Czym jest logoterapia?
Logoterapia to metoda psychoterapii stworzona przez Viktora E. Frankla. Historia psychoterapii zalicza ją do wiedeńskich szkół psychoterapii — obok psychoanalizy Zygmunta Freuda i psychologii indywidualnej Alfreda Adlera. Sama logoterapia czerpie z nurtu egzystencjalnego. Jego przedstawiciele starali się odnosić do tych teorii, które opisywały zagadnienia dotyczące konkretnie duchowości człowieka i sprzeciwiały się redukcji płynącej z biologizmu czy socjologizmu.
Główne przesłanie logoterapii (i analizy egzystencjalnej ogólnie) zakłada, że człowiek potrzebuje skupić się na sensie życia, a jego doświadczenie i motywacja do zrozumienia duchowego wymiaru życia są pierwotną potrzebą jednostki.
Gdy ich brakuje, człowiek doświadcza kryzysu egzystencjalnego. Poczucie bezsensu prowadzi do pustki egzystencjalnej, której nie da się zapełnić. Dlatego poczucie sensu jest tak ważne w życiu człowieka.
Logoterapia – założenia logoterapii i analizy egzystencjalnej
Logoterapia zakłada, że życie człowieka może być rozpisane na kilku płaszczyznach. Mamy więc płaszczyznę biologii, psychiczną i duchową. Istota ludzka funkcjonuje w kilku wymiarach. W biologicznym rządzą prawa determinizmu i człowiek dąży do homeostazy, w psychicznym – również dąży się do homeostazy, jednak zasada ta nie jest tak bezwzględna. Wymiar duchowy to ten, w którym istnieje zarówno rzeczywistość duchowa, jak i obiektywna hierarchia wartości. Istota ludzka musi urzeczywistnić swoją duchową naturę, by prowadzić prawdziwą egzystencję.
W wymiarze duchowym zasada homeostazy nie jest tak pożądanym stanem, jak w dwóch poprzednich. Człowiek może sam zajmować własne stanowisko wobec okoliczności czy warunków. Związane jest to z pojęciem wolności wyboru. Franklowskie podejście mocno podkreśla wolną wolę człowieka i jego duchowość.
Przeczytaj również:
Deprywacja sensoryczna – na czym polega? Kiedy i po co się ją stosuje?
Logoterapia – metoda terapeutyczna
Refleksje Frankla nad naturą człowieka, a także jego własne doświadczenia, w tym przebywanie w obozach koncentracyjnych w czasie II wojny światowej, doprowadziły go do zaproponowania własnej metody terapeutycznej. Frankl twierdził, że doświadczenie pustki egzystencjalnej i brak efektów w poszukiwaniu sensu życia prowadzą do frustracji egzystencjalnej i nerwicy noogennej, która przynosi nieuniknione cierpienie: depresję, uzależnienia, inne choroby psychiczne. Zdrowie psychiczne człowieka jest więc zachwiane z powodu kryzysu egzystencjalnego. Orientację Frankla uważa się za część psychologii humanistycznej.
To, co ważne w istocie człowieka, to jego możliwość do odczuwania i rozumienia kwestii takich, jak lęk, poczucie nieuchronności śmierci, ale również wrażliwość czy potrzeba sensu życia. Stąd w trakcie pracy terapeutycznej pacjent miałby skupiać się właśnie nad tym, co w człowieku duchowe – odnalezieniu sensu życia i zrozumienia swojego znaczenia. Choć czynniki biologiczne i psychologiczne również są ważne, nie są one w stanie odebrać wolności wyboru, która jest ważną składową opisującą ludzką kondycję.
Logoterapia – psychoterapia skoncentrowana na szukaniu sensu życia
Czym jest logoterapia w praktyce? Frankl uważał, że Freudowska wola przyjemności czy Adlerowska wola mocy, nie są główną motywacją działań człowieka – według niego jest to wola sensu, który człowiek musiał odnaleźć dla lepszego zrozumienia własnego życia. Choć nie wszystkie czynniki zewnętrzne można zmienić, jednostka posiada coś takiego, jak wola sensu – a więc możliwość przyjęcia postawy wobec zaistniałych okoliczności.
Wola sensu determinuje odpowiedzialność, ocenę ludzkiego zachowania czy poczucie winy. Bez jej odczuwania czy zrozumienia człowiek pogrąża się w egzystencjalnym chaosie. Tak więc czynniki biologiczne, psychologiczne czy socjologiczne determinują ludzką kondycję, ale nie mogą odebrać jednostce wolności wyboru postawy wobec nich, co pozwala uniknąć frustracji egzystencjalnej.
Przeczytaj również:
Wyrzuty sumienia – czym są, dlaczego występują, jak się pozbyć poczucia winy?
Logoterapia – techniki stosowane w psychoterapii
Jak w praktyce wygląda logoterapia? Frankl nie odrzucał dorobku Freuda czy Adlera, uzupełnił jednak ich metody o swoje własne, skupione na poszukiwaniu sensu i duchowej istocie człowieka.
Logoterapia korzysta z dialogu sokratejskiego, który opiera się na prowokowaniu u pacjenta refleksji nad sensem, poprzez stawianie otwartych pytań, które dotyczą danego obszaru egzystencji pacjenta, a nad którymi sam pacjent nie miał dotąd okazji się zastanowić.
Jest to również technika często stosowana w psychoterapii poznawczo-behawioralnej.
Inna metoda to intencja paradoksalna, która dotyczy wzbudzenia u pacjenta pragnienia tego, czego się obawia. To metoda w pełni świadoma, nie ma więc znamion manipulacji, pomaga za to ochronić przed lękiem, jakie budzi na przykład śmierć czy choroba. Inne techniki to derefleksja (stosowana w celu uniknięcia zafiksowania się na jakimś celu) czy modulacja postawy, która uświadamia hierarchię wartości i uczy podejmowania decyzji. Pojawia się również logodrama, która pozwala spojrzeć na życie z dystansu – tak jakby już się kończyło – i zrewidować cele życiowe lub ocenić stopień ich osiągnięcia.
Logoterapia i jej znaczenie
Techniki logoterapii są powszechnie stosowane w dzisiejszej terapii humanistycznej. Dzieła Frankla takie, jak „Człowiek w poszukiwaniu sensu" to ważne pozycje książkowe w historii psychoterapii. Logoterapia pozwala zrozumieć duchowość człowieka i pomóc w najtrudniejszych chwilach jego życia. Metody z zakresu logoterapii są również stosowane w innych nurtach – jeśli pacjent ich potrzebuje.
