Twórca psychoanalizy – kim był?
Psychoanaliza jest teorią i metodą terapii stworzoną przez wiedeńskiego lekarza, Zygmunta Freuda. Sam Freud pochodził z rodziny pochodzenia żydowskiego, a jego ojciec był handlarzem wełną. Młody Freud ukończył medycynę na Uniwersytecie Wiedeńskim. Interesowały go kwestie związane z neuropatologią oraz to, skąd biorą się problemy psychiczne jednostki. Zdaniem Freuda, nie odpowiadał za nie mózg, lecz umysł – to przekonanie stało się podwaliną teorii i terapii psychoanalitycznej.
Koncepcja Freuda – czym była?
W przeciwieństwie do twórców klasycznej psychologii Freud skupił się na podziale psychiki na świadomość, przedświadomość i nieświadomość. Zdaniem Freuda, nie wszystko, co znajduje się w ludzkiej psychice, jest dostępne naszej wiedzy i zrozumieniu.
Psychoanaliza zakłada, że część treści ludzkiego umysłu znajduje się w ukryciu i nie może być wydobyte na zawołanie. Dostaniemy się do nich dzięki kojarzeniu czy badaniu kontekstów (przedświadomość).
Istnieją także treści, które ukryte są bardzo głęboko – koncepcja Freuda zakładała, że można się do nich dostać na podstawie analizowania marzeń sennych czy wolnych skojarzeń. Swobodne skojarzenia i objaśnianie marzeń sennych stały się jednymi z podstawowych technik pracy psychoanalityka. Dzięki świadomości treści wypartych i zepchniętych do nieświadomości pacjent może lepiej rozumieć swoje emocje i postępowanie, a także zmienić sposób myślenia i działania w drodze terapii.
Przeczytaj również:
Charakter a osobowość i temperament – czym się różnią?
Teoria Zygmunta Freuda – id, ego i superego
Na podstawie doświadczeń pacjentów Freud zaproponował także podział osobowości na: id, ego i superego.
Id odpowiada za najgłębsze, pierwotne popędy i fantazje, których często nie jesteśmy świadomi. Kieruje się zasadą przyjemności i zaspokojenia. Superego odnosi się do naszych wartości i tego, jakimi chcielibyśmy naprawdę być. Ego jest zaś strukturą osobowości, która testuje rzeczywistość i objawia się na co dzień.
Przez to, że na ego działają zarówno pierwotne instynkty id, jak i wymogi i potrzeba kontroli ze strony superego, podlega ono nieustannym naciskom. Teoria Zygmunta Freuda zakłada, że jeśli naciski te nie są odpowiednio zbalansowane, pojawiają się objawy nerwicowe i problemy psychiczne. To jedna z najważniejszych zasad, jakie przekazuje psychoanaliza. Freud uważał, że nie można pozbyć się id i towarzyszy nam ono przez całe życie, jednak dzięki zrozumieniu własnej osobowości, możemy w pewnym sensie żyć z nim w zgodzie.
Prace Freuda – co kojarzymy z teorią psychoanalityczną?
Freud nie zakończył swojej edukacji na Uniwersytecie Wiedeńskim. Ważnym etapem jego rozwoju były również lata 80. i 90. XIX wieku, które częściowo spędził w Paryżu. Jednak jego najbardziej znane dzieło – „Objaśnianie marzeń sennych”, zostało wydane dopiero w 1900 r., a więc na przełomie XIX i XX wieku. Teorie Freuda przypisywały analizie marzeń sennych bardzo ważną rolę w psychoanalizie. Miała ona prowadzić pacjenta do zrozumienia rzeczywistości poprzez interpretację znaczeń symbolicznych, które pojawiają się w jego snach. W XX wieku pojawiło się jeszcze kilka innych kluczowych prac Freuda, między innymi „Kultura jako źródło cierpień” czy „Psychopatologia życia codziennego”". W pracy pt. „Dowcip i jego stosunek do nieświadomości” zajął się również kwestią humoru i jego znaczenia.
Rozwój psychoseksualny w teorii Freuda
Freud uważał, że życiem człowieka sterują popędy. Znaczna część jego prac dotyczyła popędu seksualnego (nazwanego libido), opisywał jednak również przeciwstawny mu popęd śmierci. Omawiając rozwój ludzkiej psychiki, Freud zwrócił uwagę, że popęd seksualny istnieje już w dzieciństwie. Dziecko przechodzi przez kolejne fazy rozwoju, w czasie których w różny sposób poszukuje przyjemności. W swojej teorii Freud przypisał fazom pojęcia takie, jak analna, oralna, genitalna, etc., co nawiązywało do źródeł zdobywania przyjemności na danym etapie życia. Zdaniem Zygmunta Freuda, jeżeli rozwój danej fazy nie przejdzie prawidłowo, mogą pojawić się problemy psychiczne rzutujące później również na zachowanie. Dziecko i okres dzieciństwa były ważnymi tematami prac i teorii Freuda. Według niego w wyniku tego, jak człowiek przeżywa wczesne etapy dorastania, kształtuje się nasza osobowość.
Przeczytaj również:
Gaslighting (psychologiczna manipulacja) – czym jest?
Psychoanaliza, a psychologia – co pojęcia Freuda wniosły do współczesnej nauki?
Z dzisiejszego punktu widzenia, prawa i wykładnie Freuda dotyczące ludzkiego życia mogą wydawać się przestarzałe i kontrowersyjne. Często wynika to jednak ze zbyt dosłownego rozumienia jego teorii, a także z mitów, którymi obrosły ze względu na popkulturę. Wciąż widzimy bowiem filmy i obrazy, w których pacjent leży na kozetce, a terapeuta upatruje przyczyn jego złego samopoczucia jedynie w relacji z matką. W rzeczywistości teorie Zygmunta Freuda są dużo bardziej skomplikowane, a znaczenia – często niejednoznaczne. Dziś nowoczesna psychoanaliza wygląda nieco inaczej. W inny sposób pracują również psychoanalitycy. Mówi się jednak, że dzięki teorii Zygmunta Freuda psychologia mogła zrozumieć, jak ważne są dziecko i etap dzieciństwa na dalszych etapach życia pacjenta, a także, jak wiele zależy od nieświadomości i ukrytych w niej treści.
Psychoanaliza i jej dziedzictwo
Psychoanaliza dość szybko zdobyła zawrotną popularność (również w Polsce, gdzie początkowo praktykowana była w ośrodku doktora Ludwika Jekelsa). Wpływ popędów na zachowanie i emocje człowieka nadal stanowi obiekt zainteresowania psychoterapeutów na całym świecie. Z prac wiedeńskiego lekarza Zygmunta Freuda czerpią nie tylko nurty otwarcie kontynuujące psychoanalizę. Warto pamiętać, że to Freud doprowadził do odrzucenia hipotezy jakoby na problemy psychiczne pacjenta wpływały jedynie czynniki fizjologiczne, i skierował świat nauki ku szukaniu przyczyn w umyśle. To zmieniło życia ludzi na całym świecie, a psychoanaliza stała się nie tylko częścią psychologii, ale również kultury.
