Tracheotomia, czyli wytworzenie otworu w powłokach szyi oraz w tchawicy, oraz konikotomia, która jest nacięciem więzadła pierścienno-tarczowego i wprowadzeniem rurki intubacyjnej, to jedne w możliwości zapewnienia drożności dróg oddechowych w stanach zagrożenia życia. Mają one na celu zapewnienie krążenia i oddychania. Wykonuje je personel medyczny w zależności od dostępnego sprzętu, umiejętności i warunków anatomicznych.
Tracheotomia i konikotomia – co to jest? Wskazania i powikłania po tracheotomii
Spis treści
Udrażnianie dróg oddechowych bez przyrządów
W sytuacjach nagłych, takich jak wypadki, urazy czy utrata przytomności o nieznanej przyczynie pierwsza pomoc świadków zdarzenia jest kluczowa dla ratowania życia i zdrowia poszkodowanych. Najważniejsze są wówczas ocena przytomności, krążenia i oddychania, a następnie wdrożenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, jeśli jest ona konieczna. Na niedrożność dróg oddechowych wskazyanafilawać mogą:
- chrapliwy oddech,
- świst krtaniowy,
- osłabienie lub brak szmerów i ruchów oddechowych,
- zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych,
- nieprawidłowe ruchy oddechowe (np. unoszenie klatki piersiowej podczas wydechu).
Przed rozpoczęciem tzw. sztucznego oddychania udzielający pomocy powinien wykonać czynności, dzięki którym wentylacja poszkodowanego będzie możliwa i jak najbardziej efektywna. Najważniejszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych u nieprzytomnych jest zapadanie języka i nagłośni spowodowane spadkiem napięcia mięśni oddechowych.
Osoby bez przygotowania medycznego wykonują (u nieprzytomnych bez urazu kręgosłupa szyjnego) rękoczyn czoło–żuchwa, polegający na ułożeniu jednej ręki ratującego na czole poszkodowanego, a drugiej na jego żuchwie i odgięciu głowy ku tyłowi, z uniesieniem żuchwy. Jest to manewr pozwalający na tzw. bezprzyrządowe udrożnienie dróg oddechowych.
Zobacz też: Na czym polega intubacja?
Udrażnianie dróg oddechowych z przyrządami
Ratownicy medyczni mają do dyspozycji sprzęt, który pozwala na udrożnienie dróg oddechowych i rozpoczęcie prowadzenia oddechu zastępczego, gdy zabiegi wykonywane metodami bezprzyrządowymi są niemożliwe lub niewystarczające. Do metod tych należą m.in:
- rurka ustno-gardłowa lub nosowo-gardłowa,
- rurka Combitube – ten typ rurki umożliwia prowadzenie wentylacji niezależnie od tego, czy znajduje się ona w przełyku czy w tchawicy, gdyż posiada dwa kanały,
- zastosowanie maski krtaniowej – wprowadzana przez jamę ustną i umieszczana nad wejściem do krtani,
- intubacja dotchawicza – polega na umieszczeniu rurki intubacyjnej w tchawicy pacjenta, nieco ponad jej rozwidleniem; umożliwia to prowadzenie wentylacji podczas resuscytacji poszkodowanego, a także zapobiega zachłyśnięciu treścią pokarmową; jej wykonanie wymaga jednak dużej wprawy ratownika, gdyż istnieje ryzyko nieprawidłowego umieszczenia rurki intubacyjnej (co grozi wentylowaniem przełyku i żołądka zamiast dróg oddechowych), a także uszkodzenia uzębienia i podniebienia poszkodowanego; intubacja dotchawicza wykorzystywana jest także w warunkach szpitalnych, np. podczas zabiegów przeprowadzanych w znieczuleniu ogólnym,
- konikotomia i konikopunkcja,
- tracheotomia i tracheostomia.
Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie
Konikotomia i konikopunkcja
Konikotomia i konikopunkcja to jedne z tzw. podgłośniowych metod udrażniania dróg oddechowych. Wskazane są, gdy nie jest możliwe zapewnienie przepływu powietrza przez drogi oddechowe w jakikolwiek inny sposób oraz gdy nie jest możliwa intubacja. Wykonywane są szczególnie w przypadku rozległych urazów szczękowo-twarzowych, w obrzęku krtani, np. we wstrząsie anafilaktycznym (ukąszenia owadów, węża), w zadławieniach ciałem obcym.
Konikopunkcja to wykonywane w stanie nagłym nakłucie przy użyciu specjalnej kaniuli więzadła pierścienno-tarczowego. Więzadło to jest częścią tzw. stożka sprężystego, rozpiętego pomiędzy chrząstką tarczowatą a chrząstką pierścieniowatą krtani. Chrząstka tarczowata jest łatwa do zlokalizowania, gdyż jest największą chrząstką krtani, jest ruchoma oddechowo, a u mężczyzn tworzy charakterystyczne "jabłko Adama" (nakłucie wykonuje się poniżej tej chrząstki).
Konikopunkcja jest zabiegiem ratującym życie, ale nieumiejętnie wykonana może doprowadzić do powikłań, takich jak:
- perforacja przełyku,
- rozległe krwawienie,
- uszkodzenie krtani,
- odma podskórna.
Mimo dostępności specjalnych zestawów do konikopunkcji, wymagane jest wcześniejsze przeszkolenie ratującego.
Konikotomia chirurgiczna polega na poprzecznym nacięciu skalpelem więzadła pierścienno-tarczowego i wprowadzeniu przez powstałe nacięcie niewielkiej rurki intubacyjnej (średnica około 6 mm u dorosłych) celem prowadzenia sztucznej wentylacji. Do konikotomii również dostępne są specjalne zestawy, których stosowanie pomaga minimalizować liczbę powikłań.
Tracheotomia a tracheostomia
Tracheostomią nazywamy nową drogę oddechową wytworzoną podczas zabiegu tracheotomii, która umożliwia wentylację pacjentów, u których intubacja nie była możliwa. Tracheostomię wytwarza się także podczas zabiegów otolaryngologicznych, takich jak laryngektomia (czyli wycięcie krtani, np. z powodu zmian nowotworowych) celem umożliwienia wentylacji pacjenta podczas zabiegu, jak i po jego zakończeniu.
Pacjenci z rurką tracheostomijną wymagają szczególnej opieki: istotne jest nawilżanie powietrza, mobilizacja i ewakuacja wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych (odsysanie) oraz prawidłowa dezynfekcja i pielęgnacja skóry wokół rany, jak również wymiana rurki tak często, jak jest to konieczne.
Tracheotomia – na czym polega?
Tracheotomia polega na wytworzeniu sztucznego otworu w powłokach szyi oraz w tchawicy poprzez nacięcie skóry i warstwowe preparowanie tkanek przedtchawiczych. Kolejnym etapem (w zależności od techniki zabiegu) jest zwykle tracheopunkcja, czyli nakłucie z użyciem kaniuli początkowego odcinka tchawicy na poziomie pomiędzy chrząstką pierścieniowatą krtani a pierwszą chrząstką tchawicy lub pomiędzy pierwszą a drugą chrząstką tchawicy. Wykonanie tracheopunkcji umożliwia wprowadzenie prowadnicy do światła tchawicy, a następnie powiększanie powstałego otworu z użyciem rozszerzadeł, co w dalszej kolejności pozwala na umieszczenie rurki tracheostominej w obrębie dróg oddechowych. Do najczęstszych powikłań tracheotomii zaliczane są krwawienia okołozabiegowe, infekcja okolicy zabiegu, odma podskórna.
Tracheotomia nagła
U przeważającej liczby chorych wykonanie intubacji dotchawiczej eliminuje konieczność wykonania tracheotomii w trybie pilnym. W stanach nagłych tracheotomia wykonywana jest rzadko (jako zabieg ratunkowy przy niemożliwej intubacji preferowana jest konikotomia). Tracheotomię przezskórną wykonuje się na oddziałach intensywnej terapii, kiedy wymagane jest wielodniowe prowadzenie wentylacji mechanicznej, w oparzeniach dróg oddechowych, w ciężkich urazach twarzoczaszki lub przy obecności przeszkody w górnych drogach oddechowych.
Tracheotomia – video
Zdaniem eksperta
Tracheotomia jest to zabieg operacyjny ratujący życie, polegający na rozcięciu tchawicy i założeniu rurki tracheotomijnej.
Wskazania do tracheotomii można podzielić na kilka grup: wskazania laryngologiczne (takie jak raki krtani, kiedy to występuje mechaniczna niedrożność dróg oddechowych, zwężenia dróg oddechowych do takiego stopnia, że pacjent nie może naturalnie oddychać, spowodowane porażeniem nerwów krtaniowych wstecznych lub ciało obce w krtani); wskazania internistyczne (u chorych z ciężkim zapaleniem płuc, u których występuje obfite zaleganie wydzieliny w dolnych drogach oddechowych); wskazania neurochirurgiczne (u pacjentów nieprzytomnych, np. po urazach pnia mózgu, którzy nie rokują szybkiego powrotu do zdrowia, a u których jest to zabezpieczenie drogi oddechowej).
Tracheotomia jest zabiegiem operacyjnym, dlatego u dzieci wykonuje się ją tylko wtedy, kiedy jest niezbędna. Alternatywą jest intubacja, celem podłączenia chorego do respiratora i w ten sposób zapewnienia możliwości oddychania. Rurki intubacyjnej nie można jednak trzymać długo – u człowieka dorosłego maksymalny czas intubacji to 48 godzin, potem należy wykonać tracheotomię. U dzieci istnieje możliwość intubacji przedłużonej – dłużej niż u człowieka dorosłego rurka może zalegać w drogach oddechowych, nie wywołując odczynów zapalnych ani obrzękowych. Zabiegiem ratującym życie w sytuacja krytycznych jest konikotomia polegająca na nacięciu ligamentum conicum poniżej wcięcia chrząstki tarczowatej.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- J.R. Roberts, J. R. Hedges, C.Custalow, A. S. Chanmugam, red. wyd. pol. J. Jakubaszko, Procedury kliniczne w medycynie ratunkowej, wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
- R. Larsen, red. wyd. pol. A. Kubler Anestezjologia Larsena, wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
Opublikowano: 22.04.2014;
aktualizacja: 13.12.2018
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Edyta Ćwiek-Rębowska
Lekarz
Lekarz stażysta w WSS im. M.Pirogowa w Łodzi, absolwentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Aktywnie uczestniczy w pracach Koła Naukowego przy Klinice Kardiologii, a także przewodniczy działalności Koła Naukowego przy Klinice Pneumonologii i Alergologii.
118
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 03.11.2022