Poligamia – na czym polega, gdzie jest legalna?

Czym jest poligamia?

Poligamia w kontekście społecznym to małżeństwo jednego mężczyzny z wieloma kobietami lub jednej kobiety z kilkoma mężczyznami w tym samym czasie. Etymologia słowa poligamia pochodzi z języka greckiego, gdzie polys oznacza liczny i odnosi się do ilości osób w związku małżeńskim.

Jakie są formy poligamii?

Wyróżnia się dwie formy poligamii:

• poliginię (gr. gyne, oznaczający kobietę), czyli wielożeństwo. Ta przeważająca wśród poligamii forma związku dopuszcza małżeństwo pomiędzy jednym mężczyzną a dwiema kobietami (bigamia) lub ich większą liczbą. Poliginia jest modelem najbardziej charakterystycznym dla religii i kultury muzułmańskiej, w której mężczyzna może mieć maksymalnie cztery żony. Niektóre kraje muzułmańskie nie dopuszczają jednak legalności tego modelu rodziny;
• poliandrię (gr. andros, oznaczający mężczyznę), czyli wielomęstwo. Ten model zakłada małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami. Posiadanie kilku mężów jest praktykowane przede wszystkim w krajach, w których mężczyźni stanowią większość w populacji. Dzieje się tak najczęściej z powodu zabijania noworodków płci żeńskiej. Poliandria występuje też w miejscach o wysokich kosztach lub trudnych warunkach życia, w których jeden mężczyzna nie byłby w stanie zapewnić kobiecie godnego przetrwania.

Przeczytaj też: Kim są swingersi?

Zarys historii poligamii

W starożytnych cywilizacjach zjawisko wielożeństwa było czymś naturalnym. Okazuje się, że z perspektywy historycznej większość, bo aż 75-80% kultur uznawała wielożeństwo. Religia islamska uznaje je mniej więcej od czasu bitwy pod Uhud w 625 roku. Najbardziej znanym i jednocześnie szokującym przykładem tego modelu jest babiloński władca Hammurabi, który posiadał jednocześnie kilka tysięcy niewolniczych żon!

W Europie koniec wielożeństwa nastąpił w 1926 r, wraz z tureckim kodeksem cywilnym. Współcześnie odsetek aprobaty dla poligamii uległ znacznej redukcji.

Sukcesyjna poligamia w Polsce — co to za zjawisko?

Coraz większa liczba rozwodów, obserwowana w krajach rozwiniętych ekonomicznie, w tym w Polsce, przyczynia się do wystąpienia sukcesyjnej poligamii, zwanej też monogamią seryjną. To zjawisko społeczne, polegające na wchodzeniu w kolejne związki małżeńskie po rozwodach.

Sprawdź również: Poliamoria – co to jest?

Jakie są uzasadnienia wielożeństwa?

Wielożeństwo w naszym kręgu kulturowym nie jest akceptowane. Uważa się, że godzi ono w podstawowe prawa człowieka, w tym przypadku kobiet. Małżeństwo z kilkoma kobietami jest postrzegane w kontekście kaprysu, w którym mężczyzna nie może się zdecydować na jedną, więc bierze kolejne partnerki seksualne. Takie związki poligamiczne oczywiście się zdarzają, jednak to nie jedyna motywacja do ich zawierania. Za przyczyny poligamii, a konkretniej poliginii, można przyjąć:

• czynniki demograficzne, takie jak przewaga kobiet, spowodowana różnymi czynnikami, w tym konfliktami zbrojnymi;
• czynniki biologiczne, takie jak większy popęd seksualny mężczyzn czy niepłodność kobiet;
• obronę moralności oraz statusu finansowego kobiet samotnych i owdowiałych;
• ochronę kobiet i ich dzieci z poprzednich związków małżeńskich;
• wysoki status społeczny i materialny, pozwalający na utrzymanie kilku żon, które świadomie wstępują w taki związek małżeński;
• założenie możliwości wstąpienia w związek poligamiczny, pod warunkiem równego traktowania każdej żony.

Przeczytaj też: Demiseksualizm – co to jest?

Jakie nadużycia mogą wystąpić w związkach poligamicznych?

Nadużycia pojawiają się zwykle wtedy, kiedy jedna osoba skupia większość lub też całą władzę. W rodzinie może do nich dojść, kiedy mężczyzna lub rzadziej kobieta jest głową rodziny, co oznacza, że decyduje o jej wszystkich istotnych sprawach. Do negatywnych stron poligamii można zaliczyć:

• przemoc ekonomiczną, psychiczną lub fizyczną względem osób podległych w rodzinie;
• zaniedbanie poszczególnych małżonków oraz dzieci;
• zazdrość i inne problemy emocjonalne związane z poczuciem samotności oraz koniecznością dzielenia się ukochaną osobą;
• duże napięcie i odpowiedzialność, spoczywające na głowie rodziny;
• problemy finansowe i związana z nimi frustracja;
• niewiedza o istnieniu innych żon lub mężów naraz.

To też może Cię zainteresować: Przemoc seksualna w związku

Gdzie poligamia jest legalna?

W niektórych krajach, w szczególności muzułmańskich, poligamia jest legalna. Liczbowo uznaje się ją w około 50 krajach na całym świecie. Nie oznacza to jednak, że jest ona powszechna. Przykładowo w Algierii czy Egipcie stanowi ona odsetek mniejszy niż 3% wśród wszystkich gospodarstw domowych. Z kolei w znanej z radykalności Arabii Saudyjskiej czy Jemenie związki poligamiczne dotyczą od 10 do 20% społeczeństwa. Co ciekawe, w Bangladeszu posiadanie kilku żon jest wysoko opodatkowane, co przekłada się na coraz mniejszą popularność wielożeństwa w tym kraju.

Ponadto zjawisko poligamii występuje m.in. w: Czadzie, Kamerunie, Kongo, Kuwejcie czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

Co grozi za nielegalną poligamię?

Poligamia w Polsce oraz innych krajach Europy jest nielegalna. Zakaz poligamii występuje też we wszystkich krajach Ameryki Północnej i Południowej, Australii, kilku państwach Afryki oraz Azji.

Zgodnie z polskim prawem, na mocy artykułu 206 Kodeksu karnego, poligamia podlega grzywnie, karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2.

Zobacz też: Seks a kultura

Problem poligamii w Europie

Wielokulturowość będąca skutkiem globalizacji oraz migracji społecznych, związanych m.in. z konfliktami zbrojnymi oraz sytuacją ekonomiczną sprawiła, że państwa europejskie muszą zmierzyć się z nowymi wyzwaniami. Kwestie sporne dotyczą m.in. poligamii, ze względu na to, że stoi ona w sprzeczności m.in. z klauzulą równościową kobiet i mężczyzn.

W Unii Europejskiej osoba, która przybywa z kraju, gdzie poligamia jest legalna, do kraju, gdzie jest zakazana, może sprowadzić ze sobą wyłącznie jednego małżonka. W przypadku dzieci pochodzących z kilku związków małżeńskich decyzję podejmuje kraj członkowski. Najwięcej rozterek tego rodzaju ma Francja, w której mniejszość muzułmańska liczy kilka milionów ludzi.

Zgodnie z międzynarodowym prawem prywatnym powinno się uznawać legalnie zawarte związki poligamiczne, jednakże, jeśli jest to sprzeczne z prawem krajowym, to poligamia godzi w porządek publiczny. Dowodzi to, że w wielu przypadkach osobista wolność człowieka i jego moralność stają w opozycji do obowiązującego prawa.