Barszcz Sosnowskiego – jak wygląda? Objawy, leczenie i powikłania poparzeń barszczem Sosnowskiego

Natalia Michalak diagnosta laboratoryjny 13 czerwca 2022

Co roku na przełomie wiosny i lata dużo słyszy się na temat niebezpieczeństwa związanego z barszczem Sosnowskiego. Szeroko nagłaśniane są przypadki oparzeń z jego udziałem, a w mediach społecznościowych nie brakuje alarmujących postów. Jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego, gdzie głównie można go spotkać i co zrobić, jeżeli dojdzie do bezpośredniego kontaktu z tą rośliną?

Spis treści

Czym jest i jak wygląda barszcz Sosnowskiego?
Gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego?
Barszcz Sosnowskiego – dlaczego jest tak niebezpieczny?
Objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego
Barszcz Sosnowskiego – pierwsza pomoc w razie kontaktu z rośliną

Czym jest i jak wygląda barszcz Sosnowskiego?

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum Sosnowskyi Manden) został tak nazwany na cześć swojego odkrywcy, botanika Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego. To parząca, niebezpieczna dla zdrowia roślina, której ojczyzną są tereny Kaukazu. Należy do rodziny baldaszkowatych, podobnie jak barszcz zwyczajny czy wykorzystywane w uprawie hodowlanej seler, koper czy marchew. Potocznie określany „zemstą Stalina”, gdyż to za jego rządów rozpoczęto jego uprawę w celu pozyskania paszy dla bydła.

Posiada zieloną łodygę, pokrytą u dołu charakterystycznymi, fioletowymi plamkami. Liście barszczu Sosnowskiego są pierzaste, duże, rozłożyste, ostro zakończone, a kwiaty drobne, gęsto ułożone w formie okazałych baldachów, koloru białego. Co ważne, barszcz Sosnowskiego może osiągać od jednego, aż do czterech metrów wysokości, co czyni go największą rośliną zielną, którą można spotkać na terenie Europy. Wyróżnia go także wyjątkowo głęboki system korzeniowy, mogący sięgać nawet 2 m długości, co jest jednym z głównych powodów, dla którego tak ciężko usunąć go ze środowiska.

Zobacz też: Czy mikrofalówka szkodzi?

Gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego?

Barszcz Sosnowskiego trafił do Polski z Kaukazu w latach 50. XX wieku, rozpleniając się zwłaszcza we wschodniej i centralnej części kraju, choć obecnie można go spotkać w mniejszym lub większym stopniu na terenie całej Polski. Porasta głównie tereny przydrożne i łąki, a także pastwiska, brzegi zbiorników wodnych i rzek. Gatunki inwazyjne, takie jak barszcz Sosnowskiego, często eliminują z danego obszaru inne gatunki roślin. Znane są również przypadki występowania barszczu Sosnowskiego w lasach, gdzie dominuje olszyna. Ze względu na ogromną ilość nasion, jakie rodzi każda roślina, dość szybko rozprzestrzenia się zwłaszcza na niewielkich obszarach, jednocześnie zachowując znaczącą zdolność do regeneracji (głęboki system korzeniowy i duża ilość nasion w glebie).

Sprawdź: Po których lekach nie wychodzić na słońce?

Barszcz Sosnowskiego – dlaczego jest tak niebezpieczny?

To co sprawia, że barszcz Sosnowskiego, z pozoru niepozorny, jest dla człowieka poważnym zagrożeniem, to furanokumaryny, które znajdują się w wydzielinie włosków gruczołowych oraz soku barszczu Sosnowskiego. Pod wpływem promieniowania UV wchodzą one w reakcję z komórkami skóry, wywołując efekt fototoksyczny. Istnieją także doniesienia na temat jego szkodliwego działania na rozwijające się płody, a także potencjalnego działania rakotwórczego.

Niebezpieczny jest zarówno bezpośredni, jak i pośredni kontakt z barszczem Sosnowskiego, gdyż szkodliwe związki wydzielane są przez roślinę na zasadzie rozpylenia i obecne są również w powietrzu, w najbliższym otoczeniu rośliny. Barszcz Sosnowskiego jest zagrożeniem przez cały rok, jednak największe niebezpieczeństwo niesie w okresie kwitnięcia i owocowania, kiedy to stężenie furanokumaryn w roślinie uznawane jest za najwyższe.

Objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego

Ze względu na fakt, iż objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego pojawiają się dopiero po wystawieniu się na działanie promieni słonecznych, często zbyt późno orientujemy się, że mieliśmy kontakt z tą niebezpieczną rośliną. W większości przypadków pierwsze objawy oparzenia wywołanego przez barszcz Sosnowskiego pojawiają w ciągu dwóch godzin od kontaktu z chwastem. Ich nasilenie zależne jest nie tylko od tego, jak duża powierzchnia skóry miała kontakt ze szkodliwą substancją, ale również od takich czynników, jak intensywność promieniowania UV, panująca na zewnątrz temperatura i wrażliwość osobnicza organizmu ofiary.

Jak wyglądają objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego? To przede wszystkim:

zaczerwienienie,
świąd i intensywny ból skóry,
pęcherze wypełnione surowiczym płynem.

Stan zapalny może utrzymywać się do kilku dni od kontaktu z rośliną, a objawy przypominać oparzenia II i III stopnia. W skrajnych przypadkach, przy braku wdrożenia odpowiedniego leczenia, kontakt z barszczem Sosnowskiego może doprowadzić do martwicy skóry. Po około tygodniu od oparzenia dochodzi do hiperpigmentacji skóry w miejscu, gdzie doszło do kontaktu z olejkiem eterycznym barszczu Sosnowskiego. Przebarwienia mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy.

Warto również wspomnieć w tym miejscu o długofalowych powikłaniach poparzenia barszczem Sosnowskiego, a dokładniej – zwiększonej wrażliwości skóry na promieniowanie słoneczne. Osoby poparzone nawet przez kilka lat powinny szczególnie chronić uszkodzone obszary skóry przed promieniowaniem UV, w przeciwnym razie może dojść do powstania nieestetycznych blizn.

Co ważne, w wyniku kontaktu z rośliną oprócz oparzeń skórnych może dojść również do:

poparzenia dróg oddechowych,
wymiotów,
bólu głowy,
zapalenia spojówek,
objawów wstrząsu anafilaktycznego (u osób wysoce wrażliwych, z dużą skłonnością do alergii).

Barszcz Sosnowskiego – pierwsza pomoc w razie kontaktu z rośliną

Co zrobić, gdy nieświadomie napotkaliśmy w trakcie spaceru na barszcz Sosnowskiego? Oto najważniejsze działania, jakie powinniśmy podjąć, możliwie jak najszybciej po kontakcie z rośliną:

niezwłocznie obmyj skórę dużą ilością letniej wody z dodatkiem łagodnego środka myjącego. UWAGA! Mycie wykonujemy tylko wtedy, jeśli nie doszło jeszcze do pojawienia się na skórze objawów oparzenia. Jeżeli doszło do kontaktu oczu z rośliną, należy je przemyć dokładnie wodą;
unikaj ekspozycji na światło słoneczne;
w przypadku pojawienia się objawów oparzenia, natychmiast skontaktuj się z lekarzem lub udaj się na szpitalny oddział ratunkowy;
jeżeli masz możliwość, zażyj leki przeciwhistaminowe, by zmniejszyć ryzyko ostrych reakcji alergicznych;
w przypadku pojawienia się pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem zadbaj, by nie doszło do ich rozerwania;
w celu łagodzenia objawów skórnych można stosować miejscowo maści kortykosteroidowe (tylko gdy nie ma na skórze ran otwartych czy pękniętych pęcherzy).

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Krzysztofiak A., Romański M., „Walka z barszczem Sosnowskiego – jednym z najgroźniejszych gatunków roślin inwazyjnych w Polsce”, Wigierski Park Narodowy, Pracownia Naukowo-Edukacyjna.
Wojtkowiak R, Kawalec H., Dubowski A, Heracleum Sosnowskyi Mandel L., „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2008, Vol. 53(4)
Zdrojewicz Z, Stebnicki M, Stebnicki M. „Barszcz Sosnowskiego – toksykologia a zagrożenie dla zdrowia” [Sosnowsky's hogweed - toxicology and threat to health]. Pol Merkur Lekarski. 2016 Sep 29;41(243):165-168. Polish. PMID: 27755521.

Opublikowano: 13.06.2022;

Oceń:

0.0

Natalia Michalak

diagnosta laboratoryjny

Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.