Dlaczego mrugamy oczami?
Odruch mrugania – podobnie jak każdy inny łuk odruchowy – ma zapewnić błyskawiczną odpowiedź obronną organizmu na potencjalne zagrożenie. Większość osób mruga między 15 a 20 razy w ciągu minuty, co przekłada się na nawet 19 200 mrugnięć dziennie i ponad 7 mln mrugnięć rocznie.
Typowe mrugnięcie trwa od ok. 0,1 do 0,4 s. Jak do tej pory naukowcy nie zaobserwowali różnicy w częstotliwości mrugnięć w zależności od płci i wieku. Jedynie bardzo małe dzieci mrugają zaledwie kilka razy na minutę.
Przyczyn, dla których mrugamy, jest przynajmniej kilka:
usuwanie zanieczyszczeń z oczu, jak: cząsteczki pyłu, kurzu, wyschnięty film łzowy i martwe komórki;
dostarczanie do oczu składników odżywczych i tlenu, które pozwalają na zdrowe funkcjonowanie narządu wzroku;
nawilżanie oczu cienką warstwą filmu łzowego, które zapobiega wysychaniu spojówek;
ograniczenie ryzyka infekcji oczu.
Mruganie oczami nie tylko ma wpływ na komfort widzenia, ale wspiera także odpoczynek mózgu. Każde mrugnięcie to mikroprzerwa, którą nasz układ nerwowy wykorzystuje, aby móc lepiej skupić się na aktualnie wykonywanym zadaniu.
Przeczytaj również:
Oko – budowa, z jakich części składa się oko?
Co się dzieje z oczami, kiedy nie mrugamy?
Stan, w którym mruganie nie przebiega w sposób prawidłowy, a powieki nie zamykają się całkowicie, nosi nazwę lagophthalmos. Może być on spowodowany przez: chorobę neurologiczną, podrażnienie nerwów twarzowych w wyniku operacji albo rzadkie choroby skóry jak ichtioza. Kiedy normalne funkcjonowanie powiek zostaje zakłócone, może wystąpić wiele problemów zdrowotnych, w tym:
opuchlizna rogówki,
niedobór składników odżywczych dostarczanych do oczu,
brak odnowy filmu łzowego,
zwiększone ryzyko infekcji ocznych.
Leczenie lagophthalmos wymaga przeprowadzenia zabiegu tarsorafii. Polega on na pełnym lub częściowym zszyciu szpary powiek w celu ochrony gałki ocznej przed procesami chorobowymi. Innym rozwiązaniem jest obciążenie górnej powieki poprzez włożenie pod spód płytki wykonanej ze złota. Kiedy przeprowadzenie operacji jest niemożliwe, należy regularnie kilka razy na dobę aplikować sztuczny film łzowy.
Przeczytaj również:
Światłowstręt – przyczyny, objawy, leczenie
Dlaczego czasami mrugamy zbyt mało?
Najczęstszą przyczyną spadku częstotliwości mrugania jest spędzanie długich godzin przed monitorem komputera. Może to prowadzić do: zespołu suchego oka, schorzeń polegających na niewystarczającym nawilżeniu powierzchni oka. Do typowych objawów zespołu suchego oka zalicza się: pieczenie oczu, uczucie suchości pod powiekami, zaburzenia widzenia, zaczerwienienie oczu, nadwrażliwość na światło i nadmierne łzawienie.
Aby walczyć z zespołem suchego oka, warto co pewien czas robić przerwy od patrzenia się na monitor. Przydadzą się też krople nawilżające do oczu.
Większość monitorów pozwala na regulację jasności barw i kontrastu, więc warto dopasować obie wartości tak, aby obraz nie raził. Dobre efekty przynosi też montaż filtra niebieskiego światła lub włączenie go na urządzeniu mobilnym.
Inną przyczyną, dla której mrugamy rzadziej, jest silne skupienie na jednej czynności, jak np. jazda samochodem lub czytanie książek.
Zbyt rzadkie mruganie przez dłuższy czas może być przyczyną rozwoju poważnej choroby neurologicznej. Wszelkie wątpliwości warto skonsultować z lekarzem okulistą. Zmniejszoną częstotliwość mrugania obserwuje się u osób cierpiących na chorobę Alzheimera. W publikacjach naukowych wskazuje się, że pacjenci z chorobą Alzheimera potrafią mrugać zaledwie 3–4 razy na minutę, a więc aż pięciokrotnie rzadziej od osoby zdrowej.
Przeczytaj również:
Ból oczu – jakie są przyczyny bólu oka?
O czym świadczy częste mruganie oczami?
Częste mruganie oczami rzadko utrudnia codzienne funkcjonowanie, ponieważ w ten sposób organizm stara się przywrócić prawidłowe działanie narządu wzroku. Do typowych przyczyn zalicza się: zapalenie spojówek, obecność ciał obcych w oku, stany zapalne powieki. Częste mruganie jest powodowane też przez stres i tiki nerwowe związane z emocjami.
Również długotrwałe wpatrywanie się w jeden punkt powoduje zmęczenie mięśni sterujących okiem i będzie powodowało częste mruganie. Inną przyczyną jest wada wzroku, jak: krótkowzroczność lub dalekowzroczność. Poprzez zwiększenie częstotliwości mrugania oko stara się zaadaptować do odległości od obiektu.
Możliwe jest też występowanie mimowolnych skurczów powiek (łac. blepharospasm), które powodują zaciskanie oczu i częste mruganie. To jedna z postaci dystonii, które najczęściej dotykają kobiety po 50. roku życia.
Częste mruganie oczami a poważne dolegliwości zdrowotne
Zwiększenie częstotliwości mrugania niekiedy bywa objawem poważnych chorób. W ten sposób objawia się np. epilepsja. Zwłaszcza w przypadku padaczki światłoczułej ekspozycja na gwałtowne błyski może wywołać napad padaczkowy, który często jest poprzedzony częstym mruganiem.
Inną chorobą, która objawia się zmianami w częstotliwości mrugania, jest stwardnienie rozsiane. To autoimmunologiczna choroba, która oddziałuje na centralny układ nerwowy poprzez zwalczanie otoczki mielinowej, czyli warstwy ochronnej otaczającej neurony.
Stwardnienie rozsiane stopniowo uszkadza m.in. pień mózgu, który jest odpowiedzialny za kontrolowanie wielu podstawowych funkcji organizmu, w tym mruganie.
Rzadką przyczyną zaburzeń mrugania jest też zwyrodnienie soczewkowo-wątrobowe określane jako choroba Wilsona. To uwarunkowane genetycznie upośledzenie metabolizmu miedzi, która osadza się w tkankach organizmu. Oznakami mogącymi sugerować występowanie zespołu Wilsona są też: uczucie przewlekłego zmęczenia, żółtawy odcień skóry lub białek gałek ocznych oraz charakterystyczne pierścienie dookoła tęczówek barwy miedzi (tzw. pierścienie Kaysera-Fleischera). Schorzenie to może pojawić się w każdym wieku.
Tiki w obrębie mięśni twarzy powoduje też zespół Tourette'a. Zwykle ujawnia się on między 2. a 15. rokiem życia. Objawami zespołu Tourette'a są powtarzalne i niekontrolowane ruchy, jak: mruganie, wzruszenia ramion czy wydawanie z siebie nagłych, powtarzalnych dźwięków, w tym słów uznanych powszechnie za obelżywe.
Przyczyny rozwoju syndromu Tourette'a nie zostały dokładnie poznane. Naukowcy sugerują, że decydujące znaczenie odgrywają tutaj jednak czynniki genetyczne oraz środowiskowe.
Mruganie oczami jest całkowicie naturalną reakcją organizmu, która sprawia, że narząd wzroku pozostaje w dobrej kondycji. Zarówno jednak zbyt częste, jak i sporadyczne mruganie mogą sygnalizować problemy ze zdrowiem. Jeśli problem ma naturę fizjologiczną, warto rozważyć kontakt z okulistą.
Kiedy jednak problem dotyczy tików o podłożu neurologicznym, konieczna może być psychoedukacja i kontakt z psychologiem albo psychiatrą.
