Wielomocz (poliuria) – przyczyny, co oznacza i jak leczyć?

Czym jest wielomocz?

Wielomocz to dobowe wydalanie moczu w większej ilości niż przeciętna czyli u dorosłego człowieka będzie to oznaczało wydalanie moczu większe niż 2500-3000 mililitrów w ciągu doby. Wielomocz może być reakcją fizjologiczna na pewne stany lub objawem patologii. Często chorobowe przyczyny wielomoczu pokrywają się z chorobami wywołującymi zwiększone pragnienie – polidypsję.

Wielomocz a wahania hormonalne

Polidypsję i wielomocz mogą spowodować wahania hormonalne.

• Hiperglikemia, czyli zwiększony poziom glukozy we krwi (na przykład w niewyrównanej cukrzycy). Wielomocz cukrzycowy może być pierwszym objawem cukrzycy, zwłaszcza w typie 1 cukrzycy, dlatego nie należy go lekceważyć, szczególnie jeśli występuje u młodych osób.
• Moczówka prosta. Choroba spowodowana niedoborem hormonu antydiuretycznego (wazopresyny), który albo nie jest wydzielany przez przysadkę mózgową przy jej uszkodzeniu albo cewki nerkowe są na ten hormon niewrażliwe przy jego normalnej produkcji i nerki nie zagęszczają moczu, co wiąże się z jego nadmiernym wydalaniem. Moczówka może występować w wielu patologiach nerek: niewydolności, tubulopatiach, w postaci wrodzonej. W leczeniu podaje się analogi wazopresyny a jeśli przyczyną jest uszkodzenie przysadki mózgowej leczenie jest operacyjne (o ile jest możliwe). Przysadkę często usuwa się endoskopowo z dostępu przez jamę nosową.
• Choroby podwzgórza również wpływające na równowagę hormonalną (oś przysadka – podwzgórze) na przykład zniszczenie tej części ośrodkowego układu nerwowego przez choroby takie jak sarkoidoza czy histiocytoza X.
• Nadczynność tarczycy również może spowodować zwiększone pragnienie i związane z tym zwiększone wydalanie moczu.

Przyczyny wielomoczu

Zwiększone wydalanie moczu może mieć bardzo wiele przyczyn na przykład tak prozaiczną jak po prostu zwiększone przyjmowanie płynów. Wiąże się więc bezpośrednio również z innym stanem jakim jest wzmożone pragnienie (polidypsja) i z chorobami, które je wywołują. Przyczynami wielomoczu mogą być niżej opisane stany.

• Odwodnienie (na przykład w przebiegu biegunki czy uporczywych wymiotów).
• Nadmierne pocenie się, gorączka.
• Czynniki psychologiczne bądź też choroby psychiczne (polidypsja może wystąpić na przykład w schizofrenii).
• Niektóre leki. Zwłaszcza leki psychiatryczne, które jako działanie niepożądane bardzo często powodują suchość w ustach. Inną przyczyną mogą być po prostu leki moczopędne (diuretyki), które pacjent przyjmuje.
• Dieta. Za zwiększone wydalanie moczu może być odpowiedzialne duże spożycie kofeiny i teiny, związków zawartych między innymi w kawie, herbacie czy kakao. Ostre potrawy, kwaśne napoje, nadmierne spożycie alkoholu czy na przykład odżywki proteinowe mogą również wpływać na pojawienie się wielomoczu. Może on wystąpić także w przypadku zaburzeń elektrolitowych i poziomu witamin (w hiperkalcemii, czyli podwyższonym poziomie wapnia we krwi czy w nadmiarze witaminy B2).
• Również wahania hormonalne takie jak hipoaldosteronizm (niedoczynność kory nadnerczy), nadczynność przytarczyc, akromegalia, hipogonadyzm czy zmiany hormonalne wywołane przez ciążę mogą przyczynić się do wydalania moczu w zwiększonej ilości.
• Udowodniono również, że wielomocz może powodować przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza oraz zimno.

Wielomocz a choroby nerek

Choroby wywołujące wielomocz przede wszystkim dotyczą układu moczowo-płciowego i w diagnostyce przyczyn wielomoczu są brane pod uwagę w pierwszej kolejności.

• Częstą przyczyną jest zakażenie układu moczowego, głównie zapalenie pęcherza moczowego.
• Również infekcje intymne mogą wywoływać wielomocz.
• Wzmożone wydalanie moczu występuje w kłębuszkowych zapaleniach nerek oraz w nerkowej kwasicy cewkowej.

W ostrej niewydolności nerek w przebiegu leczenia, gdy następuje zwiększenie diurezy często po okresie skąpomoczu lub bezmoczu mamy do czynienia z kompensacyjnym wielomoczem. Taki pacjent, po epizodzie ostrej niewydolności nerek (zwłaszcza zanerkowej) może oddać nawet 8-9 litrów moczu.

Inne przyczyny wielomoczu

Wielomocz może wystąpić również w przebiegu innych chorób:

• migreny,
• policytemii,
• zespołu Fanconiego,
• chorób tkanki łącznej takich jak toczeń rumieniowaty czy zespół Sjögrena,
• zespołu Reitera,
• niewydolności krążenia,
• zaburzenia rytmu serca (dość często występuje w migotaniu przedsionków).

Wielomocz – badania i diagnostyka

Pierwszą grupą chorób odpowiedzialnych za pojawienie się wielomoczu są choroby układu moczowo – płciowego zwłaszcza zakażenia układu moczowego, dlatego jednym z pierwszych badań wykonywanych w przypadku poliurii jest badanie ogólne moczu.

Jeśli wielomocz spowodowany jest zwiększonym przyjmowaniem płynów należy wykluczyć przyczyny polidypsji. Bardzo ważne jest badanie poziomu glukozy we krwi, badanie morfologii krwi z hematokrytem, czyli procentowym udziałem krwinek w całości krwi (hematokryt mówi nam o gęstości krwi), badania elektrolitowe. Przy podejrzeniu moczówki prostej wykonuje się test odwodnieniowy (zagęszczania moczu). Polega on na nie przyjmowaniu przez chorego płynów a następnie badaniu ogólnym moczu. Prawidłowo organizm zagęszcza mocz – wzrasta jego ciężar właściwy. W przypadkach niedoboru wazopresyny nerki nie zagęszczają moczu – ciężar właściwy moczu nie wzrasta. Jeśli pod koniec badania poda się choremu wazopresynę można zróżnicować co jest przyczyną moczówki – niedobór hormonu czy niewrażliwość nerek na wazopresynę. Jest to tak zwany test wazopresynowy.

Wzmożone oddawanie moczu jest objawem niespecyficznym. Jeżeli występuje po zwiększonym spożyciu płynów jest zjawiskiem fizjologicznym. Jeżeli zaś występuje patologiczne wzmożone pragnienie lub sam wielomocz należy skonsultować się z lekarzem by znaleźć jego przyczynę i wykluczyć poważne choroby, które również mogą powodować pojawienie się tego objawu.

Leczenie wielomoczu to leczenie jego przyczyny, dlatego ważna tak ważna jest odpowiednia diagnostyka.

Wielomocz – wypowiedź nefrologa