Przyrost wagi w ciąży a BMI wyjściowe
Przyrost wagi w czasie ciąży powinien być uzależniony od wyjściowego BMI. I tak, jeśli kobieta przed ciążą cierpiała na niedowagę, czyli jej BMI wynosiło poniżej 18,5 kg/m2to zaleca się, aby przyrost masy w czasie ciąży był większy niż 12,8 kg. Jeśli przed ciążą waga kobiety była prawidłowa, czyli mieściła się w granicach od 18,5 do 24,99 kg/m2, to zalecany przyrost wagi wynosi od 8 do 12,8 kg. W przypadku, gdy BMI przed ciążą wskazywało na nadwagę lub otyłość, zatem było wyższe lub równe 25 kg/m2, zaleca się, aby taka kobieta przybrała na wadze pomiędzy 7 a 9,4 kg przez cały okres ciąży.
Zalecenia dotyczące diety w ciąży
Ciąża jest okresem, kiedy zdecydowanie najeży zrezygnować z drastycznych diet i odchudzania. Drobny wyjątek mogą stanowić kobiety z dużą otyłością, które w ciąży nie muszą przybrać na wadze, zatem nie powinny przyjmować jedzenia w zwiększonych ilościach. Zamiast odchudzania, w ciąży należy zwrócić szczególną uwagę na suplementację witamin i mikroelementów,prawidłowo zbilansowaną dietę,dobowe zapotrzebowanie kaloryczne. Poniżej opisano, jak poszczególne substancje mogą wpływać na rozwijający się płód i dlaczego należy zwiększyć, bądź zmniejszyć ich ilość przyjmowaną przez kobiety ciężarne.
Kwas foliowy
Kobiety powinny rozpocząć przyjmowanie kwasu foliowego już na 3 miesiące przed planowaną ciążą i kontynuować je w czasie pierwszego trymestru. Kwas foliowy wpływa pozytywnie na rozwój cewy nerwowej u płodu i ogranicza powstawanie wad ośrodkowego układu nerwowego. Zaleca się, by wszystkie kobiety w okresie reprodukcyjnym przyjmowały kwas foliowy w dawce 0,4 mg na dzień, natomiast kobiety, które urodziły już dziecko z wadą cewy nerwowej powinny przyjmować dawkę dziesięciokrotnie większą, wynoszącą 4 mg dziennie.
Witamina A
Nie powinno się stosować preparatów witaminy A, ani zwiększać spożycia produktów bogatych w ten składnik w czasie ciąży. Badania wykazały, ze hiperwitaminoza A, czyli nadmiar witaminy A w czasie ciąży, ma działanie teratogenne, może zatem powodować wady rozwojowe u płodu. Zamiast witaminy A można spożywać jednak beta-karoten, który jest jej prekursorem, a którego aktywność biologiczna jest mniejsza.
Witaminy z grupy B
Wpływają na czynność układu nerwowego, dlatego produkty żywnościowe należy dobierać tak, aby nie doprowadzić do niedoboru składników należących do tej grupy.
Witamina C
Poza działaniem antyoksydacyjnym, witamina C ma wpływ również na wchłanianie żelaza, co zabezpiecza przed rozwojem anemii.
Witamina D
Ułatwia wchłanianie wapnia w układzie pokarmowym. To, ile w naszym organizmie jest witaminy D zależy od jej spożycia z pokarmami, ale też ekspozycji na promienie słoneczne.
Witamina E
Ma działanie antyoksydacyjne, czyli usuwa wolne rodniki, dlatego należy zadbać o spożywanie produktów bogatych w ten składnik, ale zaleca się też, by nie spożywać jej w nadmiarze, ponieważ wówczas może wywierać efekt odwrotny.
Żelazo
Jest pierwiastkiem, na którego zapotrzebowanie w ciąży wynosi około 30 mg na dzień. Niedobór żelaza prowadzi do rozwoju anemii z niedoboru żelaza, czyli niedokrwistości mikrocytarnej. Może się to przyczynić to zwiększonego ryzyka porodu przedwczesnego oraz wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu w ciąży. Zaleca się, aby nie suplementować żelaza w wysokich dawkach, ponieważ wówczas może dochodzić do upośledzonego wchłaniania żelaza.
Jod
Spełnia ważną rolą, ponieważ wchodzi w skład hormonów tarczycy. Zaleca się, by dawka dobowa jodu u kobiety w ciąży wynosiła ok. 200 µg na dobę. Brak jodu w diecie kobiety ciężarnej może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy u dziecka, a ta w dalszej kolejności skutkuje niedorozwojem umysłowym. Jeśli u matki dojdzie do rozwoju niedoczynności tarczycy to jest ona narażona na zwiększoną częstość poronień, porodu przedwczesnego, większą umieralność noworodków w okresie okołoporodowym.
Czytaj również: Dieta na przytycie – co jeść, żeby przytyć?
Wapń
Zapotrzebowanie na ten pierwiastek rośnie u kobiet w czasie ciąży i jest wyższe od normalnego dobowego zapotrzebowania, wynoszącego około 1 g. Witamina D ułatwia wchłanianie wapnia, dlatego zaleca się przebywanie na słońcu, które wspomaga jej syntezę. Ważne jest, by ograniczyć spożywanie produktów, które mogą obniżać wchłanianie wapnia, takich jak kawa czy sól kuchenna.
Cynk
Ważne, aby jego poziom w czasie ciąży był prawidłowy. Jest składnikiem budującym kości i mięśnie, ale także pełniącym rolę w utrzymaniu odporności. Ponadto cynk odgrywa rolę w przemianach składników pokarmowych, wchodząc w skład enzymów. Jeśli w czasie ciąży wystąpi niedobór tego pierwiastka to u płodu mogą rozwinąć się zaburzenia dotyczące funkcji i morfologii układu nerwowego rozwijającego się płodu.
Selen
Pomimo wielu korzystnych właściwości posiadanych przez ten pierwiastek, takich jak działanie antyoksydacyjne, uczestnictwo w metabolizmie hormonów tarczycowych, stymulowanie odporności, należy uważać, by nie przekroczyć prawidłowych stężeń tego pierwiastka i nie spożywać go w zwiększonych ilościach, ponieważ może wykazywać wówczas działanie toksyczne.
Miedź
Należy dbać o prawidłowy poziom miedzi w organizmie w czasie ciąży, ponieważ jest to pierwiastek odpowiadający za prawidłowy czas przeżycia krwinek czerwonych. Niedobory miedzi w organizmie prowadzą do skróconego czasu przeżycia erytrocytów, a w konsekwencji do rozwoju anemii.
Mangan
Jest pierwiastkiem, który spełnia ważną rolę w produkcji tyroksyny, czyli nieaktywnej formy hormonów tarczycy. Ponadto buduje kości oraz uczestniczy w wielu przemianach metabolicznych składników pokarmowych.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Zapotrzebowanie na nie oscyluje w granicach 200-300 mg na dzień. Mają pozytywny wpływ na rozwój układu nerwowego u płodu a także na rozwój umysłowy po urodzeniu. Zmniejszają także ryzyko przedwczesnego porodu oraz depresji po porodzie.
Szczególną uwagę należy zwrócić na przyjmowane suplementy w stanach nadmiaru witamin, zwłaszcza witaminy A oraz D a także w stanach takich jak upośledzona czynność nerek i towarzyszące jej zaburzenia elektrolitowe. Ponadto badania wykazały, że masa urodzeniowa noworodka zależy od BMI, jakie miała kobieta przed ciążą. U kobiet, które przed ciążą miały niższe BMI, częściej dochodziło do urodzenia dziecka z małą masą urodzeniową, natomiast u matek, które miały wyższe BMI, częściej stwierdzano makrosomię płodu, czyli zwiększenie rozmiarów dziecka, co w części przypadków mogło być spowodowane współistniejącą cukrzycą.
Aktywność fizyczna w ciąży
Uważa się, ze najkorzystniejszymi rodzajami podejmowanej aktywności fizycznej w okresie ciąży są pływanie, spacer, joga i gimnastyka. Jeżeli nie ma przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej w czasie ciąży, to jak najbardziej nie należy z niej rezygnować. Ma ona bowiem korzystny wpływ na nastrój w czasie ciąży, zmniejsza dolegliwości okresu ciąży, ale również ma znaczenie w przebiegu porodu oraz połogu. Ponadto badania wykazały, ze ciężarne, które regularnie wykonywały ćwiczenia gimnastyczne w czasie ciąży rzadziej doświadczały nieprawidłowości związanych z rozwojem ciąży niż ciężarne, które rezygnowały z aktywności fizycznej. Może to być także związane z faktem, ze w tej drugiej grupie chorych częściej występowała nadwaga lub otyłość, pogarszające przebieg ciąży oraz porodu.
Ciąża a otyłość
U pacjentek otyłych znacznie trudniej uzyskać ciążę, częściej występuje u nich niepłodność oraz może dochodzić do poronień. Jeśli jednak dojdzie już do uzyskania ciąży to ciąża taka obarczona jest ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej, nadciśnienia indukowanego ciążą, powikłań zakrzepowo-zatorowych, wad wrodzonych u płodu a nawet jego wewnątrzmacicznego obumarcia. Ciąża u kobiety z nadwagą lub otyłością jest zatem zagrożeniem nie tylko dla niej samej, lecz także dla rozwijającego się płodu. Duże ryzyko związane jest także z porodem, który częściej w tej grupie kobiet kończy się poprzez cięcie cesarskie. Z tego powodu należy objąć szczególną opieką wszystkie kobiety w okresie rozrodczym i dążyć u nich do zmniejszenia masy ciała, by uniknąć tych niepożądanych następstw.
