Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Czym jest nerwiak?

Nerwiak jest nowotworem rozwijającym się w obrębie obwodowego układu nerwowego. Proces nowotworowy obejmuje części komórek nerwowych – wypustki nerwowe lub osłonki komórek nerwowych. Nerwiaki należą do rzadkich schorzeń, występują u osób dorosłych. Objawy nerwiaka oraz przebieg choroby są nader zróżnicowane i zależą od lokalizacji, funkcji i obszaru unerwianego przez objęte procesem nowotworowym włókno nerwowe. Ten nowotwór najczęściej umiejscawia się w kanale kręgowym.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Nerwiak – przyczyny

Nerwiaki należą do rzadkich typów nowotworów. Wywodzą się z tkanek tworzących nerwy, czyli z neuronów lub też komórek tkanki łącznej budujących osłonki pokrywające nerwy obwodowe. Mogą być umiejscowione w każdej części ludzkiego ciała, ale do charakterystycznych lokalizacji należy kanał kręgowy oraz okolica wyjścia nerwów czaszkowych z pnia mózgu. W zależności od lokalizacji nerwiak ma postać zgrubień w przebiegu nerwu lub widocznego na skórze brunatnego guzka.

Może występować pojedynczo lub mnogo, zwłaszcza w przebiegu uwarunkowanego genetycznie schorzenia zwanego neurofibromatozą . Jak każda tkanka nowotworowa charakteryzuje się niekontrolowanym przez mechanizmy ludzkiego organizmu wzrostem, nieprawidłową funkcją oraz strukturą komórek. Pytanie o przyczyny nerwiaka pozostaje otwarte, nie zostały one do końca poznane. Zainicjowanie nowotworzenia jest wypadkową działania powszechnie znanych rakotwórczych czynników środowiskowych, predyspozycji genetycznych oraz spontanicznych mutacji i błędów materiału genetycznego. Nie udało się wyodrębnić konkretnych czynników ściśle odpowiedzialnych za powstawanie nerwiaków, aczkolwiek wiadomo z obserwacji klinicznej, że nierzadko powstają one w miejscu narażonym wcześniej na uraz mechaniczny.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Rodzaje nerwiaków

Wyróżnia się kilka rodzajów tego nowotworu:

• Nerwiak osłonkowy – zwany także schwannoma, od nazwy komórek Schwanna z których się wywodzi, czyli osłonek mielinowych nerwów rdzeniowych lub czaszkowych. Najczęstszą jego lokalizacją jest nerw przedsionkowo-ślimakowy, czyli odpowiadający za poczucie równowagi i słuch. Stąd też guz występujący w tej lokalizacji powszechnie określany jest jako nerwiak słuchowy lub nerwiak nerwu słuchowego. Należy do guzów łagodnych, jedynie w niewielkim odsetku przypadków obserwuje się przejście w proces złośliwy. Najczęściej zlokalizowany jest w obrębie głowy lub szyi;
• Nerwiak zarodkowy – inaczej neuroblastoma, złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek tworzących cewę nerwową u płodu – zawiązek rdzenia kręgowego. Rozpoznawany zwykle wkrótce po urodzeniu się dziecka, większość przypadków występuje do 2 roku życia. Często pierwszym objawem nerwiaka zarodkowego jest duży guz wyczuwalny przez powłoki brzuszne. Jako jeden z nielicznych nowotworów ma zdolności samoistnego ustępowania bez leczenia, choć zwykle wymaga chemio- i radioterapii oraz leczenia chirurgicznego;
• Nerwiakowłókniaki – to nowotwory łagodne wywodzące się głównie z osłonek nerwów unerwiających skórę lub tworzących sploty nerwowe, na przykład splot ramienny czy lędźwiowo-krzyżowy. Mają zdolność transformacji w guzy złośliwe, mogą także naciekać tkankę podskórną lub tkanki otaczające splot nerwowy i powodować powstanie dużego guza, bez trudu wyczuwalnego przy dotyku. Są bardzo charakterystyczne dla uwarunkowanego genetycznie schorzenia nazywanego nerwiakowłókniakowatością. W jego przebiegu objawiają się jako liczne ciemne guzki i zgrubienia w obrębie całej skóry, a pacjent skarży się często na nerwobóle.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Objawy nerwiaka

Przebieg kliniczny choroby może zarówno nie dawać widocznych objawów, jak i powodować rozległe dysfunkcje i ubytki neurologiczne związane z umiejscowieniem. Nerwiaki zlokalizowane w obrębie głowy i szyi dają objawy związane z funkcją nerwów czaszkowych, a zatem powodują między innymi:

• upośledzenie słuchu, z reguły występujące po jednej stronie;
• rozmaite zaburzenia czucia w obrębie skóry szyi i twarzy;
• zaburzenia połykania oraz mowy;
• zaburzenia poczucia równowagi oraz koordynacji ruchowej;
• niestabilny, chwiejny chód lub nawet całkowita niemożność poruszania się;
• zaburzenia wzroku.

Najczęstszą lokalizacją nerwiaka osłonkowego jest ósmy nerw czaszkowy. Guz ten może rozwinąć się zarówno w gałęzi słuchowej jak i przedsionkowej nerwu, powodując adekwatne objawy. Pacjenci z reguły skarżą się początkowo na szumy uszne, a następnie stopniowe upośledzenie słuchu, zwłaszcza w zakresie tonów wysokich. Nerwiaki w tej lokalizacji mogą wywoływać bóle głowy i bóle ucha, zaburzenia równowagi oraz objawy związane z naciekaniem sąsiadujących nerwów – zaburzenia czucia na twarzy, porażenie mięśni mimicznych, silny nerwoból w obrębie głowy, upośledzone wydzielanie łez lub śliny. Jeśli nerwiak zlokalizowany jest w obrębie kanału kręgowego i powoduje ucisk na rdzeń kręgowy, może prowadzić do niedowładów kończyn, zaburzeń czucia i funkcji układu autonomicznego, na przykład nietrzymania moczu i kału. Symptomatologia nerwiaka jest zatem bardzo szeroka.

Leczenie nerwiaków

Leczeniem nerwiaków z wyboru jest leczenie chirurgiczne. O możliwości operacji decyduje jednak umiejscowienie guza – jeśli znajduje się on w sąsiedztwie ważnych struktur, lub w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, czasem dostęp chirurgiczny jest wykluczony. W takim przypadku w grę wchodzą radioterapia i chemioterapia. Wedle najnowszych badań, radioterapia wydaje się być korzystniejszą opcją terapeutyczna – zarówno ze względu na wyniki leczenia, jak i ewentualne skutki uboczne dla pacjenta.

Czytaj również: Guzki w piersiach – rodzaje, dlaczego powstają?