Co to jest zespół bólowy miednicy mniejszej?
Zespół bólowy miednicy mniejszej (chronic pelvic pain – zespół CPC) jest ogólnie definiowany jako ból o przewlekłym charakterze w rejonie miednicy (stałe bóle w podbrzuszu i jego okolicy).
Jest on wspólnym zespołem objawów dla różnorakich schorzeń anatomicznych i czynnościowych w tym regionie ciała, dotykających okolicy odbytnicy, pęcherza moczowego, układu moczowo-płciowego, mięśni dna miednicy małej i układu nerwowego autonomicznego znajdującego się w tych rejonach.
W różnicowaniu w stosunku do endometriozy, która jest zespołem przebiegającym ze zmianami anatomicznymi (endometrium macicy zlokalizowane np. w jamie otrzewnej), zespół bólowy miednicy mniejszej jest zjawiskiem czynnościowym, które nie może być wyjaśnione zmianami w morfologii narządowej.
Jakie są przyczyny zespołu bólowego miednicy mniejszej?
Zespół bólowy miednicy mniejszej ma złożoną etiopatogenezę (związek przyczynowo-skutkowy) i może mieć związek z chorobami współistniejącymi, takimi jak przewlekła niewydolność krążenia, fibromialgia, narażenie na stres, depresja, nerwica.
W części przypadków (wg piśmiennictwa około 33 proc.) zespół bólowy ma związek ze współistniejącymi lub przebytymi infekcjami w układzie moczowym (zakażenia układu moczowego). Do znanych czynników zakaźnych zaliczamy niektóre atypowe bakterie – Ureaplasma uraliticum, Mycoplasma lub związane z chorobami przenoszonymi drogą płciową – Mycoplasma trachomatis.
Wówczas do objawów zaliczamy problemy z oddawaniem moczu lub nawracające stany podgorączkowe. Do obecnie uznawanych hipotez powstawania i przyczyn zespołu bólowego miednicy mniejszej zaliczamy:
- uszkodzenie integralności nabłonka moczowo-płciowego,
- infekcje kryptogenne,
- zjawiska autoimmunologiczne,
- zaburzenia endokrynologiczne,
- nawracające samoistne skurcze mięśni miednicy małej,
- zaburzenia psychosomatyczne, często występujące np. u chorych z zespołem jelita drażliwego.
Do przyczyn organicznych zaliczamy również pęknięcie i zakażenie torbieli jajnika.
Zespół bólowy miednicy mniejszej – objawy
Do zespołów czynnościowych objawów zespołu miednicy mniejszej zaliczamy:
- bóle miednicy i podbrzusza,
- zespół mięśnia dźwigacza odbytnicy i nieswoisty ból w okolicy okołoodbytniczej,
- napadowy ból odbytnicy (proctalgia fugax),
- śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego,
- zespół bólowy pęcherza moczowego (synonimy),
- choroby gruczołu krokowego (przewlekłe zapalenie prostaty).
Do rozpoznania służy kryterium czasu występowania dolegliwości – od 3 do 6 miesięcy. Oprócz bólu w miednicy lokalizacją dolegliwości bólowych może być: okolica okołoodbytnicza, podbrzusze, krocze, worek mosznowy, prącie.
Symptomatologia jest heterogenna (zróżnicowana) i obejmuje: zaburzenia wzwodu, ból w czasie ejakulacji (wytrysku), ból podczas stosunku u kobiet (dyspareunia), objawy dysuryczne – ból podczas oddawania moczu.
Dyspareunia i endometrioza a zespół bólowy miednicy małej
Dyspareunia, czyli bóle pochwy podczas stosunku mogą być częścią składową zespołu bólowego miednicy małej.
Najczęściej spotykane przyczyny to: zaburzenia lubrykacji, czyli produkcji wydzieliny z pochwy, co powoduje zespół suchości, stany zapalne miednicy małej przewlekłe lub ostre po ekspozycji np. na Chlamydia trachomatis, zrosty pooperacyjne, wady anatomiczne spojenia łonowego, nadmierne odchudzanie się lub anorexia nervosa, poród i połóg.
Endometrioza natomiast jest zjawiskiem występowania tkanki macicy (endometrium) poza jej lokalizacją fizjologiczną (najczęściej w jamie otrzewnowej) i może powodować bolesne miesiączkowanie.
Tkanka taka jest czynna hormonalnie, co powoduje krwawienia do miednicy w czasie miesiączki, stając się przyczyną pobolewania w podbrzuszu lub silnych i przewlekłych bólów w rejonie miednicy.
Obecnie nieznane są konkretne przyczyny endometriozy. Ocenia się, że endometrioza może występować nawet u 10 proc. kobiet, a czasem przebiega skąpoobjawowo. Rzadko występuje w okresie po menopauzie lub przed pierwszą miesiączką (menarche).
Oprócz dyspareunii może powodować trudności w zajściu w ciążę. Diagnostyka polega na punkcji zatoki Douglasa i wykonaniu badania histopatologicznego.
Leczenie jest hormonalne – skuteczne mogą być gestageny i związki hamujące produkcję gonadotropin (danazol). Endometrioza stanowić może organiczną przyczynę zespołu bólowego miednicy małej.
Zespół bólowy miednicy mniejszej – jak leczyć?
Wspólnym mianownikiem jest rozwinięcie się miejscowej reakcji zapalnej, która przebiega z destrukcją tkanek miękkich i mięśni szkieletowych dna miednicy małej.
Znaczącą rolę odgrywają wówczas komórki obronnościowe – limfocyty T, które w nadmiarze produkują czynniki zapalne i chemotaktyczne (np. interleukina 17 – populacja limfocytów Th 17, receptory dla chemikin CXCR 3 i 4), odpowiedzialne za przewlekły charakter zmian.
Dlatego w leczeniu zespołu bólowego miednicy mniejszej stosuje się antybiotykoterapię o właściwościach bakteriobójczych w stosunku do wymienionych patogenów atypowych oraz leczenie przeciwzapalne. W postępowaniu należy wykluczyć endometriozę, której leczenie ma odmienny charakter (patrz wyżej).
