Cesarskie cięcie – wskazania, jak przebiega?

Co to jest „cięcie cesarskie”?

Istnieje wiele teorii mówiących o pochodzeniu terminu medycznego „cięcie cesarskie”. Niektórzy łączą je z czasownikiem „caedere”, co w języku łacińskim oznacza „wycinać”. Inni autorzy mówią, że ojciec Scypiona Afrykańskiego nazwał swego syna Cezarem, ponieważ został on „wycięty z macicy”. Juliusz Cezar był potomkiem Scypiona i odziedziczył po przodku zarówno imię jak i legendę. Nie ma dowodów na to, iż Juliusz Cezar przyszedł na świat właśnie w ten sposób. Jego matka żyła długo po jego urodzeniu, a prymitywne ówczesne metody chirurgiczne nie dawały szans na przeżycie ani matce ani dziecku. Tak więc sposób przyjścia na świat Juliusza Cezara był na pewno inny.

Kolejna teoria tłumaczy, iż nazwa cięcie cesarskie pochodzi od Lex Regia (Prawo Królowej), zwane później Lex Caesarea (Prawo Cesarskie), które zabraniało grzebania zmarłej kobiety w ciąży przed usunięciem z jej ciała dziecka. Prawo to wydał żyjący na przełomie VIII i VII w. p. n. e. Numa Pompiliusz, chcąc zmniejszyć śmiertelność wśród noworodków.

Wskazania do cięcia cesarskiego

W ujęciu historycznym najstarszym wskazaniem do cięcia cesarskiego była śmierć ciężarnej. W roku 1610 odbyło się pierwsze udokumentowane historycznie cięcie cesarskie na żywej kobiecie, która wraz z dzieckiem przeżyła operację. Miało to miejsce w Wittemberdze. Rozwój medycyny powodował modyfikację technik operacyjnych. Powstało kilka odmian operacji. Rozszerzyły się także wskazania do wykonywania tego zabiegu. Obecnie cięcie cesarskie stosuje się nie tylko w przypadku zagrożenia życia matki, dziecka lub obojga, lecz także w przypadku zaburzeń czynności pracy serca płodu, schorzeń u kobiet, które pociągają za sobą ryzyko wystąpienia komplikacji podczas porodu drogami natury oraz coraz częściej, co wzbudza wątpliwości natury bioetycznej – na życzenie rodzącej.

W Polsce aktualnie obowiązują Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań do cięcia cesarskiego. Decyzję przeprowadzenia cięcia cesarskiego podejmuje doświadczony położnik.

Wskazania pilne do cięcia cesarskiego

Wskazania pilne do cięcia cesarskiego są to czynniki potencjalnie zagrażające życiu i zdrowiu matki oraz płodu ale nie stanowiące bezpośredniego zagrożenia życia w danej chwili lecz rodzące przesłanki, że pogorszenie może wystąpić w każdej chwili, a dalsze oczekiwanie i ewentualny postęp porodu może pogorszyć sytuację położniczą i warunki do wykonania cięcia. Pacjentka powinna być operowana po uzyskaniu wyników niezbędnych badań. Do wskazań pilnych zaliczane są:

• nieprawidłowe ułożenie główki,
• nieprawidłowe położenie płodu przy trwającej czynności skurczowej,
• dystocja szyjkowa, czyli zaburzenia w rozwieraniu szyjki macicy,
• ciężki stan przedrzucawkowy, czyli rozwój nadciśnienia tętniczego krwi,
• poród przedwczesny płodu, dla którego poród drogami rodnymi stanowi poważne ryzyko uszkodzenia lub śmierci.

Wskazania naglące do cięcia cesarskiego

Wskazania naglące do cięcia cesarskiego to zaburzenia potencjalnie zagrażające życiu i zdrowiu matki oraz płodu występujące i powtarzające się w krótkich odstępach czasu. Bezpośrednie zagrożenie życia matki lub płodu może nastąpić w każdej chwili, pacjentka powinna być operowana jak najszybciej. Do wskazań naglących zaliczamy:

• powtarzające się epizody zwolnienia czynności serca płodu,
• deceleracje, czyli krótkotrwałe zwolnienie czynności serca płodu późne lub zmienne przy nieefektywnej czynności skurczowej niezapewniającej prawidłowego postęp porodu,
• głębokie zwolnienie czynności serca płodu nie reagujące na leczenie zachowawcze.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Wskazania nagłe - natychmiastowe do cięcia cesarskiego

Wskazania nagłe - natychmiastowe do cięcia cesarskiego to zaburzenia płodowe lub matczyne występujące w sposób ciągły, bezpośrednio zagrażają życiu i zdrowiu matki lub płodu. Cięcie powinno być wykonane natychmiast. Należą do nich:

• wypadnięcie pępowiny,
• podejrzenie krwotoku wewnętrznego spowodowanego pęknięciem macicy,
• przedwczesne odklejenie łożyska,
• rzucawka,
• zagrażająca rzucawka,
• zaburzenia czynności serca płodu.

Wskazania pozapołożnicze do cięcia cesarskiego

Wskazania pozapołożnicze do cięcia cesarskiego powinny być ustalane indywidualnie dla każdej ciężarnej w zespole interdyscyplinarnym, a więc w uzgodnieniu ze specjalistami różnych dziedzin medycyny, i tak:

• wskazania kardiologiczne - w zależności od stopnia niewydolności krążenia,
• wskazania pulmonologiczne - określa się w czasie ciąży lub w trakcie porodu stopień niewydolności oddechowej i schorzenia ograniczające pojemność życiową płuc,
• wskazania okulistyczne - wskazania do operacji cięcia cesarskiego w przypadku niektórych schorzeń mających wpływ na stan narządu wzroku, obejmują obecnie wyłącznie zaawansowane retinopatie i odwarstwienie siatkówki; decyzję o konieczności wykonania cięcia cesarskiego podejmuje specjalista położnik po uwzględnieniu pisemnej opinii okulisty,
• wskazania ortopedyczne - w większości pokrywają się z patologią położniczą w obrębie miednicy, zmiany w kręgosłupie uniemożliwiające poród siłami i drogami natury, decyzję o konieczności wykonania cięcia cesarskiego podejmuje specjalista położnik po uwzględnieniu pisemnej opinii ortopedy,
• wskazania neurologiczne - decyzję o konieczności wykonania cięcia cesarskiego podejmuje specjalista położnik po uwzględnieniu pisemnej opinii neurologa,
• wskazania psychiatryczne - są rzadkimi, ale jednymi z bardziej kontrowersyjnych wskazań pozapołożniczych, najczęściej w uzasadnieniu wskazuje się na brak akceptacji porodu siłami natury i nastawienie lękowe do porodu, wiele tego typu wskazań należy traktować krytycznie oraz rozważać je jako wskazania czasowe, które mogą podlegać weryfikacji w czasie skutecznej psychoterapii i farmakoterapii oraz nabywania wiedzy o porodzie w szkole rodzenia,
• wskazania do cięcia cesarskiego w ciąży wielopłodowej - poród w ciąży wielopłodowej, niezależnie od stopnia intensyfikacji opieki prenatalnej, stanowi dla płodów kolejne zagrożenie, znacznie wyższe od stwierdzanego w porodzie jednopłodowym; występują ze zwiększoną częstotliwością, zarówno wszystkie powikłania, jakie towarzyszą porodowi pojedynczego płodu, jak i inne specyficzne wyłącznie dla ciąż wielopłodowych, stanowiąc dodatkowe zagrożenie dla prawidłowego przebiegu porodu,
• wskazania do cięcia cesarskiego w położeniu podłużnym miednicowym płodu - za wskazania do cięcia cesarskiego w przypadku położenia miednicowego płodu należy przyjąć pierworódki bez względu na rodzaj ułożenia płodu; poród z położenia podłużnego miednicowego płodu może odbyć się drogami natury przy odpowiednich warunkach współmierności płodowo-miedniczej (obszerna miednica kostna, masa ciała płodu < 3500 g) oraz przy akceptacji takiego rozwiązania przez ciężarną; należy uwzględnić czynniki istotne dla rokowania przy prowadzeniu porodu drogami naturalnymi w położeniu miednicowym płodu.

Ile wykonuje się cięć cesarskich?

Raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Właściwe techniki porodowe” opublikowany w 1985 r. w pkt. 10 podkreśla, iż: „W żadnym rejonie geograficznym odsetek porodów zakończonych cięciem cesarskim nie powinien przekraczać 10 - 15 %” a w pkt. 11 podkreśla, iż: „brak jest dowodów na konieczność wykonywania cięcia cesarskiego po wcześniejszym cięciu poprzecznym w dolnym odcinku, w tych przypadkach poród powinien odbywać się drogą naturalną, o ile możliwe jest udzielenie w razie potrzeby natychmiastowej pomocy chirurgicznej”.

Odsetek cięć cesarskich rośnie w zamożniejszych społeczeństwach. W Afryce cięcia cesarskie stanowią zaledwie 3,5 % porodów. W Ameryce Północnej stanowią 24,3 %, zaś w Południowej 29,2 %. Średnia europejska to 19 % ale tu sytuacja jest zróżnicowana. W Holandii to np. tylko 14 %, w Danii 20 %, zaś we Włoszech aż 40 %. W Polsce w roku 1999 cięcia stanowiły 18,1 % wszystkich porodów a w roku 2012 - 35,4 %.