Światłowstręt – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest światłowstręt?

Fotofobia, czyli inaczej światłowstręt lub też nadwrażliwość na światło, to częsty problem wielu pacjentów. Polega na występowaniu nieprzyjemnych doznań przy ostrym świetle czy patrzeniu na światło. Definicje fotofobii są rozmaite i zależą, po pierwsze, od choroby, w której ona występuje oraz od tego, czy towarzyszy jej ból. Część pacjentów zgłasza jedynie dyskomfort przy patrzeniu na światło o dużym nasileniu, inni zaś skarżą się na ból oczu i szereg towarzyszących symptomów.

Światłowstręt może być objawem rozmaitych schorzeń. Dlatego też lekarze podkreślają, aby nie bagatelizować tego problemu. Nadwrażliwości na światło może być reakcją tymczasową, np. po podaniu leczniczych substancji rozszerzających źrenicę – przy badaniu dna oka lub też po zabiegach, takich jak operacja zaćmy czy laserowa korekcja wzroku. W takim przypadku jest to reakcja prawidłowa i jeżeli utrzymuje się przez krótki czas, nie stanowi powodu do niepokoju.

Jakie są objawy światłowstrętu?

Fotofobia może być jedynym symptomem zgłaszanym przez pacjenta, ale również może wchodzić w skład zespołu objawów, charakterystycznych dla z innymi schorzeń.

Przejawia się taki objawami, jak:

• silna potrzeba zasłaniania oczu,
• zaciskanie powiek,
• częste mruganie,
• unikanie jasnego oświetlenia,
• odczuwanie ulgi przy zamkniętych oczach,
• potrzeba przebywania w zaciemnionych pomieszczeniach.

Do innych objawów, mogących towarzyszyć nadwrażliwości na światło, zalicza się:

• nadmierne łzawienie oczu,
• zaczerwienienie oczu,
• obecność gęstej wydzieliny, sklejającej powieki,
• obrzęk spojówek,
• zawroty głowy,
• ból głowy,
• nudności,
• wymioty,
• ból oczu, bóle w okolicach powiek,
• szczypanie i pieczenie,
• uczucie suchości oczu,
• wrażenie obecności „piasku w oku” (uczucie ciała obcego, uczucie dyskomfortu),
• zaburzenia koncentracji,
• pogorszenie ostrości wzroku,
• dwojenie obrazu – zwłaszcza w chorobach neurologicznych.

Objawy mogą mieć różny stopień nasilenia – od łagodnych, do silnych, zaburzających codzienne funkcjonowanie.

Jakie są przyczyny światłowstrętu?

Fotofobia to jeden z najczęstszych objawów, z którym zgłaszają się pacjenci do okulisty. Światłowstręt przede wszystkim towarzyszy chorobom z pogranicza neurookulistyki. Może być symptomem pojawiającym się również po urazach – głowy, oczu czy też kręgosłupa.

Fotofobia nie musi świadczyć o chorobie – może być działaniem niepożądanym niektórych leków. Do takich substancji zalicza się: leki uspokajające, immunosupresyjne, leki stosowane w psychiatrii, np. haloperidol, benzodiazepiny, ale także chlorochinę.

Do innych przyczyn światłowstrętu należą także: reakcje alergiczne, zaburzenia psychiatryczne (depresja) i zespół przewlekłego zmęczenia.

Pacjenci, którzy najczęściej skarżą się na fotofobię, to ci leczący się z powodów bólów głowy, przede wszystkim cierpiący na migrenę. Objaw ten jest jednym z kryteriów rozpoznania tej jakże częstej jednostki chorobowej.

Fotofobia towarzyszy różnym schorzeniom gałki ocznej. Choroby oczu, podczas których może się pojawić, to np.:

• zapalenie narządu wzroku – zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie wnętrza gałki ocznej,
• zespół suchego oka,
• dystrofie,
• zwyrodnienie barwnikowe siatkówki,
• hemeralopia,
• zespół Alstroma, który polega na nieprawidłowościach komórek siatkówki.

Zaobserwowano, że pacjenci stosujący soczewki kontaktowe mogą skarżyć się na silną nadwrażliwość na światło. Najprawdopodobniej jest to spowodowane podrażnieniem powierzchni oka, np. wskutek noszenia nieprawidłowo dobranych soczewek kontaktowych.

Również długotrwałe korzystanie z komputera nie pozostaje obojętne dla oczu. Brak przerw w pracy przed monitorem może doprowadzić do suchości oka, a w efekcie występowania fotofobii. Aby zapobiec tym objawom, lekarze zalecają robienie regularnych przerw podczas pracy i korzystanie z okularów z filtrem światła niebieskiego.

Jak wspomnieliśmy, światłowstręt może świadczyć także o chorobach neurologicznych. Równoczesne występowanie nadwrażliwości na światło i charakterystycznej triady objawów – bólu głowy, wysokiej gorączki i nudności – może nasuwać podejrzenie o ZOMR, czyli zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Światłowstręt jest również jednym z objawów: krwotoku podpajęczynówkowego, SM – stwardnienia rozsianego, epilepsji, guza przysadki, czy też uszkodzenia nerwu wzrokowego. Do poważniejszych stanów, których światłowstręt może być pierwszym objawem, zalicza się guzy mózgu.

Na fotofobię skarżą się również pacjenci z kurczem powiek, czyli chorobą związaną z mruganiem, ściskaniem i zamykaniem oczu. Jej przyczyna nie jest znana, jednak uważa się, że jest ona spowodowana nieprawidłowościami na przebiegu włókien nerwowych.

Światłowstręt a jaskra

Jaskra to grupa chorób, których podstawową cechą jest stopniowa, postępująca i nieodwracalna utrata wzroku. W przypadku jaskry niezdiagnozowanej lub niewystarczająco kontrolowanej, może dochodzić to tzw. ataków jaskry.

Atak jaskry jest ostrym stanem wymagającym natychmiastowej pomocy specjalisty. Atak charakteryzują takie objawy, jak: bardzo silny ból oka, światłowstręt, obniżenie ostrości widzenia, obecność kolorowych kręgów widzianych przez chorego wokół źródeł światła. Lekarz stwierdza podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowego, przymgloną rogówkę oraz sztywną, niereagującą na światło źrenicę. Postępowanie lekarskie ma na celu jak najszybsze obniżenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej oraz złagodzenie dolegliwości bólowych.

Nadwrażliwość na światło a choroby ogólnoustrojowe

Światłowstręt nie jest objawem przypisanym jedynie do chorób oczu. Nadwrażliwość oczu na światło może towarzyszyć również chorobom zajmującym różne narządy. Stosunkowo często nadwrażliwość na światło spotyka się w nadczynności tarczycy (choroba Graves-Basedowa). Inne sytuacje dotyczą chorób z autoagresji, np. zespół Reitera, zespół Sjogrena, niedoborów witaminowych, np. witaminy B6.

Światłowstręt a choroby zakaźne

Światłowstręt typowo kojarzy się z wścieklizną. W przypadku podejrzenia wścieklizny największe znaczenie ma wywiad dotyczący kontaktu z dzikim bądź nieznanym zwierzęciem. Poza światłowstrętem wściekliźnie towarzyszą: wzmożone pragnienie, agresywne zachowanie, gorączka i poty.

Innymi chorobami zakaźnymi, którym może, choć nie w tak spektakularny sposób, towarzyszyć światłowstręt, są grypa oraz odra. Leczenie w tych przypadkach jest objawowe i polega na obniżaniu temperatury ciała oraz zapewnieniu odpowiedniego nawodnienia.

Diagnostyka światłowstrętu

Istotą diagnostyki jest trafne postawienie diagnozy i znalezienie pierwotnej przyczyny problemu. Dlatego też specjalista zbiera z pacjentem szczegółowy wywiad oraz przeprowadza szereg badań. W celu pogłębienia diagnostyki, pacjent może zostać skierowany na dodatkowe testy, takie jak badanie krwi, czy też badania obrazowe – OCT, czyli tomografię dna oka oraz rezonans magnetyczny.

Leczenie światłowstrętu

Odpowiednio dobrane leczenie, dostosowane do pierwotnej przyczyny wystąpienia światłowstrętu, może pomóc w złagodzeniu objawów lub w całkowitej redukcji światłowstrętu. Ważne jest, aby działać szybko i trafnie postawić diagnozę.

Pomóc mogą:

• leki przeciwbólowe z grupy NLPZ;
• tryptany, zwłaszcza jeśli światłowstręt towarzyszy migrenie;
• nawilżające krople do oczu;
• leczenie operacyjne – w przypadku zaćmy;
• leki przeciwhistaminowe i sterydy – jeśli przyczyną światłowstrętu jest alergia;
• toksyna botulinowa;
• noszenie okularów przeciwsłonecznych.

Pacjentom cierpiącym z powodu fotofobii zaleca się odpoczynek i unikanie patrzenia na światło, co może pogorszyć objawy. Powinni oni nosić okulary przeciwsłoneczne, stosować doraźnie krople do oczu.

współpraca: lek. Ewa Kurzak