Rogowiec – co to za choroba skóry?
Skóra dłoni i stóp jest w szczególny sposób narażona na urazy, uszkodzenia i otarcia. Szybko się regeneruje, ale czasem zbyt szybko rogowacieje i grubieje. Hiperkeratoza skóry w tych okolicach może przebiegać jako osobna jednostka chorobowa – rogowiec skóry. Dolegliwość ta jest często związana z czynnikami genetycznymi oraz posiada wiele odmian.
Rogowiec dłoni i stóp ma dość charakterystyczny wygląd i jest diagnozowany często już u niemowląt i bardzo małych dzieci, ale – w niektórych odmianach – pojawia się w starszym wieku.
To też Cię może zainteresować: Pęcherze, pęcherzyki i bąble na skórze – co mogą oznaczać?
Rogowiec skóry – jak wyglądają zmiany na stopach i rękach?
Rogowiec występuje zazwyczaj na powierzchni dłoni oraz podeszwach stóp, gdzie nadmiernie rogowaciejący naskórek tworzy żółtawe (żółte) zgrubienia na skórze, które często pękają.
U maluchów mogą one nawet uniemożliwiać im chodzenie i prawidłowy rozwój. Oprócz samej skóry rąk i stóp rogowiec może zajmować także płytki paznokciowe, które ulegają pogrubieniu, zniekształceniu, uniesieniu ku górze.
Objawem towarzyszącym jest często nadmierna potliwość. Rzadziej, i tylko w niektórych przypadkach, rogowiec na skórze przebiega również ze zmianami w obrębie: zębów, rogówki oka czy włosów.
Przeczytaj też: Pękająca skóra na palcach – jak temu zaradzić?
Jakie są przyczyny nadmiernego rogowacenia skóry?
Choć nadmierne rogowacenie skóry występuje w wielu jednostkach chorobowych, rogowiec jest szczególną postacią, ponieważ udowodniono jego uwarunkowanie genetyczne. Nie w każdym przypadku jednak udało się zidentyfikować konkretny gen odpowiedzialny za wystąpienie tej choroby skóry.
Rogowiec stóp i dłoni może dziedziczyć się w sposób autosomalny (niezwiązany z płcią): dominujący (często występuje u rodziców i ich dzieci, jest obecny praktycznie w każdym pokoleniu w rodzinie) lub recesywny (rzadziej występuje rodzinnie, obserwowany u rodzeństwa). Przyczyną rogowca na nogach czy rękach jest nieprawidłowa budowa białka – zwykle keratyny – lub innego, np. inwolukryny.
Oprócz odmian genetycznych rogowiec na rękach i stopach może mieć też postać nabytą, tj. pojawić się w przebiegu innych chorób lub czynników środowiskowych.
Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?
Rogowiec na stopach i dłoniach – odmiany
Rogowiec o podłożu genetycznym występuje w postaci: rozsianej (zajmuje głównie dłonie i podeszwy stóp, czasem przechodząc na ich grzbietową powierzchnię), ogniskowej (obecnej w okolicach zwiększonego ucisku) lub punkcikowej (małe wykwity na skórze – dłoniach i stopach). Niektóre z postaci rogowca zostały opisane poniżej.
- Typ Unna-Thost (autosomalny dominujący) – najpowszechniej spotykany, dotyczy dzieci pomiędzy 1. a 2. rokiem życia. Zmiany lokalizują się wyłącznie na dłoniach i stopach. Są to wyraźne, żółtawe, lekko błyszczące ogniska, które mogą pękać. Zajęte zostają również paznokcie, pojawia się nadmierna potliwość.
- Odmiana rozsiana o dziedziczeniu autosomalnym dominującym – ujawniająca się u młodych ludzi ok. 20. roku życia, obserwowana rodzinnie. Okrągłe, rozsiane zmiany przypominające odciski umiejscawiają się na dłoniach i stopach.
- Typ Mal de Meleda– o wczesnym początku (pierwsze miesiące życia dziecka). Zmiany mogą obejmować także kolana i łokcie, może dochodzić do zaburzeń w rozwoju dziecka.
- Typ Papillon-Lefevre (recesywny) – spotykany u dzieci pomiędzy 2. a 4. rokiem życia. Towarzyszą mu schorzenia zębów i przyzębia (np. paradontoza i wczesna utrata zębów mlecznych oraz stałych), zmiany skórne mogą wychodzić poza dłonie i stopy.
- Typ Vohwinkel – związany nieprawidłową budową białka inwolukryny – występuje u niemowląt i małych dzieci. Może prowadzić do zaburzeń słuchu, bardzo rzadko do samoistnej amputacji paliczków rąk.
- Rogowiec skóry w przebiegu zespołu Cloustona, czyli zespołu wad wrodzonych razem z dysplazją paznokci i utratą włosów.
- Zespół Carvajal przebiegający z wełnistymi włosami i chorobą serca (kardiomiopatią rozstrzeniową).
- Odmiana ogniskowa – rodzinnie występujące bolesne modzele na stopach.
Wyróżnia się także wrodzone zgrubienie paznokci (pachyonychia), któremu wtórują zmiany na rogówce oka, śluzówce jamy ustnej oraz choroby zębów, przerzedzenie włosów.
Przeczytaj: Brązowe plamy na skórze – jakie mogą być przyczyny?
Rogowiec na skórze rąk i nóg – odmiana nabyta
Zdarzają się sytuacje, kiedy rogowiec występuje w przebiegu innych chorób lub stanów organizmu. To dolegliwość pojawiająca się u kobiet w okresie menopauzy. Rozsiane, jak i ogniskowe zmiany z nadmiernym rogowaceniem mogą towarzyszyć chorobom skóry, np.: egzemie, łuszczycy, liszajowi płaskiemu.
Zmiany na skórze typowe dla rogowca mogą pojawiać się także jako reakcja obronna na długotrwały powtarzalny ucisk (nagniotki), wystąpić w przebiegu infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego, reaktywnego zapalenia stawów, grzybicy, AIDS, kiły, gruźlicy. Również leki i toksyny (np.arsen, chemioterapeutyki) mogą mieć wpływ na rozwinięcie się podobnych ognisk hiperkeratotycznych. Pojawienie się rogowca niekiedy jest objawem paraneoplastycznym, czyli wywołanym przez zmiany w układzie odpornościowym i związanym z rozwijającą się chorobą nowotworową.
Rogowacenie dłoni i stóp oraz zmiany w obrębie paznokci to również objawy zespołu Sézaryego – chłoniaka T-komórkowego zajmującego skórę i węzły chłonne.
To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie
Rogowiec dłoni i stóp – jak leczyć?
W niektórych postaciach rogowca zmiany skórne ustępują samoistnie, częściej jednak wymagają ustalenia dziedziczenia i odpowiedniego leczenia. Na zmienione chorobowo miejsca stosuje się maści z mocznikiem i kwasem salicylowym oraz zaleca się regularną higienę rąk i stóp, dobranie wygodnego obuwia, aplikację emolientów – substancji natłuszczających suchą skórę.
Rogowiec potrafi przysparzać sporo problemów i może być oporny na leczenie. Zastosowanie znajdują tu też nakładane miejscowo maści z kalcypotriolem, jak również retinoidy, czyli pochodne witaminy A, które w razie potrzeby podaje się także doustnie (systemowo). Należy jednak pamiętać o ich licznych działaniach niepożądanych. Rogowiec wtórny do innych schorzeń wymaga leczenia choroby podstawowej.
