat metodami organoleptycznymi, co objawia się wkładaniem do ust różnych przedmiotów. Z uwagi na tę skłonność, często wywołują w ten sposób podrażnienia skóry jamy ustnej oraz miejscowe stany zapalne śluzówek. W ten sposób zwiększa się ryzyko wystąpienia zajadów i pękających kącików ust.

Stosowanie smoczków może sprzyjać tworzeniu się zajadów – z uwagi na powstawanie podrażnień i odczynu zapalnego.

Zajady występujące przez długi czas i nawracające powinny skłonić rodziców do wizyty u pediatry. Będzie miała ona na celu identyfikację przyczyny nadżerek u dziecka oraz ewentualne wykluczenie stanów niedoborowych bądź chorób manifestujących się zmianami w obrębie śluzówek jamy ustnej.

Domowe sposoby na zajady

Leczenie zajadów powinno być wdrożone możliwe jak najszybciej od momentu wystąpienia pierwszych objawów. Dostępnych jest wiele opcji terapii, które obejmują zarówno gotowe kremy na zajady (zawierające wyciąg z Onopordum acanthium, wyciąg z wąkrotki azjatyckiej, wyciąg z kasztanowca, panthenol), które działają regenerująco, nawilżająco i odżywczo, jak i domowe sposoby leczenia.

Domowe leczenie zajadów powinno być ukierunkowane względem podstawowej przyczyny je wywołującej. Najczęstszymi przyczynami zmian są stany niedoborowe witaminy B₂ oraz zakażenie drożdżakowe skóry.

W sytuacji niedoboru witaminy B₂ najlepiej wprowadzić suplementację preparatami doustnymi oraz modyfikację diety. Zakażenie drożdżakowe możemy leczyć, stosując miejscowo na skórę maść na zajady z klotrimazolem.

Na zajady na ustach można stosować również: miód, czosnek, aloes czy olejek z drzewa herbacianego. Ranki w kącikach ust można też smarować zwykłą pastą do zębów. Na zajady działa zawarty w niej cynk, który przyspieszy proces gojenia.