Ropień – przyczyny, objawy, leczenie

Ropień – jakie są przyczyny ropnia na skórze?

U podłoża powstawania ropnia leży zakażenie bakteryjne. O tym jaka bakteria (jaki gatunek) jest czynnikiem etiologicznym, decyduje przede wszystkim lokalizacja ropnia. W uproszczeniu można jednak przyjąć, że zależy to głównie od tego czy mamy do czynienia z ropniem zlokalizowanym w obrębie powłok ciała, czy z ropniem położonym w tkankach głębokich:

Ropnie powłok (na skórze) są powikłaniem zakażenia skóry i tkanki podskórnej. W tym przypadku najczęstszymi przyczynami są bakterie występujące fizjologicznie na skórze jako tzw. flora bakteryjna skóry.

Ropnie umiejscowione w głębiej położonych tkankach, mogą być między innymi wynikiem:

• przełamania fizjologicznej „bariery jelitowej”, zabezpieczającej przed przedostawaniem się bakterii stanowiących florę przewodu pokarmowego poza jego światło,
• bakteriemii oraz rozsiewu krwiopochodnego bakterii,
• rozsiewu bakterii razem z chłonką,
• urazu penetrującego głębiej położone tkanki,
• szerzenia się zakażenia przez ciągłość,
• zakażenia wstępującego drogą urogenitalną, stanowiąc powikłanie zakażenia układu moczowo-płciowego.

Podsumowując, można przyjąć, że najczęściej spotykanymi gatunkami bakterii leżącymi u podłoża powstawania ropni są:

• Staphylococcus aureus,
• Streptococcus pyogenes,
• jelitowe pałeczki Gram-ujemne, należące do rodziny Enterobacteriaceae,
• ziarenkowce beztlenowe – Peptococcus oraz Peptostreptococcus,
• Gram-ujemne pałeczki beztlenowe – Bacteroides.

Flora beztlenowa jest znacznie częściej izolowana z treści ropnej w przypadku zakażeń zlokalizowanych w obwodowych częściach ciała.

Przeczytaj też: DMSO (dimetylosulfotlenek) jako lek – wskazania, zastosowanie

Ropień – mechanizm powstawania

Ropień jest przykładem zapalenia ropnego, w którym pierwotnym wysiękiem jest ropa – żółtawy, gęsty płyn zawierający liczne obumarłe bądź obumierające granulocyty obojętnochłonne (syn. neutrofile) wraz z resztkami obumarłych tkanek (będących efektem martwicy tkanek). Ropa zawiera w wysokim stężeniu enzymy lityczne, które zostały uwolnione z obumarłych granulocytów obojętnochłonnych, zniszczonych komórek danej tkanki oraz bakterii. Powstający w ten sposób wtórny wysięk jest równocześnie bogaty we włóknik (fibrynogen) – mówimy o tzw. wysięku włóknikowo-ropnym, a całe zapalenie nosi nazwę zapalenia włóknikowo-ropnego.

W przewlekłym ropniu jego centrum jest wypełnione ropą, obwód natomiast składa się z torebki – tzw. błony ropotwórczej, zbudowanej z tkanki ziarninowej (ziarniny) oraz tkanki łącznej włóknistej. Ropień nie goi się w sposób samoistny. Powstała torebka łącznotkankowa ogranicza przenikanie do jego wnętrza zarówno komórek układu odpornościowego, jak i antybiotyków – stąd każdy przypadek ropnia po osiągnięciu odpowiedniego stopnia dojrzałości powinien być ewakuowany chirurgicznie.

Czytaj również: Granulocyty – co to? Rodzaje, funkcje, normy we krwi

Ropnie na skórze – objawy

Nasilenie zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości, związanych z ropniem, jest przede wszystkim zależne od umiejscowienia ogniska chorobowego.

W przypadku powierzchownej lokalizacji ropnia (w obrębie powłok), w początkowym etapie jego rozwoju, można stwierdzić objawy miejscowe, takie jak:

• bolesny obrzęk skóry i okolicznych tkanek,
• zaczerwienienie tej okolicy,
• większe ucieplenie skóry nad dotkniętym obszarem,
• makroskopowo można dostrzec uwypuklenie skóry – miękkie centralnie, twardniejące obwodowo.

W miarę dojrzewania ropnia, badaniem palpacyjnym można wyczuć chełbotanie. Skóra nad zmianą staje się cieńsza, bardziej błyszcząca i napięta o białym kolorze. Nierzadko w schyłkowym stadium ropnia dochodzi do jego samoistnego opróżnienia się na zewnątrz.

Jeżeli jednak ropień umiejscowiony jest w obrębie głębiej położonych tkanek, narządów oraz jam ciała, objawy zapalenia skóry występują później lub mogą nie występować wcale. W tym przypadku pacjent często ma dreszcze i gorączkuje. Chory zwykle zgłasza również dolegliwości bólowe. Jego stan ogólny może być ciężki.

Czytaj również: Wrastający paznokieć – przyczyny, objawy, leczenie, klamra, domowe sposoby

Ropień – rozpoznanie

W przypadku powierzchownie umiejscowionych zmian, rozpoznanie ropnia nie stwarza jakichkolwiek trudności. Jeśli ropień umiejscowiony jest głębiej, pomocne może okazać się badanie ultrasonograficzne (USG).

Z jego pomocą można uwidocznić tzw. jamę ropnia, otoczoną gładkościenną torebką włóknistą i wypełnioną hiperechogenicznym (mówiąc obrazowo – jaśniejszym) względem otoczenia płynem o niejednorodnej strukturze. Jeśli ultrasonografia nie daje jednoznacznej odpowiedzi, można wykonać tomografię komputerową (TK).

W wybranych przypadkach celowe może okazać się diagnostyczne nakłucie ropnia (punkcja diagnostyczna jamy ropnia) z pobraniem na posiew zaaspirowanego materiału.

Ropień – leczenie

Nie istnieje inny skuteczny sposób leczenia ropnia niż jego chirurgiczne nacięcie i drenaż jego jamy. Zabieg chirurgiczny można przeprowadzić w znieczuleniu ogólnym (w przypadku ropni umiejscowionych w tkankach głębokich) bądź miejscowym (najczęściej przy ropniach powłok). Cięcie chirurgiczne prowadzi się na samym szczycie wypukłości utworzonej przez zapalnie zmienioną skórę. Jeśli ewakuacja treści jamy ropnia nie była poprzedzona aspiracją (nakłuciem diagnostycznym), wskazane jest pobranie wypływającej pod ciśnieniem ropnej wydzieliny na posiew z oznaczeniem antybiotykooporności (antybiogramu).

Po wstępnym usunięciu zawartości jamy ropnia, doszczętność zabiegu sprawdza się palpacyjnie (palcem) przez kanał cięcia chirurgicznego. W ten sposób można odnaleźć i opróżnić z zawartości zachyłki jamy ropnia i ewentualnie istniejące połączenia z głębiej leżącymi zbiornikami ropy.

Czytaj również: Nacięcie krocza – wskazania, jak go uniknąć, jak dbać o nacięte krocze?

Drenaż, opróżnienie ropnia

Swobodny, samoistny odpływ treści ropnej można uzyskać wykonując tzw. przeciwnacięcia (czyli nacięcia po przeciwległych stronach ściany jamy ropnia). Po przepłukaniu jamy wodą utlenioną bądź innym specjalnie do tego przeznaczonym płynem odkażającym, między powstałymi przeciwnacięciami skóry przeciągane są specjalne dreny (najczęściej wykonane z lateksu lub innego tworzywa sztucznego, posiadające małe otworki – perforacje). Pozwolą one na dalsze przepłukiwanie loży ropnia i umożliwią bezproblemowy odpływ powstającej wydzieliny. Na koniec do powstałych „otworów” wsuwa się setony nasączone antyseptykiem. Dreny i setony zabezpiecza się szwami chirurgicznymi, unikając w ten sposób ich wpadnięcia do jamy ropnia. Setony usuwa się po około 24 godzinach, dreny są podciągane regularnie w miarę progresji procesu ziarninowania wewnątrz powstałej rany.

Antybiotykoterapia jest jedynie swoistym uzupełnieniem zabiegu chirurgicznego. Jej wdrożenie znajduje uzasadnienie we wszystkich przypadkach, w których istnieje możliwość uogólnienia zakażenia, tj. przykładowo:

• u cukrzyków,
• u chorych poddanych leczeniu immunosupresyjnemu,
• u chorych z obniżeniem odporności związanym z zakażeniem wirusem HIV,
• jeśli ropień zlokalizowany jest w obrębie twarzy, odbytu bądź krocza.

W przypadku zmian zlokalizowanych w obrębie kończyn, pozytywny efekt przynosi uniesienie (elewacja) i unieruchomienie. Pozwala to zmniejszyć obrzęk tkanek, a także zminimalizować odczuwane przez pacjenta dolegliwości bólowe i przyspieszyć proces ziarninowania i gojenia.