Gwałtowny rozwój motoryzacji, upadki z wysokości czy obrażenia fizyczne spowodowane chociażby uprawianiem sportu są przyczyną wzrostu obrażeń narządów układu moczowo-płciowego. Należą one do urazów ciężkich, tym bardziej że łączą się z obrażeniami innych narządów – obrażenia wielonarządowe, a także dlatego, że bywają przyczyną odległych, bardzo poważnych powikłań późnych: niewydolność nerek, przetoki moczowe itp.
Urazy nerek – stłuczenie (odbicie), pęknięcie, rozerwanie – jakie dają objawy i jek się leczy?
Spis treści
Czym są urazy nerek?
Rozróżniamy uszkodzenia nerek otwarte i zamknięte, przy czym te ostatnie stanowią ponad 90%. Urazy otwarte nerek powstają najczęściej podczas postrzałów lub jako rany kłute zadane nożem lub bronią białą. Towarzyszą im często urazy narządów wewnątrzotrzewnowych. Zamknięte urazy nerek powstają wskutek działania urazu zewnętrznego na okolicę lędźwiową kręgosłupa (do częstych należy kopnięcie podczas gry w piłkę) lub od strony powłok brzusznych, które są przeważnie skutkiem wypadków komunikacyjnych. Uraz pośredni (upadek z wysokości, gwałtowne zgięcie tułowia) powoduje nagłe przemieszczenie nerki, która uderza o żebro lub kręgosłup. Gwałtowne przemieszczenie powoduje oderwanie nerki od szypuły naczyniowej lub moczowodu. Złamanie żeber lub wyrostków poprzecznych kręgu może być także przyczyną urazu. Torbielowatość nerek, wodonercze oraz nowotwory sprzyjają powstawaniu zamkniętych uszkodzeń nerek.
Odbicie nerki (stłuczenie) – częste uszkodzenie
Zamknięte urazy nerek powodują najczęściej stłuczenie (pacjenci w mowie potocznej określają taki przypadek jako odbicie nerki). Stłuszczenie nerki – spowodowane najczęściej urazem okolicy lędźwiowej. Powstaje krwiak w tkance tłuszczowej lub pod torebką nerki. Charakteryzuje się bólem lędźwiowym, krwinkomoczem lub krwiomoczem. Diagnostyka to ultrasonografia lub urografia, leczenie jest zachowawcze.
Pęknięcie nerki i rozerwanie nerki
Pęknięcie nerki lub rozerwanie torebki włóknistej – może być powierzchowne lub głębokie, jednak zachowana jest ciągłość dróg moczowych. Rozwija się krwiak, a jego wielkość zależy od rozległości pęknięcia. Pojawia się okresowy krwiomocz. Leczenie jest zachowawcze, jedynie narastanie krwiaka zmusza do interwencji chirurgicznej.
Rozerwanie nerki, rozkawałkowanie, oderwanie bieguna nerki – jest to bardzo ciężki uraz narządu. Występują gwałtowne objawy kliniczne łącznie ze wstrząsem. Szybko narasta krwiak i zaciek moczowy.
Uszkodzenie nerki i wnęki nerkowej
Uszkodzenie nerki z otwarciem dróg moczowych – występuje krwiomocz oraz narastający zaciek moczowy z krwiakiem. Wielkość objawów zależy od rozległości uszkodzenia, czynności nerek oraz drożności moczowodów. Niekiedy przebieg jest gwałtowny ze wstrząsem hipowolemicznym. W razie istnienia obrażeń innych narządów rozpoznanie jest trudne. Obowiązuje wykonanie ultrasonografii, urografii lub jeżeli to możliwe – arteriografii. W tym wypadku konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Uszkodzenie wnęki nerkowej – jest to najcięższy uraz tego narządu. Może dojść do oderwania szypuły nerki od moczowodu. Należy wykonać ultrasonografię i arteriografię. Konieczna jest szybka interwencja chirurgiczna.
Urazy nerek – objawy uszkodzenia i rozpoznanie
O urazie nerki należy pamiętać zawsze, jeśli nastąpił uraz brzucha lub okolicy lędźwiowej. Świadczą o nim wybroczyny podskórne w okolicach lędźwiowych lub usytuowanie wlotu rany. Ocena ran postrzałowych nie budzi wątpliwości, natomiast rany kłute, mimo iż dotyczą głęboko umiejscowionych struktur mogą sprawiać wrażenie niegroźnych. Podczas badania okolicy lędźwiowej stwierdza się tkliwość, obronę mięśniową lub obecność wyczuwalnego guza – krwiaka. Nasilenie krwiomoczu jest zmienne – od braku zmian w moczu, przez krwinkomocz aż po masywny krwiomocz. W zależności od stopnia urazu chory może być w dobrym stanie ogólnym, znajdować się w stanie łatwego do opanowania wstrząsu spowodowanego bólem i niewielkim krwawieniem lub w stanie wstrząsu spowodowanego obfitym krwotokiem wewnętrznym, pogłębiającego się mimo stosowania środków przeciwbólowych, i przetaczania krwi.
Badania diagnostyczne nerek
W Polsce podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku nerek stała się ultrasonografia, zwłaszcza jeśli badanie dotyczy chorych, u których wykonanie zabiegu operacyjnego nie jest konieczne. Wynik tego badania umożliwia potwierdzenie lub wykluczenie uszkodzenia miąższu nerkowego i określenie stopnia jego wielkości i narastania krwiaka oraz ewolucji zmian pourazowych.
Aby ocenić rozległość urazu, wskazane jest wykonanie urografii. Dostarcza ona także informacji na temat czynności drugiej nerki. Ma to szczególne znaczenie przy leczeniu operacyjnym. Niewielkie stłuczenie miąższu nerkowego nie musi być widoczne podczas urografii.
Metodą, która dokładniej niż urografia pozwala ocenić stopień uszkodzenia nerki, jest tomografia komputerowa. Badanie pozwala ocenić wielkość krwiaka lub moczokrwiaka, stopień uszkodzenia miąższu (głębokość i grubość rozdarcia), uszkodzenie dróg moczowych i tętnicy nerkowej. Tomografia komputerowa nie pozwala na ocenę uszkodzenia żyły nerkowej.
W celu potwierdzenia uszkodzenia naczyń nerkowych powinna być wykonana arteriografia, ale wówczas najczęściej nie ma na nią czasu. Badanie to może być bardzo przydatne do oceny miejsca krwawienia w przypadku narastania krwiaka.
Leczenie urazów nerek
Istnieje tendencja do leczenia zachowawczego nawet dużych urazów. Przyczyną takiego postępowania są dane wskazujące na to, że wczesne zabiegi częściej kończą się w nadmiernym odsetku przypadków wycięciem nerki. Konieczność wycięcia nerki określa się na 1% urazów. O konieczności przeprowadzenia operacji decyduje stan chorego oraz rodzaj urazu.
Chorzy we wstrząsie wymagają resuscytacji. Jeśli nastąpiło stłuczenie nerki, należy wdrożyć leczenie zachowawcze. Wskazane są leżenie w łóżku, odpoczynek i obserwacja stanu chorego.
Uszkodzenie nerki, stanowiące część rany otwartej, wymaga zaopatrzenia chirurgicznego. Urazy tępe, czyli urazy będące wynikiem upadku lub uderzenia w okolicach lędźwiowych, którym towarzyszy uszkodzenie miąższu nerkowego, nie muszą być poddane interwencji urologicznej z wyjątkiem chorych, u których występuje krwawienie mimo wdrożenia leczenia zachowawczego. Objawem utrzymującego się krwawienia jest krwiomocz, który nie ustępuje lub powiększający się krwiak okołonerkowy. Poważne uszkodzenie nerki, rozkawałkowanie jej miąższu wymaga leczenia chirurgicznego u chorych z objawami wstrząsu hipowolemicznego. Zakres operacji zależy od rozległości uszkodzenia. Jeśli to możliwe, należy dążyć do pozostawienia jak największej części miąższu nerkowego, chociaż zwykle wykonuje się nefrektomię, czyli usunięcie nerki.
Powikłania urazów nerek
W następstwie urazu nerki może się rozwinąć nadciśnienie tętnicze spowodowane niedokrwieniem części miąższu nerkowego lub zwężeniem tętnicy, do powstania którego przyczynia się blizna wywołana ewolucją krwiaka. Niekiedy dochodzi do zaniku nerki spowodowanego rozerwaniem błony wewnętrznej tętnicy podczas jej naciągnięcia w czasie urazu.
Czytaj również: Przeszczep nerki – wskazania, przeciwwskazania, powikłania
Opublikowano: 18.06.2013;
aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Aleksandra Strojna
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. W toku studiów odbyłam staże w Rosji i na Węgrzech oraz wymianę naukową w ramach programu Erasmus w Niemczech. W trakcie studiów członek koła chirurgicznego i ginekologicznego. Laureatka Ogólnopolskiej Konferencji Ginekologicznej. Współautorka licznych prac naukowych.
130
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 04.04.2023
opublikowany 17.04.2023