Niewydolność trzustki wiąże się z ograniczonymi możliwościami wydzielniczymi tego narządu. Trzustka zapewnia odpowiednią gospodarkę węglowodanową (wydziela insulinę i glukagon) oraz decyduje o prawidłowym trawieniu, głównie tłuszczów. Niewydolność trzustki może być wewnątrzwydzielnicza i zewnątrzwydzielnicza. Objawy zewnątrzwydzielniczej niewydolności to m.in. uczucie pełności w nadbrzuszu, wzdęcia, wymioty, przewlekła biegunka.
Niewydolność trzustki
Spis treści
Funkcja wewnątrzwydzielnicza i zewnątrzwydzielnicza trzustki
Trzustka jest narządem położonym w obrębie jamy brzusznej, a dokładniej w jej górnej części. Jest narządem położonym poza otrzewną. Trzustka ma budowę zrazikową, składa się z pęcherzyków wydzielniczych oraz przewodów wyprowadzających. W środku pęcherzyka znajdują się komórki, które wydzielają wodę i elektrolity. Z każdego pęcherzyka wychodzi przewód wyprowadzający, który łączy się z przewodami wychodzącymi z sąsiadujących pęcherzyków. Wszystkie te przewody ostatecznie łączą się z głównym przewodem trzustkowym. Przewód ten prawidłowo uchodzi do dwunastnicy.
Trzustka pełni bardzo ważne funkcje: zewnątrzwydzielniczą oraz wewnątrzwydzielniczą, bez których ludzki organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Na funkcję zewnątrzwydzielniczą składa się produkcja soku trzustkowego. W trzustce znajdują się również tzw. wyspy trzustkowe. Wyspy te to zgromadzenie komórek dokrewnych. Wydzielają one: glukagon, insulinę, somatostatynę i polipeptyd trzustkowy. Tę funkcję określa się jako wewnątrzwydzielniczą. W wyniku chorób trzustki dochodzi do niewydolności trzustki i czynności te zostają zaburzone, prowadząc do nieprawidłowego trawienia, a w drugim przypadku wahań gospodarki węglowodanowej.
To też może Cię zainteresować: Kreon Travix – co to za lek?
Zaburzenia w niewydolności trzustki
Czynność zewnątrzwydzielnicza trzustki polega na produkowaniu szeregu enzymów, których główną funkcją jest trawienie składników pokarmowych. Enzymy trzustkowe tworzą sok trzustkowy. Sok trzustkowy ma charakter zasadowy, dzięki czemu neutralizuje on kwaśną treść żołądkową, która trafia do dwunastnicy.
Trzustka produkuje enzymy, które trawią odpowiednio:
- białka – tzw. enzymy proteolityczne: chymotrypsyna i trypsyna, elastaza, karboksypeptydaza A i B,
- węglowodany – tzw. enzymy glikolityczne: amylaza, laktaza,
- tłuszcze – tzw. enzymy lipolityczne: lipaza, fosfolipaza, esteraza,
- kwasy nukleinowe – tzw. enzymy nukleolityczne: rybonukleaza i deoksyrybonukleaza.
Objawy niewydolności trzustki
Niewydolność trzustki (zewnątrzwydzielnicza) może powodować takie objawy, jak:
- uczucie pełności w jamie brzusznej,
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha lub ból w nadbrzuszu,
- powtarzające się biegunki (w treści jelitowej znajduje się zwiększona ilość tłuszczów oraz niestrawionych składników pokarmowych),
- biegunka tłuszczowa i tłuszcz w stolcu (efekt utrudnionego trawienia tłuszczów przy niedoborze lipazy trzustkowej),
- niestrawność,
- zaburzenia trawienia,
- zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, w szczególności tłuszczów.
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki a zapalenie trzustki
Przyczyny zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki mogą wynikać z wielu różnych stanów chorobowych tego narządu. Jedną z częściej diagnozowanych przyczyn niewydolności trzustki są stany zapalne tego narządu.
Przewlekłe zapalenie trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki jest to przewlekły proces zapalny, który powoduje postępujące, a także nieodwracalne zmiany w miąższu trzustki. Dochodzi do stopniowego rozwoju niewydolności zewnątrzwydzielniczej oraz wewnątrzwydzielniczej. Najczęstszą przyczyną jest nadużywanie alkoholu. Do innych przyczyn należą m.in. palenie tytoniu, nadczynność przytarczyc, toksyny, czynniki genetyczne i nawracające ostre zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu.
Do objawów występujących w przebiegu zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki należą:
- uczucie pełności w nadbrzuszu,
- wzdęcia,
- wymioty,
- przewlekła biegunka.
Dolegliwości u chorego nasilają się po spożyciu pokarmu, wiąże się z tym ograniczenie przyjmowania posiłków przez pacjentów. Konsekwencją tego jest utrata masy ciała mogąca prowadzić do wyniszczenia.
Objawy występujące w przebiegu wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki:
- nieprawidłowa tolerancja glukozy,
- u chorych z zaawansowanym przewlekłym zapaleniem trzustki występuje cukrzyca.
Ostre zapalenie trzustki (OZT)
Pierwszym objawem ostrego zapalenie trzustki jest zazwyczaj silny, pojawiający się nagle ból w nadbrzuszu bądź w górnym lewym kwadrancie brzucha. Występują nudności, wymioty, które nie przynoszą pacjentowi ulgi. Może wystąpić gorączka. W bardzo ciężkich przypadkach mogą rozwinąć się objawy wstrząsu. W wynikach badań laboratoryjnych obserwuje się nawet trzykrotny wzrost oznaczonych enzymów trzustkowych.
Enzymy, które oznacza się w przebiegu OZT to lipaza we krwi oraz amylaza we krwi i moczu. Niezbędna jest hospitalizacja i wdrożenie odpowiedniego leczenia w zależności od przyczyny, która wywołała ostre zapalenie. Do najczęstszych przyczyn zalicza się: choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych oraz alkohol.
Ostre zapalenie trzustki wiąże się z ciężkim stanem ogólnym chorego, stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta i wymaga natychmiastowej hospitalizacji.
Inne przyczyny niewydolności trzustki
- Nowotwory trzustki i rak trzustki – tutaj zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki związana jest z utrudnionym odpływem soku trzustkowego poprzez przewód trzustkowy, który jest uciśnięty przez zmianę nowotworową. Do wczesnych objawów raka trzustki należą: uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, brak apetytu, utrata masy ciała, wzdęcia, biegunki, nudności. Są to zatem objawy bardzo niecharakterystyczne, które mogą być wywołane przez inne jednostki chorobowe. Do bardziej charakterystycznych objawów zalicza się m.in. żółtaczkę mechaniczną i świąd skóry.
- Nowotwory okolicy brodawki większej dwunastnicy – w tym wypadku również występuje utrudniony odpływ soku trzustkowego przez zmienioną chorobowo brodawkę większą dwunastnicy.
- Mukowiscydoza – jest to choroba uwarunkowana genetycznie, w której następuje uszkodzenie przewodów wyprowadzających trzustki. Dochodzi do rozpadu i włóknienia komórek gruczołowych trzustki. W konsekwencji tego występuje zewnątrzwydzielnicza i wewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki.
Wewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki
Wewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki może prowadzić do poważnych zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Część wewnątrzwydzielniczą trzustki tworzą wyspy Langerhansa. Składają się one z 4 typów komórek: A, B, D i F. Zdecydowaną większość stanowią komórki B, które produkują insulinę, następnie komórki A, które produkują glukagon. W komórkach D produkowana jest somatostatyna, a w komórkach F polipeptyd trzustkowy.
Do głównych funkcji insuliny należy obniżanie stężenia glukozy we krwi. Powoduje ona również obniżenie poziomu triglicerydów oraz aminokwasów. Glukagon działa przeciwnie do insuliny. Zwiększa on poziom glukozy, triglicerydów oraz aminokwasów we krwi. Jeśli czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki zostanie zaburzona, mamy do czynienia z objawami cukrzycy.
Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy powinny być wykonywane co 3 lata u osób powyżej 45 roku życia. Jeśli pacjenci znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka, co roku. Badania takie są wykonywane również u każdej ciężarnej.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- „Diagnostyka obrazowa. Układ trawienny” red. naukowa Stanisław Leszczyński, Joanna Pilch-Kowalczyk, wyd. 2012 r.
Opublikowano: 14.10.2014;
aktualizacja: 14.08.2015
Oceń:
4.5
532
Komentarze i opinie (0)