Zapalenie zatok czołowych – objawy, przyczyny i powikłania - jak leczyć zatoki?

Zapalenie zatok – przyczyny i rozwój

Zatoki czołowe swoją pełną objętość uzyskują około 25-30 r.ż., a u dzieci natomiast nie występują, bądź są skąpo wykształcone. Większość zatok obocznych nosa ma swoje ujścia w jamie nosowej, do której spływa wydzielina produkowana przez komórki kubkowe występującego w nich nabłonka. Ujścia zatok czołowych znajdują się na wysokości przewodu nosowego środkowego, a więc pomiędzy małżowiną dolną i środkową. Nabłonek oddechowy wyściełający od wewnątrz jamy obu zatok zbudowany jest z szeregu komórek, których powierzchnia pokryta jest rzęskami. Ruch tych rzęsek w kierunku ujść zatok pomaga w usuwaniu wyłapanych i zawieszonych w śluzie zanieczyszczeń.

W sytuacji, gdy dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa, ujścia zatok zamykają się, a cała wydzielina produkowana w obrębie zatok gromadzi się w ich obrębie. Zalegający śluz jest dobrą pożywką dla bakterii, a ograniczenie dostępu tlenu może skutkować rozwojem wyjątkowo groźnej beztlenowej flory bakteryjnej. Przyczyn obrzęku błony śluzowej nosa może być wiele, a najczęściej są nimi:

• zakażenie wirusowe,
• reakcja alergiczna,
• niealergiczny nieżyt nosa,
• działanie czynników drażniących,
• anomalie anatomiczne, np. skrzywienie przegrody nosa.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie zatok czołowych – objawy

W związku z lokalizacją zatok, które rzutują na wysokości czoła (u nasady nosa), objawy chorych zatok przejawiają się najczęściej:

• bólem zatoki czołowej – tępym, rozpierającym, nasilającym się przy opukiwaniu,
• bólem całej głowy,
• wodnisto–śluzową wydzieliną z nosa – wypływającą często jednostronnie,
• stanami podgorączkowymi.

Zapalenie zatok czołowych – kto jest narażony?

Na zapalenia zatok są podatne głównie osoby, które spędzają większość czasu w pomieszczeniach wilgotnych, zimnych i są przewlekle narażone na wdychanie alergenów lub pyłów i zanieczyszczeń.

Nadmierna reakcja błony śluzowej na kontakt z alergenami prowadzi do przerostu i powstawania polipów, które zamykają ujście do jamy nosowej i w konsekwencji prowadzą do przewlekłego zapalenia zatok. Są to zazwyczaj ludzie pracujący w klimatyzowanych, słabo ogrzewanych pomieszczeniach, pływacy, czy też marynarze.

Osoby, u których stwierdzono w badaniu przypadkowo lub w związku z występującymi objawami, skrzywienie przegrody nosa w stopniu utrudniającym spływ z zatok przynosowych, także są narażone na częstsze infekcje górnych dróg oddechowych, w tym zatok. Liczne urazy i deformacje twarzoczaszki mają podobny skutek.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Zapalenia zatok czołowych – diagnostyka

Jak już wyżej wspomniano, diagnostyka obrazowa zatok czołowych ma sens dopiero u ludzi dorosłych, gdyż ich rozwój zaczyna się dopiero w okolicach 7 roku życia. Wszelkie wątpliwości dotyczące objawów zapalenia zatok diagnozuje się za pomocą badań obrazowych, takich jak:

• badanie radiologiczne – RTG zatok czołowych w projekcji Caldwella (potyliczno-czołowa) i bocznej; dzięki temu badaniu widać pogrubienie błony śluzowej, a także ewentualne zmiany wymagające różnicowania z zapaleniem, takie jak nowotwory łagodne i złośliwe;
• tomografii komputerowej – bardziej dokładne i szczegółowe od RTG, za jego pomocą można nie tylko uwidocznić, ale także i ocenić wielkość oraz grubość zmian, wskazując jednocześnie na charakter zmian – torbiel, polip czy zmiana lita wskazująca na nowotwór;
• punkcja zatok – polega na nakłuciu igłą zatoki z aspiracją płynu lub śluzu w niej zgromadzonym, który można poddać badaniu mikrobiologicznemu oceniając czynnik sprawczy zakażenia (bakterie), ocena nacieku komórkowego w badaniu umożliwia także ocenę charakteru zapalenia – infekcyjny, czy alergiczny.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Zapalenie zatok czołowych – leczenie

Infekcyjne zapalenie zatok czołowych, które jest wywołane zwykle zakażeniem wirusowym, nie wymaga stosowania antybiotyków. W takim przypadku wystarcza objawowe leczenie zatok czołowych, łagodzące dokuczliwe dolegliwości. Dobry lek na zatoki czołowe powinien być dobrany przez lekarza w zależności od objawów.

Wodnista wydzielina z nosa utrudniająca oddychanie może zostać poskromiona poprzez stosowanie kropli do nosa o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne (w swoim składzie zawierają ksylometazolinę, efedrynę, fenylefrynę) lub krople z zawartością sterydów działające w przypadku stwierdzonej alergii.

Piekący nos wymaga zwykle zastosowania kropli o działaniu łagodzącym i nawilżającym błonę śluzową, podrażnioną przez spływającą wydzielinę, zawierające kwas hialuronowy, glicerynę lub izotoniczny roztwór soli morskiej.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Jak udrożnić zatoki? Dyskomfort w postaci obrzmienia i uczucia zatkanego nosa można złagodzić stosując krople do nosa rozrzedzające zalegającą w zatokach wydzielinę (zawierające hipertoniczny roztwór soli morskiej) lub powszechnie stosowane i bardzo skuteczne inhalacje z soli fizjologicznej, czy olejków eterycznych (mięty i eukaliptusa). Dodatkowo można zastosować płukanie zatok czołowych poprzez irygację solą fizjologiczną lub produktami dostępnymi w aptekach. Tego typu leki na zatoki można kupić bez recepty.

Ból głowy i gorączka to niecharakterystyczne objawy każdego przeziębienia. Większość z nas potrafi sobie z nimi poradzić na własną rękę. Dopóki są to objawy łagodne można je potraktować lekami przeciwbólowym z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych, które dodatkowo niwelują przyczynę, czyli stan zapalny zatok, a także stany podgorączkowe.

Zapalenie zatok – operacja

Leczenie inwazyjne zmian w jamie nosa lub zatok obejmuje klasyczną operację związana z prostowaniem przegrody nosa, jeśli to ona jest przyczyną dolegliwości, a także FESS (functional endoskopic sinus surgery), czyli endoskopowe udrożnienie zatok poprzez poszerzenie ujścia do przewodu nosowego. Zwykle daje ona natychmiastową poprawę.

Zatoki – leczenie domowe

W okresach zwiększonego zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych, warto pamiętać o naturalnych substancjach wspomagających układ odpornościowy, takich jak czosnek, imbir, czarny bez, wyciąg z sosny, lipy czy werbeny.

Można sięgać zarówno po suszone zioła i herbaty, jak również i suplementy diety wspomagające walkę z infekcją. Należy jednak pamiętać, że w razie nasilonych dolegliwości lub nieustępowania objawów choroby, koniecznie trzeba skonsultować stan zdrowia ze swoim lekarzem.

Chore zatoki – leczenie alergologiczne

U pacjentów, których problem z zatokami ma podłoże alergiczne, leczenie jest zwykle dłuższe, a ustępowanie objawów powolne. Lekarz alergolog zleci wtedy z pewnością wykonanie testów skórnych alergicznych w celu oceny czynnika sprawczego. Dopiero po ustaleniu na jaki alergen nasz organizm reaguje przewlekłym atopowym zapaleniem zatok, można włączyć terapię polegającą na odczulaniu, czyli podawaniu w pewnych odstępach czasu wzrastające dawki alergenu, tak aby nasz układ odpornościowy nauczyć walki z alergenem.

Zapalenie zatok czołowych – powikłania

W związku z bliskością zatok czołowych z przednim dołem czaszki, a także znajdującym się w nim mózgu, niezwykle groźne jest przemieszczenie się zakażenia w obręb mózgoczaszki. Powikłania takie zdarzają się niezmiernie rzadko i zwykle wywołane są bakteriami wielolekoopornymi, czyli takimi, które niewrażliwe są na większość znanych antybiotyków.

Ważne jest, aby w okresach zachorowań na infekcje zatok i przeziębienia wywoływanych w 90 % przez wirusy, nie włączać pochopnie antybiotykoterapii, która zwiększa wtedy tylko ilość szczepów bakterii opornych na leki. Antybiotyki powinny być stosowane jedynie w przypadkach pewnego zakażenia bakteryjnego, które jest w stanie ocenić jedynie lekarz.

Proces zapalny zatok czołowych może szerzyć się na okoliczne kości, a to objawia się dużym bólem, szczególnie przy dotyku, wysoką gorączką i pogorszeniem większości objawów. Niezwykle niebezpieczne jest także szerzenie się zapalenia na pobliską tkankę oczodołu. Konsekwencją takiego procesu może być powstanie ropnia lub ropowicy oczodołu.

W razie jakiegokolwiek nasilenia objawów po wstępnym leczeniu objawowym, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Prawidłowe leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz łagodzące inne objawy powinny poprawić stan chorego po 2-3 dniach. W przeciwnym wypadku należy udać się do specjalisty.